Het is eigenlijk tegen de verwachting in dat wij tegenwoordig zo lang werken. In 1930 schreef econonoom John Maynard Keynes een essay met de titel Economic possibilities for our grandchildren. Hij dacht dat mensen door de stijging van de productiviteit tegen het eind van de 20e eeuw nog maar twee dagen per week zouden werken en dat de menselijke soort geen schaarste meer zou kennen door de technologische vooruitgang. Hij verwachtte dat de voordelen van productiviteit zouden worden omgezet in meer vrije tijd.
Maar we leven anno 2012 in een economie die moet groeien; steeds meer consumeren is essentieel om de mondiale economie gaande te houden. Toch zullen we de cyclus van leven om te werken, werken om te verdienen, en verdienen om te consumeren moeten doorbreken. We kunnen niet eeuwig doorgaan met nieuwe bankstellen, televisies en auto’s kopen, die we in feite niet echt nodig hebben. Pas indien we deze cyclus doorbreken, kunnen we onze voetafdruk verlagen. Minder werken en een regionale economie zijn de simpelste stappen om dit te verwezenlijken.
Het is een simpele rekensom: van een euro die wordt besteed bij een internationaal bedrijf, blijft 15 cent in de regio. Van een euro die wordt besteed bij een lokale winkel, blijft 50 cent in de regio. Dat is meer dan drie keer zo veel. Hoe meer er binnen een regio lokaal wordt besteed, hoe minder werk er nodig is om de zelfde winst te behalen in die regio.
Meer beschikbaar kapitaal in de regio betekent bovendien dat er minder hoeft te worden geleend. Minder lenen betekent minder rente betalen, en dus ook minder behoefte om te groeien. Want een flink deel van de groeidwang wordt veroorzaakt door het feit dat wij steeds meer rente moeten betalen over steeds meer en steeds hogere leningen. Minder lenen heeft daarnaast tot gevolg dat de economie steeds meer wordt gebaseerd op reële waarde en dus steeds stabieler wordt. In plaats van alsmaar groter en meer geld, dienen we te kiezen voor beter en meer vrije tijd. Het is noodzakelijk om te beseffen dat geld een middel is om de economie soepel te laten verlopen en geen doel op zich is.
Wat ook opmerkelijk is, is dat antropologisch onderzoek ons leert dat jagers en verzamelaars (die meer dan 10.000 jaar geleden leefden) slechts vier tot vijf uur per dag werkten. Zij hadden weinig materieel bezit, omdat zij rondtrokken. Toen de landbouw werd uitgevonden, groeide de productiviteit, steeg de productie en werden voorraden aangelegd. Dit maakte het mogelijk om steeds meer te consumeren. De keerzijde van steeds meer consumeren, is echter steeds meer werken. Dat is helder.
Door korter te werken wordt de economie op zijn plaats gezet: het gaat in de eerste plaats om de mensen, de samenleving en een gezond milieu; de economie staat ten dienste daarvan. In feite zijn er twee wegen om te minderen: individueel en collectief. Wij kunnen er allemaal zelf voor kiezen minder te werken, met minder inkomen genoegen te nemen en ons te focussen op vrije tijd. Daarnaast kan de overheid gericht beleid voeren: arbeid goedkoper en natuurlijke hulpbronnen duurder maken, korter werken bevorderen, studeren stimuleren, bij het invullen van vacatures zelf het goede voorbeeld geven en een basisinkomen introduceren. Herverdeling is essentieel om een gezonde regionale economie te krijgen.
Vakbonden zouden moeten inzien dat haar leden belang hebben bij bestaanszekerheid op de lange termijn en die is er niet als we de aarde ‘opgebruiken’. Mensen werken om te leven en niet om de motor van de mondiale economie te laten draaien en de winsten en bonussen te laten stijgen. Laten we lang en rustig van onze vakantie genieten. Het mag en het kan.
Peter van Vliet en Martijn Jeroen van der Linden
Platform DSE