Ondanks het ondertekenen van het Parijse klimaatakkoord door 195 landen in 2015 en ratificering door 190 landen in 2021 is de globale emissie van broeikasgassen nog nauwelijks afgenomen. De CO2 concentratie is zelfs opgelopen tot 419 ppm en dat is hoger dan ooit in de afgelopen 800.000 jaar.
Inmiddels leiden de extreme hitteperiodes in Siberië, Zuid Europa, Australië en California tot verwoestende bosbranden. Elders op de wereld o.a in Duitsland, Limburg, België, Japan en China leiden extreme hoeveelheden regen tot modderstromen waarin hele dorpen worden meegesleurd. Het laatste rapport van het IPCC van 9 augustus is alarmerend en waarschuwt dat deze rampen geen toeval zijn en de kantelpunten voor het klimaat nu heel erg dichtbij komen.
Behalve de serie versterkende factoren die in onze eerdere serie in Duurzaamnieuws besproken zijn, komen er ook steeds weer nieuwe aan het licht. Zo zou de invloed van wolken tot een enorme versterking van de opwarming kunnen leiden, maar de modelmatige voorspelling daarvan is zo gecompliceerd dat het nog omgeven is met veel onzekerheid. Op grond van satelliet waarnemingen wordt het wel steeds zekerder dat de hoeveelheid methaan veel sterker toeneemt dan voorheen gedacht en dat het terugdringen van de emissie van methaan in de komende 20 jaar zal bepalen of we de kantelpunten nog kunnen voorkomen.
Waarom slaan alle mensen der aarde, burgers, bedrijven en politici niet de handen ineen om te redden wat er te redden valt?
Enerzijds is dat verklaarbaar door de nog steeds aanwezige weerstand van de fossiele industrie en hun lobby. Er zijn te veel grote bedrijven en landen volledig afhankelijk van de opbrengsten uit gas en olie. Anderzijds doordat de bevolking er nog steeds niet rijp voor is en niet voldoende doordrongen van de noodzaak. Op een paar procent van de bevolking na bestaat er geen bereidheid om te stoppen met vlees eten en te stoppen met vliegen. Het NIMBYisme floreert en leidt tot enorme vertraging. Ook de technologie was tot nu toe nog te duur en nog niet uit-ontwikkeld. Die situatie is inmiddels achterhaald.
Ongelijk speelveld
Er is echter één oorzaak die onoverkomelijk lijkt. Dat is dat de grootste vervuilers de kat uit de boom willen kijken. Vervuilende industrieën vreesden voor concurrentie als de vervuiling in andere landen niet op gelijke wijze aan banden werd gelegd en de grootste vervuilers in Europa, China en de VS wilden niet over de brug komen zolang de ander niet tegelijk ook zou meegaan. Dit argument van een ongelijk speelveld veroorzaakt nog steeds een enorme rem op de transitie.
Een gelijk speelveld is sterk afhankelijk van de wijze waarop we de kosten voor de transitie gaan opbrengen. Het financieringsbeleid van de Europese Centrale Bank (ECB) en de lidstaten naar aanleiding van de kredietcrisis en de coronacrisis is al omstreden, maar door de veel grotere financiële impact van voor de op handen zijnde klimaatcrisis is het vrijwel zeker dat hier een heel ander financieringsbeleid nodig is.
Eenduidige en hogere CO2 belasting
Allereerst is het van het allergrootste belang dat alle directe en indirecte subsidies voor fossiele energie worden gestopt. Dit betreft ook de talloze verlaagde belastingtarieven, belastingvrijstellingen en het niet betalen van de externe kosten door gezondheidsschade, milieuvervuiling en klimaatopwarming. Door het IMF en vele andere instituten is herhaaldelijk becijferd dat het totaal aan subsidies, belastingverlichtingen en niet betaalde externe kosten ruim 5,4 trillion US$ per jaar bedraagt. Omgerekend voor de emissie van 50 miljard ton CO2 equivalenten is dat ongeveer 100 US$ per ton CO2
Het zou veel eenvoudiger en eerlijker zijn als er in plaats van steunpakketten van centrale banken en overheden, door de vervuilers zelf fondsen gevormd werden voor nieuwe investeringen in duurzaamheid. Een groot collectief duurzaamheidsfonds dat betaald wordt uit één uniforme CO2-belasting is dan het meest praktisch. Dit zal de concurrentiepositie van duurzame technologie en groene energie enorm bevorderen. Helaas zijn de geesten daar nog niet rijp voor. De bereidheid om een uniforme CO2- belasting af te spreken is niet alleen echter gering, maar omdat daarmee de mogelijkheid zich te verschuilen achter de smoes van een ongelijk speelveld zou vervallen, heeft men er geen zin in.
Tot nu toe wordt er wel veel energiebelasting door particulieren betaald (In Nederland via gebruik van gas, stroom en benzine ca € 255 per ton CO2), maar gaan grote bedrijven min of meer vrijuit en ontbreekt er een internationale afstemming. Er bestaat sinds 1992 wel een Europees emissierechten systeem (ETS), waarbij grote bedrijven het recht op een CO2 uitstoot moeten kopen, maar dit systeem heeft tot nu toe niet goed gewerkt omdat de rechten veel te ruim en te goedkoop werden verstrekt. In 2020 was de prijs van circa €20 voor één emissierecht per ton CO2 nog steeds net zo laag als in 1992.
Het ziet er naar uit dat deze prijs de komende jaren wel fors verhoogd gaat worden doordat de EU heeft aangegeven dat het aantal rechten geleidelijk aan wordt beperkt, maar het zal veel sneller moeten wil het zoden aan de dijk zetten. De ECB zou in plaats van hulp aan banken via opkopen van staatsobligaties ook emissierechten kunnen opkopen om dit proces te versnellen. Om meer effect te kunnen hebben zal de prijs omstreeks 2030 tot minstens €80 per ton verhoogd moeten worden. Uiteindelijk zal de CO2 belasting gelijk moeten worden aan de totale externe kosten door schade aan gezondheid en milieu. (door het IMF op circa €100 per ton CO2 geraamd).
In een aantal EU landen is naast het ETS systeem ook een carbon taks ingevoerd. Deze varieert tussen €15 en €108 per ton CO2. Ook deze belasting is meestal niet hoog genoeg om voldoende effect te sorteren, want waar die het hoogst is, zijn de grootste vervuilers weer uitgezonderd.
In de VS zijn er slechts 11 staten met een vorm van betrekkelijk lage carbon taks voor de energiesector. Alleen California heeft een regeling voor alle sectoren.
De Europese commissie wil per 2023 een CO2-grensheffing gaan toepassen, waarbij de ongelijkheid in CO2 belasting tussen landen binnen en buiten Europa wordt gecompenseerd. Dat zal ongetwijfeld tot spanningen leiden tussen Europa, de VS en China. Die spanningen zijn ongewenst maar de grensheffingen zijn een drukmiddel om overeenstemming te bereiken over een gelijk speelveld.
Ambities
In het coronajaar 2020 is er voor het eerst een afname van de uitstoot met 5- 8% te zien. Zodra de lockdowns worden opgeheven zal de emissie wel weer toenemen, maar het valt te bezien met hoeveel. Zowel in de VS, Europa als in China buigt de curve immers al af sinds 2010.
Het ambitieniveau lijkt in diverse landen te worden opgeschroefd.
Europa werkt hard aan een green deal routekaart om in 2050 klimaatneutraal te worden en president Biden in de VS heeft in zijn eerste dagen in het Witte Huis zeer ambitieuze klimaatplannen gepresenteerd en klimaatbeleid tot topprioriteit verklaard. Ondanks dat hij het geen “green deal” noemt zoals meer progressieve presidentskandidaten deden, kan hij op veel weerstand vanuit de Republikeinen rekenen.
President Xi Jingping van China heeft in december 2020 aangekondigd dat het grote stappen gaat zetten om voor 2060 klimaatneutraal te worden.
Op hetzelfde klimaat event hebben meer dan 24 landen hun doelstelling opgeschroefd naar klimaatneutraliteit voor 2050 en daarnaast hebben meer dan 72 grote steden en een hele reeks grote industrieën hetzelfde gedaan.
Het klinkt allemaal heel bemoedigend, maar het zijn vooral mooie woorden. Greta Thunberg sprak de groten der aarde op het wereld economisch forum in Davos begin 2021 toe met de woorden ”Ik heb genoeg van jullie mooie woorden, ik wil daden”. Die zullen er nu toch echt moeten komen.
