De voedselindustrie voert oorlog op je bord en vernietigt de natuur ondertussen in een angstaanjagend tempo. Dat was de strekking van de toespraak die de wereldberoemde voedselactiviste Vandana Shiva vrijdagavond hield tijdens het congres Voedsel Anders. In Wageningen Universiteit nota bene, de tempel van agroindustrie-wetenschapper Aalt Dijkhuizen, die binnenkort de scepter overgeeft aan die andere massaproductie adept, Louise Fresco.
‘Dat met voedsel oorlog wordt gevoerd is niet zo verwonderlijk als je bedenkt dat de industrie die nu voedsel produceert deels zelf voortkomt uit de oorlogsindustrie’, zegt Shiva. ‘In haar hoogmoed wil die industrie nu de controle over de schepping overnemen. De afkorting GMO (die staat voor Genetically Modified Organisms) kun je ondertussen net zo goed invullen als God, Move Over’, zegt ze. Wij kunnen het beter, het onderhouden van de schepping. Het Wageningse auditorium ontploft als ze die woorden spreekt.
De voedselindustrie is een geldmachine die er vooral op is gericht om zichzelf te voeden.
Dat begon met de kunstmestindustrie, een onderdeel van de oorlogsmachine van de Tweede Wereldoorlog, die na het einde van die oorlog een nieuwe afzetmarkt moest vinden voor haar chemische wapencomponenten. Die werd gevonden in kunstmest. Politieke vrijhandelsdruk en slimme marketing zorgden er vervolgens voor dat binnen de kortste keren de rest van de wereld verslaafd werd gemaakt aan de kunstmestwedloop. Steeds meer was er van nodig, tegen als maar hogere prijzen.
superweeds overwoekeren een maisveld
Toen onkruid en insecten uiteindelijk immuun werden voor bestrijdingsmiddelen werd dat probleem aangepakt met genetische manipulatie, die er vooral op was gericht om planten bestand te maken tegen bestrijdingsmiddelen, zodat nog meer en met heftiger middelen kon worden gespoten. Dat heeft uiteindelijk alleen maar geleid tot immuniteit voor de nieuwe generatie bestrijdingsmiddelen, waardoor nu al grote delen van de landbouwgrond in de VS zijn overwoekerd door zogenaamde superweeds.
Als bijverschijnsel van de genetische engineering kon er op de aangepaste planten patent worden verkregen, zodat de boeren die gebruik maken van aangepaste zaden daar tot het einde der dagen royalties over moeten betalen. Wanneer boeren eenmaal overgaan op industriezaden is er geen weg meer terug: waar vroeger een deel van de oogst als zaaigoed voor het volgende jaar kon worden gebruikt, kan en mag dat met industriezaden niet. Het is verboden onder het patentrecht en het is onmogelijk omdat de zaden niet ontkiemen. Zo worden boeren met jaarlijks stijgende kosten geconfronteerd, die ze niet kunnen opbrengen. Alleen al in India heeft dat in de afgelopen jaren geleid tot (volgens schattingen) meer dan 200.000 zelfmoorden onder boeren.
Maar niet alleen boeren leggen het loodje. GMO gewassen zijn bommetjes op je bord geworden die de grote delen van de biodiversiteit vernietigen, en mogelijk je gezondheid. De biodiversiteit nadert in de komende tien jaar waarschijnlijk al de kritische ondergrens waarbij complete ecosystemen plotseling kunnen instorten en de wereldvoedselvoorziening in acuut gevaar komt.
En alsof dat niet genoeg is, worden veel genetische aanpassingen niet of uiterst beperkt getest op gezondheidseffecten. Dat doet denken aan de geschiedenis rond DDT, dat in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw werd aangeprezen als volstrekt onschadelijk voor mensen. Er werd zelfs behangpapier, gedrenkt in DDT, verkocht voor kinderkamers, om die vrij van muggen te houden. DDT is good for me, was de slogan. We weten hoe dat afliep….
De waarheid en de feiten
De voedselindustrie wil ons doen geloven dat de wereld niet kan worden gevoed zonder grootschalige, industriële landbouw. De cijfers die Pablo Tittonell (hoogleraar Farming Systems Ecology in Wageningen) laat zien bewijzen het tegendeel. Op dit moment wordt 70% van de wereldbevolking gevoed uit kleinschalige landbouw, die daarvoor 30% van de bronnen voor de totale voedselproductie gebruikt. De industrie daarentegen voedt slechts 30% van de bevolking en heeft daarvoor de overige 70% van de beschikbare bronnen nodig, waarvan ze gaande het proces ook nog een deel vernietigt.
