Knot wil staatsschuld niet laten oplopen, de klimaatschuld wel

Kent u de uitdrukking: “Een broedende kip moet je niet storen”? Klaas Knot van de Nederlandse Bank ziet dat kennelijk anders. In ieder geval kwam hij nog voordat er één ei gelegd was door de beide informateurs publiekelijk vertellen dat een nieuwe regering de staatsschuld niet mag blijven laten oplopen. Hij waarschuwde dat alle leuke plannetjes om de klimaatopwarming te beteugelen wel eens te duur zouden kunnen worden. In de afgelopen week van het geld komt zo’n waarschuwing goed van pas en voor Rutte en Hoekstra zal het als muziek in de oren hebben geklonken.

Onze staatsschuld is vanwege de steunpakketten in verband met corona tot 1 februari dit jaar opgelopen tot €379 miljard.  ‘t Zegt u misschien niets en eerlijk gezegd, heeft dat bedrag ook weinig betekenis. Waar het om gaat is of je de schuld kan dragen en daarbij is het van belang tegen welke vaste rente en voor hoeveel jaar het geld geleend is. Als nieuwe contracten met hele lage rente kunnen worden gebruikt om oude contracten met hogere rente af te lossen, hou je er zelfs geld aan over. Maar, zo waarschuwt Knot, niemand kan garanderen dat de rente zo laag blijft.

De halve waarheid

Allemaal goed en wel, maar het is slechts een halve waarheid. We hebben namelijk in werkelijkheid een veel grotere staatsschuld dan waarvan ministers en bankdirecteuren normaliter uitgaan. Het betreft onze klimaatschuld doordat we op te grote voet leven en daarbij een deel van onze mooie aarde opvreten en met onze CO₂-uitstoot de toekomst aan het bestelen zijn. Verlies van natuur en van biodiversiteit is natuurlijk moeilijk in geld uit te drukken. Bij de CO₂-uitstoot waarmee we de leefbaarheid van de aarde voor onze jeugdige generatie aan het verknoeien zijn en bij het gebruik van fossiele brandstoffen waarmee we behalve CO₂ ook roet, fijnstof, NO_x en SO₂ aan het uitstoten zijn waardoor jaarlijks 8 miljoen mensen voortijdig overlijden, is dat ook niet eenvoudige, maar diverse knappe rekenaars hebben zich er aan gewaagd.

Het IMF heeft enige jaren geleden in opdracht  van mevrouw Christine Lagarde laten uitrekenen wat die totale kosten zijn. Het betreft actuele klimaatschade door overstromingen en branden, schade door olierampen, maar ook schade aan gezondheid van mensen en schade door het verdwijnen van kostbare natuur en landbouwgrond. Het IMF kwam uit op een bedrag van US$ 5.4 biljoen per jaar en als we dat delen door de 50 miljard ton CO₂ equivalenten die we in de hele wereld uitstoten,  dan komen we uit op een schade van ongeveer €100 per ton CO₂.  De rekensom is sindsdien door vele andere instituten overgedaan en de uitkomst is min of meer bevestigd. Er is natuurlijk van alles tegen deze sommen in te brengen. Sommige kosten zoals voor verpleging in ziekenhuizen zijn natuurlijk wel ooit betaald, maar niet door de vervuiler. Andere kosten zoals de achteruitgang van biodiversiteit zijn echter nooit betaald.  Maakt Nederland zich daar met alle 17 miljoen inwoners, 9 miljoen auto’s 4 miljoen koeien plus tal van grote industriële vervuilers ook schuldig aan?

Klimaatschuld loopt op

Nou reken maar. Per 2019 stoten we ruwweg 190 miljoen ton CO₂ equivalenten uit zodat onze klimaatschuld elk jaar € 19 miljard groter wordt. Maar tot hoeveel de schade zich in de afgelopen periode sinds de industriële revolutie al heeft opgehoopt is wat moeilijker te berekenen. De hoeveelheden CO₂ zijn gestaag toegenomen, over de schade in het verleden is nooit rente betaald en door de inflatie is de waarde van het geld veranderd. De sinds 1750 opgehoopte hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer is anno 2016 voor 40% veroorzaakt door de VS, voor 34% door de EU, voor 20% door China en voor 5 % door India. Eerlijk verdeeld over het aantal inwoners hebben wij samen met andere Europese burgers tot aan 2016 al 650 ton CO₂ per inwoner de atmosfeer in gebracht. Tegenwoordig komt daar elk jaar zo’n 12 ton per persoon bij, zodat de geaccumuleerde CO₂-schuld al is opgelopen tot 700 ton per persoon. Dat zou dan €70.000 aan financiële schuld betekenen. Eigenlijk is dat niet de schuld van u en mij, want wij betalen via accijns op benzine en energiebelastingen op gas en licht alles bij elkaar een aardige som belasting.

U kunt dat voor uzelf zelf uitrekenen op grond van de hoeveelheid kilometers, en het gebruik aan gas en stroom. Het is €1 per liter benzine die 2,5 kg CO₂ produceert, €0,4 per m³ gas à 2 kg CO₂/m3 en €0,12 per kWh stroom à O,65 kg CO₂/kWh. Een gemiddelde Nederlander betaalt daarmee €255 per ton CO₂ aan belasting.

Boeren en bedrijven betalen niet mee

De financiële schuld zit dus niet bij de burger, maar bij de staat die heeft verzuimd om de boeren en bedrijven ook mee te laten betalen en die het geld van de burgers heeft gebruikt voor meer asfalt en andere leuke dingen. Daarmee heeft de staat ook verzuimd om te zorgen dat die totale geaccumuleerde uitstoot niet nog verder zal oplopen. Houden we gemakshalve dezelfde kostprijs van €100 per ton CO₂ aan dan volgt de geaccumuleerde schuld voor 17 miljoen burgers uit 17 miljoen x 700 ton x €100 = € 1.190 miljard. Dat is dus ruim 3 keer zoveel als de staatsschuld bij de geldschieters.

Ik zou tegen Rutte, Kaag en Knot willen zeggen: Zorg eerst maar eens dat de klimaatschuld niet verder oploopt en gebruik daartoe voor mijn part geleend geld van de Europese Bank.  Die bank kan met één druk op de knop een paar biljoen Euro’s erbij maken, terwijl de leefbaarheid van de aarde voorbij de 2 à 3 graden niet meer te herstellen zal zijn.

Han Blok