De ontbossing in het Amazonewoud vergemakkelijkt de overdracht van ziekteverwekkers van wilde dieren naar mensen, waarschuwt een studie. De auteurs analyseerden de ontbossing in Brazilië en zien daar een “perfecte storm” die infectieziekten opnieuw op kan laten leven.
In de studie wijzen de auteurs erop dat de ecosystemen in het Amazonegebied een belangrijke rol spelen bij de bestrijding van zoönosen (ziektes en infecties die van dieren op mensen overdraagbaar zijn) en door vectoren overgedragen infecties zoals malaria.
De veranderingen het Amazone-bioom gaan gepaard met extreme klimatologische gebeurtenissen, niet alleen in de regio zelf, maar ook in de rest van de wereld, zoals droogte, hitte- en koudegolven en stormen. Wat in dit deel van de planeet gebeurt, heeft gevolgen voor de hele wereld.
Meer contact
Philip Fearnside, bioloog bij het Nationaal Instituut voor Amazoneonderzoek (INPA) en een van de auteurs van het artikel, legt uit dat men de “controle” kwijtraakt door de ontbossing omdat die tot meer contact tussen mens en wilde dieren leidt, waardoor onbekende ziekteverwekkers ons kunnen infecteren.
“Zowel de eenvoudige nabijheid als de menselijke consumptie van bushmeat kunnen ervoor zorgen dat ziekteverwekkers van dier naar mens ‘springen’”, waarschuwt hij. De “sprong” waarnaar Fearnside verwijst, is een terugkerend fenomeen in de menselijke geschiedenis: veel ziekten bij de mens zijn afkomstig van wilde dieren.
Coronavirus
Dat gebeurde ook met het nieuwe coronavirus, dat deze sprong maakte op een dierenmarkt in het Chinese Wuhan, vermoedelijk via vleermuizen en schubdieren, die er het sterkst van worden verdacht als gastheer voor het virus te hebben gediend en de eerste uitbraak te hebben veroorzaakt.
Als de ziekteverwekker na die overdracht gunstige omstandigheden aantreft, dan zal de infectie zich gemakkelijk onder mensen verspreiden. Een voorbeeld is de gele koorts, een ziekte die traditioneel wordt geassocieerd met het bos maar die zich gemakkelijk aanpast aan een stedelijke omgeving.
Veel micro-organismen hebben een laag potentieel om epidemieën te veroorzaken bij mensen. Maar door de overvloed aan ziekteverwekkers in het Amazonegebied vormen nieuwe infecties een constante bedreiging voor de menselijke gezondheid.
Elk probleem van ontbossing
Het onderzoek, dat werd uitgevoerd door wetenschappers van verschillende Braziliaanse universiteiten en de Universiteit van Montpellier (Frankrijk), analyseerde elk probleem dat verband houdt met ontbossing nauwgezet, zoals veranderingen in landgebruik, landbouwintensivering, waterverontreiniging, de bouw van waterkrachtcentrales en de aanleg van wegen, en ook sociale problemen zoals prostitutie, overbevolking en migratie .
Bij elk probleem beschreven de onderzoekers de ziekten en aandoeningen die het veroorzaakt. Hoewel de studie enkel over Brazilië gaat, zijn de resultaten relevant voor het hele Amazonegebied.
Longontsteking en kanker
De gevolgen van de klimaatverandering op de volksgezondheid gaan van luchtwegaandoeningen tot longontsteking en kanker. Bovendien kunnen hoge temperaturen en constante regenval de ontwikkelingstijd van muggenlarven verkorten en zo de verspreiding van deze vectoren vergroten.
Als gevolg van mijnbouw, een van de activiteiten die ontbossing veroorzaakt, kunnen vaker malaria en hantavirussen, longaandoeningen en leishmaniasis voorkomen.
Door migratie, die zowel oorzaak als gevolg is van ontbossing, kunnen vaker gevallen van de ziekte van Chagas opduiken in stedelijke omgevingen en kunnen ook andere ziekten terugkeren, waarschuwen de auteurs.
Mazelen
De recente herintroductie van mazelen in het Braziliaanse Amazonegebied via Venezolaanse vluchtelingen is een voorbeeld van hoe migratie in combinatie met armoede en een gebrek aan controlemaatregelen de verspreiding van infectieziekten kan bevorderen.
De studie beschrijft ook de gevolgen van ontbossing voor inheemse bewoners. Door invasies voor mijnbouw en houtkap en door landroof worden de geïsoleerde gemeenschappen kwetsbaar voor infectieziekten, waarop ze immunologisch vaak niet voorbereid zijn.
Bepaalde landbouwpraktijken die de ontbossing bevorderen, worden eveneens geassocieerd met virale, bacteriële en parasitaire infecties.
In verschillende onderzoeken wordt de incidentie van malaria in sommige Amazone-gebieden in verband gebracht met mijnbouw, ontbossing en de ongeordende ontwikkeling van nieuwe landbouwnederzettingen.
Veelheid aan effecten
Voor Mercedes Bustamante van de faculteit Ecologie van de Universiteit van Brasilia is het onderzoek belangrijk omdat het de veelheid aan effecten beschrijft die aantasting van het bos kan hebben op het menselijk leven.
Maar, zegt ze, de wetenschap waarschuwt al langer voor de risico's van ontbossing en de link met de frequentie van nieuwe uitbraken zoals zika en corona.
“Er vallen veel lessen te leren. Of we ons daar bewust van worden, zal afhangen van een zeer transparante en goed gefundeerde verspreiding van deze lessen en van de informatie die de keuzes van de samenleving kunnen sturen.”
Onafscheidelijk
“Misschien heeft de huidige pandemie ons in korte tijd laten zien wat onze zwakheden zijn en hoe de menselijke gezondheid en de gezondheid van het milieu onafscheidelijk zijn.”
Volgens het Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE) is al ongeveer 20 procent van het Braziliaanse Amazonewoud ontbost.
Een INPE-studie uit 2018 waarschuwde al dat in tien jaar tijd de gemiddelde ontbossing in het Amazonewoud zou kunnen verdrievoudigen, van 6900 vierkante kilometer naar tot 25.600 vierkante kilometer per jaar vanaf 2020 als president Bolsonaro zijn anti-milieubeleid uitvoert.
Middenveld
Bij de aanbevelingen van de auteurs valt de oproep tot een grotere participatie van het middenveld in milieuaangelegenheden op. Ze wijzen ook op de rol van wetenschappers om wetenschap te populariseren en het publiek bewust te maken van het belang van het behoud van de ecosystemen van het Amazonegebied vanuit een breed perspectief, met inbegrip van de menselijke gezondheid.
“De ontbossing beheersen betekent de biodiversiteit behouden en de menselijke gezondheid beschermen, maar daarvoor is de participatie vereist van verschillende professionals en instellingen, waaronder de overheid, agentschappen, universiteiten, onderzoeksinstellingen, niet-gouvernementele organisaties, scholen en lokale gemeenschappen”, besluit het artikel.
Bron: SciDev.net