Bovendien is de agro-industrie zo olie-intensief, dat ze bij aanhouden van het huidige tempo de complete wereldvoorraad aan olie in iets meer dan tien jaar tijd opsoupeert.
Dat geeft te denken. Maar er is nog meer. De industriële aanpak vernietigt niet alleen de natuur, maar ook werkgelegenheid. Schaalvergroting maakt steeds meer boeren werkloos. Doorzetten van een industriegerichte ontwikkeling veroorzaakt massawerkloosheid. En juist bij een overvloed aan beschikbare arbeidskrachten helpt de arbeidsintensievere kleinschalige landbouw ook bij het oplossen en voorkomen van de economische crisis. Bovendien is werken voor en met voedsel uiterst zingevend en draagt bij aan het zelfbeeld en het geluk van veel mensen.
En het alternatief?
Als we de strijd om de voedseldollar ver van ons bord willen houden, dan kunnen we alleen maar kiezen voor voedselproductie die binnen de menselijke maat past. Die een plaats in de eigen omgeving heeft en die de natuur de ruimte laat om haar werk te doen.
De verscheidenheid die daardoor ontstaat leidt tot een veel grotere stabiliteit en veerkracht. Dat geldt niet alleen voor de natuur, maar dat geldt net zo goed voor het economisch systeem waarin eveneens geldt dat wanneer het aantal spelers in een markt kleiner wordt, de kwetsbaarheid toeneemt en er een groot risico voor ineenstorting ontstaat.
Dat wil niet zeggen dat we nieuwe kennis uit de weg moeten gaan. Het betekent wel dat we een principiële keuze moeten maken om alleen die kennis toe te passen, die de processen van de natuur ondersteunt en waarvan we ons verzekerd hebben dat de gevolgen van het gebruik niet onomkeerbaar en onvoorspelbaar zullen zijn.
“Defending the rights of Mother Earth is therefore the most important human rights and social justice struggle. It is the broadest peace movement of our times.” zegt Vandana Shiva. Verdedigen van de rechten van de Aarde is de meest brede vredesbeweging van onze tijd. Ze houdt de oorlog van je bord.
Het liefst zou ik als vrijwilliger graag de hele dag bezig zijn met telen van groente.
Er is genoeg data aanwezig dat alle pijlers op 1 fundamentele basis berust en dat is het sociale economische marktsysteem. Zolang we niet van markt-monetaire uitwisseling weglopen zal deze ‘strijd’ eeuwig voortduren.
Wij mensen hebben RECHT op alle basis behoeften ZONDER iets verplicht uit te wisselen. Iedereen heeft iets in zich dat zij/hij gratis en voor niets wil bijdragen zonder enige betaling. Technologie bestaat nu al om iedereen te voorzien in deze. De ziekte is dat wij nog steeds verslaafd zijn aan dit systeem. Gelukkig gloort er hoop, Zie Zeitgeistmovement
Sinds 2007 ben ik op zoek naar manieren hoe ik mijn huisbaas met groente kan betalen…helaas is het mij tot op heden niet gelukt. Dus mocht je een oplossing hebben, dan houd ik mij aanbevolen.
En wat betreft de opmerking dat wij moeder Aarde moeten redden, hierop verwijs ik je naar de uitspraken van George Carlin Saving Planet Earth.
De Aarde heeft van alles meegemaakt in de afgelopen 4,5 miljard jaar, van meteorietenstorm tot aan ijstijden. De Aarde gaat nergens heen, WIJ zullen verdwijnen. De Aarde doet het prima.
Inderdaad, Zonnetje, als we dit stuk nu eens massaal voorleggen aan de partijen waarop we stemmen willen….en vragen wat zij er mee doen??
Er is in elk geval 1 partij die dit pleidooi van Vandana Shiva compleet in het concept-EU-verkiezingsprogramma heeft staan: de Partij voor de Dieren.
