Roepen dat Griekenland uit de Euro moet is roekeloos. Het is niet solidair met de Grieken en gevaarlijk omdat de psychologische en economische effecten niet te overzien zijn. Voor de positie van de EU zou het rampzalig zijn. Bovendien is een exit verdrag technisch niet geregeld. Meer lenen en meer bezuinigen door Griekenland is echter ook geen optie. Onder het strenge regime van de trojka is veel te weinig vooruitgang geboekt. Griekenland kan geen kant op: het land is monetair failliet.
Daarmee houdt het land natuurlijk niet op te bestaan; het moet hoe dan ook verder. Hoe, is dan de hamvraag. Een Nieuwe Drachme, die een leven leidt naast de Euro, zou een uitweg kunnen bieden.
Die Nieuwe Drachme (DND) wordt dan ingevoerd als complementaire munt en als tegenwicht voor de politiek gestuurde Euro. Want waar geld in oorsprong een neutraal ruilmiddel was, wordt het nu door centrale banken gebruikt om alle aspecten van de economie en de samenleving te beïnvloeden, zoals inkomensongelijkheid en bedrijvigheid. In Europa met vooral als doel het Duitse belang te steunen.
Volgens de Griekse minister van financiën Varoufakis is onze grootste hoop een democratische centrale bank. Geld dient door en voor mensen te worden georganiseerd.
Duidelijk is dat een ander democratisch georganiseerd geldsysteem niet zomaar gerealiseerd is. Monetaire hervorming is een proces van lange adem. Een complete revolutie hoeft ook niet, kleine stapjes zijn mogelijk. De introductie van een door Grieken aangestuurd complementair geldsysteem is een goed begin.
Complementaire geldsystemen bestaan naast de officiële munt, als een (meestal) regionaal betaalmiddel. Dat geeft een inherente impuls om het geld steeds regionaal te besteden en niet weg te laten lekken naar andere gebieden of landen. Daarnaast is de creatie van geld in complementaire systemen doorgaans coöperatief geregeld en brengt het geen renteverplichtingen met zich mee.
Een van de meest omvangrijke voorbeelden op dit gebied is de Zwitserse Wirtschaftsring-Genossenschaft, kortweg WIR, die inmiddels al 80 jaar bestaat. De WIR is een coöperatief geldsysteem vooral gericht op het MKB, en was een reactie op de grote depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw. In 1934 besloten 16 ondernemers een eigen geldsysteem te starten vanwege liquiditeitsproblemen. En met succes: inmiddels zijn er 62.000 leden waarvan 45.000 MKB’ers. Zo bestaat er naast de Franc in Zwitserland een tweede geldsysteem waarin miljarden omgaan. WIR betekent in het Duits ‘wij’.
Een complementaire munt kan de economische depressie en de humanitaire crisis in Griekenland beëindigen. De introductie van zo’n munt dient zo simpel mogelijk georganiseerd te worden en kan op verschillende manieren verlopen. De Griekse overheid coördineert de uitgifte van DND. Zij betaalt simpelweg een gedeelte van haar kosten met nieuw gecreëerde DND’s en biedt de mogelijkheid belastingen te betalingen in deze munt. Natuurlijk ligt dan het inflatiegevaar op de loer. Als teveel geld alleen consumptief en speculatief besteed wordt kunnen prijzen gaan stijgen. Wij denken dat het gevaar hiervoor beperkt kan worden door actief te bevorderen dat prijsstijgingen via ‘naming & shaming’ aan de kaak gesteld worden.
Daarnaast moet bevorderd worden dat de DND vooral gebruikt worden voor investeringen in reële economische activiteiten en liefst in duurzame regionale ondernemingen. Bij kredietverlening kan dit een belangrijk criterium zijn. Daarnaast helpt de centrale overheid mee een systeem op te zetten van regionale bankcoöperaties waarin euro’s omgewisseld kunnen worden voor DND’s en DND’s gestald kunnen worden. Deze regionale coöperaties worden bestuurd door de leden, zoals dat hoort. De gezamenlijke coöperaties vormen tezamen de Centrale DND Bank. Democratisch bestuurd en los van de bestaande centrale bank die onderdeel is van het Eurosysteem.
DND’s kunnen niet teruggewisseld worden tegen euro’s (bad money drives out good money luidt de oude economische wet), maar gelden wel naast de euro als officieel en wettig betaalmiddel – voor transacties, salarissen en belasting. Door een geleidelijke invoering, bijvoorbeeld te beginnen met 10% van de loonsom van overheidsambtenaren (eventueel de lonen hiervoor iets verhogen) en door de bepaling dat met de DND goederen en diensten betaald kunnen worden, ontstaat een economische impuls die kan werken als een multiplier voor de economie. Daarnaast is de psychologische boost belangrijk.
Parallel aan deze operatie om DND’s in de economie te krijgen dient beleid gericht op het activeren van het MKB geïmplementeerd te worden. De regionale bankcoöperaties stimuleren om kredieten met lage rente in DND’s te verstrekken aan midden- en kleinbedrijf, en capabele jonge Grieken, is een optie. Zo worden capaciteiten van mensen benut en wordt jeugdwerkloosheid bestreden. Bovendien worden kredietbesluiten gezamenlijk op decentraal niveau genomen.
Daar bovenop kan een programma ontwikkeld worden om duurzame energie een ferme push te geven. Griekenland importeert volgens gegevens van de Wereldband meer dan 60% van het netto-energiegebruik. Door flink te investeren in duurzame energie kan de afhankelijkheid van Euro-importen kleiner worden. Het Duitse feed-in systeem om duurzame energie te ontwikkelen heeft uitstekend gewerkt en kan eenvoudig door Griekenland gekopieerd worden. De garantieprijs die het systeem kent wordt gegeven in DND’s. Ook kan de Griekse overheid simpelweg zelf gaan investeren in de transitie naar 100% duurzame energie met DND’s.
Kortom, de DND-economie belast de op euro’s gebaseerde schatkist niet maar leidt wel tot meer bedrijvigheid, meer werkgelegenheid en meer investeringen. Het is een Keynesiaanse accelerator die er voor kan zorgen dat geld weer gaat circuleren binnen Griekenland. Het systeem kan transparant en democratisch worden opgezet en maakt de Grieken minder afhankelijk van de macht van de neoliberale bezuinigers in Brussel.
Tot slot zullen ook schuldeisers indirect profiteren van de invoering van een complementaire munt en de daarmee gepaard gaande nieuwe bedrijvigheid. Niemand heeft baat bij de huidige situatie; een situatie waar een tekort aan liquiditeit economische malaise en grote humanitaire problemen veroorzaakt. In plaats van een verloren en gefrustreerde generatie Griekse jongeren worden kansen geschapen voor een relance van de Griekse democratie en Griekse economie.
John Huige, politiek econoom, lid van het Platform Duurzame en Solidaire Economie
Martijn Jeroen van der Linden, onderzoeker en promovendus TU Delft/ Economie van Innovatie en Technologie
Samen bepalen we de richting van de toekomst, elke dag weer. Koelen we het klimaat weer af? Blijven we veilig? Maken we de samenleving eerlijker? Als je kunt, help dan mee. Steun ons als lid of donateur. Want zonder voldoende ondersteuners redden we het niet. Dank je wel.
Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.
Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws
