De meerderheid van de Nederlanders is bereid om impactvolle duurzame stappen te zetten, maar het daadwerkelijke gedrag blijft achter. Opvallend is dat veel Nederlanders elkaars bereidheid om duurzaam te leven onderschatten, wat gedragsverandering belemmert. Dat blijkt uit de Monitor Duurzaam Leven 2025 van Milieu Centraal, uitgevoerd onder ruim 4.000 Nederlanders. Daardoor blijft jaarlijks minimaal 1,9 megaton aan CO₂-reductie onbenut. Het huidige tempo van gedragsverandering is te laag om de klimaatdoelen voor 2030 te halen, vooral bij verminderen autobezit, elektrisch rijden en vleesconsumptie. Dat is zorgelijk, want alleen technologische innovatie en verduurzaming van de industrie zijn onvoldoende om de doelstellingen te bereiken. Milieu Centraal stelt dat focus op brede gedragsverandering noodzakelijk is: duurzame keuzes moeten de makkelijkste én goedkoopste optie worden. Dat vraagt om systeemverandering: overheid en bedrijfsleven zijn aan zet. Nieuw in de Monitor zijn inzichten in woningverduurzaming en netcongestie.
Onbenut potentieel: Nederland wil wel, maar barrières houden gedragsverandering tegen
Milieu Centraal voert de Monitor Duurzaam Leven tweejaarlijks uit in samenwerking met Motivaction. Meer dan 4.000 Nederlanders deden dit jaar mee aan het onderzoek door vragen in te vullen over hun gedrag, keuzes en bereidheid rond energie, mobiliteit, voeding en spullen. Uit de nieuwste editie van de Monitor Duurzaam Leven blijkt dat verduurzaming te langzaam gaat. Hoewel steeds meer mensen hun woning verduurzamen vlakt het tempo van deze groei af. De stappen die tussen 2021 en 2025 zijn gezet, zijn niet genoeg om de klimaatdoelen in 2030 te kunnen halen. Veel mensen doen wel kleinere duurzame handelingen, zoals afval scheiden en verpakkingen met statiegeld inleveren, maar keuzes met grote klimaatwinst, zoals: weinig vlees eten, minder vliegen of overstappen op elektrisch rijden, zijn nog geen meerderheidsgedrag.
Tegelijkertijd laat het onderzoek zien dat er voor veel duurzame keuzes een groot draagvlak is: de meerderheid van de Nederlanders staat open voor driekwart van de impactvolle keuzes die mensen kunnen maken, terwijl gemiddeld zo’n 20% van die duurzame keuzes ook daadwerkelijk wordt gemaakt. Er ligt dus een aanzienlijk gat tussen willen en doen. Uit de Monitor Duurzaam Leven blijkt tevens dat de meeste Nederlanders eerder voor strenge maatregelen vanuit de overheid zijn dan tegen, ook als dat hen zelf raakt. Als het bestaande draagvlak wel wordt benut, kan dit een enorme CO₂-reductie van jaarlijks minimaal 1,9 megaton opleveren. Dit is vergelijkbaar met de besparing wanneer iedereen elke dag 6 minuten minder lang doucht. Hiervoor zijn systeemveranderingen noodzakelijk, waaronder het wegnemen van belemmeringen en het normaliseren van duurzaam gedrag.
Formatie aan zet
Ika van de Pas, directeur-bestuurder van Milieu Centraal, vertelt: “Er is echt werk aan de winkel. Nederland wil wel en móét wel. Praktische en structurele belemmeringen houden echter verandering tegen. Zo zijn duurzame keuzes nog te vaak duur of ingewikkeld. Het is nu aan de politiek en het bedrijfsleven om duurzame keuzes logisch en makkelijker te maken. Duurzaam leven moet zichtbaar vanzelfsprekend worden. Zodra een kritieke minderheid duurzaam gedrag omarmt, volgt de rest vaak snel: zo’n sociaal kantelpunt kan de omslag versnellen, en systeemveranderingen zijn nodig om zo’n kantelpunt haalbaar te maken.”
Hardnekkige drempels in transitie naar duurzame mobiliteit en voeding
Vooral binnen de transitie naar duurzame mobiliteit en voeding ervaren mensen hardnekkige drempels. Minder vliegen en afscheid nemen van de benzine- of dieselauto blijven lastig. Ook al nam het aantal vegetariërs en veganisten eerder toe, de afgelopen twee jaar daalt het weer en blijkt één vleesdag per week een brug te ver. Het aantal mensen dat vlees mindert tot 3 à 4 dagen (flexitariërs) lijkt wel gegroeid de afgelopen jaren. Tegelijk groeit ook het aantal mensen dat kiest voor refurbished producten, milieuvriendelijke meubels of dat langer doet met de smartphone.
Door de stille meerderheid zichtbaar te maken, kunnen we gedragsverandering versnellen.
Sociaal kantelpunt: zichtbaar maken van stille meerderheid
De overgang naar een duurzame samenleving is niet alleen een technische opgave, maar ook een sociale. De monitoring toont inmiddels al sinds 2021 aan dat er in de meerderheid draagvlak is om duurzamere keuzes te maken, maar in de meting van 2025 blijkt dat elkaars bereidheid hiervoor fors wordt onderschat. Dit kan leiden tot self-silencing: mensen houden hun duurzame voorkeuren voor zich, uit de misvatting dat minder anderen ervoor open zouden staan. Deze misperceptie werkt als een rem op gedragsverandering: als mensen denken dat anderen niet meedoen, voelen ze minder de neiging om zelf stappen te zetten. “Om de klimaatdoelen samen te behalen is het nodig dat duurzaam leven onze norm is”, aldus Ika van de Pas.
Judith Roumen, strategisch gedragsonderzoeker bij Milieu Centraal, vertelt: “Veel mensen willen duurzamer leven, maar zijn bang dat ze ‘de enige’ zijn. Daardoor houden mensen hun duurzame voorkeur vaak stil, wat de inschatting dat anderen niet bereid zijn tot verandering in stand houdt. We leven zo met elkaar in een valse realiteit waarin het lijkt alsof er weinig draagvlak is, terwijl de meerderheid juist positief staat tegenover duurzamer leven. Door de stille meerderheid zichtbaar te maken, kunnen we gedragsverandering versnellen.
Nieuwe inzichten in woningverduurzaming en netcongestie
De Monitor Duurzaam Leven 2025 bevat nieuwe modules ten opzichte van de meting in 2023 over onder andere woningverduurzaming en netcongestie. Er is in kaart gebracht wat het gedrag en draagvlak van huiseigenaren is om hun woning vergaand te verduurzamen met een pakket aan maatregelen, in plaats van losse stappen. De resultaten tonen per woningtype en maatregel waar kansen liggen en waar drempels worden ervaren. Voor het eerst is ook gekeken naar zorgen over het volle stroomnet. Het blijkt dat een ruime meerderheid bereid is om hun energieverbruik hieraan aan te passen: zo’n 70% staat open om apparaten buiten piekmomenten te gebruiken en ongeveer 60% van de elektrische-autobezitters staat open om de auto buiten piektijden te laden. Dit biedt kansen voor versnelling van de energietransitie.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