Waarom snappen wij niet dat als het gezond (lees: lekker) is voor ratten en muizen, proefdieren bij uitstek en insecten, het ook gezond is voor de mens.
waarom luisteren we toch zo slecht naar dit soort inspirerende mensen en hebben we alleen maar oog voor geld en ons eigen “gelijk”
als wij niet heel snel (liefst gisteren nog) Moeder Aarde gaan respecteren en haar ook als zodanig benaderen (niet om haar te exploiteren en te vernietigen) dan verliezen we nog harder het recht om op Haar te leven en te wonen
Ik wil nog graag de oproep herhalen die Vandana deed. Begin bij de jeugd, op de scholen. Laat ze ook daar gezond lunchen. Ik voeg er graag aan toe: in een rustige sfeer en op goede tijden. En natuurlijk ook de noodzakelijke kennis. Ook Olivier deed een dergelijke oproep.
Zoals ik al betoogde in mijn workshop over Food Sovereignty in Costa Rica een paar jaar geleden: laten we onze messen, vorken en lepels gebruiken als wapens in de oorlog op ons bord. (hoewel….. ik merkte dat er in andere culturen als het over eten gaat, een mes taboe is). Zeker in Nederland valt een wereld te winnen voor de 1,5 miljoen leerlingen, alleen al op de basisscholen. Our future.
Ik was zeer geraakt door het betoog van Vandana Shiva. Mooi hoe ze haar strijd volhoudt: zeggen waar het op staat maar altijd met een glimlach. Niet de strijd aangaan: dat leidt alleen maar tot een botsing tussen ego’s. Uiteindelijk gaat het om liefde voor moeder aarde en voor allen die daarop leven: mens, plant, dier en bodemorganisme. Hoopvol dat zoveel mensen naar Wageningen zijn gekomen. Voedsel verbindt alle mensen. iedereen moet toegang hebben tot gezond en vitaal voedsel.Diversiteit is het dragende principe van het Leven. Leven brengt Leven voort. De agrobusiness denkt in haar hoogmoed dat ze het beter kan. Net als de Groene revolutie totaal mislukt is, dreigt dat te gebeuren met de insecticiden en de GMO te gebeuren. Gelukkig zijn talloze mensen en groepen bezig zich met elkaar te verbinden om ervoor te zorgen dat iedereen zeggenschap houdt over voedsel en vooral over zaden (door de industrie “plant propagating material’ genoemd omdat men wel weet dat je zaad niet kunt bezitten of patenteren…)
Terug naar lage lonen landarbeid want “overvloed aan beschikbare arbeidskrachten helpt de arbeidsintensievere kleinschalige landbouw” en “werken voor en met voedsel uiterst zingevend, draagt bij aan het zelfbeeld en het geluk”
Een religie zou het niet beter verwoorden, het heilig geloof in kleinschalige landarbeid zonder mechanisatie.
Dit is een goede samenvatting van de terechte waarschuwingen tijdens het geweldige congres. Verder ging het gelukkig ook over de vele inspirerende ontwikkelingen in de Agro-ecology waarbij uitdrukkelijk slim met de natuur wordt samengewerkt. Met ruim 800 vooral jonge mensen werd zo inhoudelijk ook gedemonstreerd voor een echt duurzamer en veelzijdiger studiepakket aan de WUR.
Als niet onbelangrijk detail zullen we iedereen wakker moeten schudden over de gevaarlijke en ongezonde afname van de micro-nutriënten in de ‘gangbare’ voeding.
Als we dit stuk nu eens massaal voorleggen aan de partijen waarop we stemmen willen….en vragen wat zij er mee doen??
Door deze verslechterende voeding te kopen, steken steeds meer ziektes de kop op…gevolg…hogere zorgbijdrages…
en aangezien deze verkapte vorm van belastingen alleen maar omhoog kan…wordt nu juist dat steeds harder groeiende deel van onze bevolking getroffen in de portemonnee, waardoor er nog minder overblijft voor het, in hun ogen, duurdere gezonde voedsel.
Uiteindelijk is gezondere voeding veel goedkoper, voor wie op de wat langere termijn kan kijken. Helaas ziet onze regering dat niet zo met hun korte termijn denken, hun subsidies…en regelgevingen.
De belangrijkste uitspraak wat mij betreft die Vandana deed was een pleidooi voor agrobiologische landbouw die met de aarde samenwerkt: “WE CAN NO LONGER AFFORD US BLINDNESS TO THE GIFT OF ABUNDANCE THAT NATURE GIVES US”.
Toen ik in 1978 in Zambia m’n afstudeeronderzoek deed, was het heel gewoon dat boeren hun maïsoogst beschermden met DDT. Eerst wat DDT op de grond strooien en daar bovenop de maïs. Dan had je minder last van ratten en muizen.