Als schrijver krijg ik in deze boekenweek kriebels om ook weer een boek te gaan schrijven. “Armageddon, feit of fictie?” lijkt me een passende titel. Het dagelijkse nieuws in de media suggereert namelijk dat de mensheid in een groot gapend gat dreigt te glijden.
Een kwaadaardig virus verspreidt zich exponentieel, het dodenaantal stijgt met de dag en de angst voor nog meer leidt tot lege straten en pleinen, vliegvelden vol met geparkeerde vliegtuigen, cruise schepen die als broedplaatsen van het virus ronddobberen, dichte scholen en universiteiten en overal mondkapjes. We zien dalende olieprijzen en staatshoofden die proberen paniek te voorkomen, virologen die wanhopig brabbelen dat ze het niet weten maar ook niets kunnen uitsluiten. Het lijkt het begin van een angstaanjagend boek of een film. Maar voor een film is het al te laat, die is er al. In 1971 zag ik “Andromeda strain”. Dat was toen nog een profetische science fiction over een dramatische situatie ten gevolge van een dodelijk buitenaards virus. Een situatie die nu vanwege het Coronavirus min of meer werkelijkheid lijkt te zijn geworden.
Buxusmot
Is de angst reëel of laten we ons gek maken? Biologisch gezien is het eigenlijk een wonder dat er niet al lang meer epidemieën zijn ontstaan. In alle steden van de wereld zitten gewoon te veel mensen te dicht op elkaar. We reizen en vergaderen te veel of drommen te vaak met vele duizenden samen bij de talloze evenementen. We zijn eigenlijk net Buxusplantjes die getroffen worden door de buxusmot.
Ook vanuit de geschiedenis hoeft deze epidemie ons niet te verbazen. In het jaar 541 stierf 40 % van de bevolking van West-Azië, Europa en Egypte aan de pest bacterie. In het jaar 735 brak een epidemie uit van het pokkenvirus waarbij 1/3 van de Japanse bevolking overleed. Tussen 1330 en 1350 stierf opnieuw de helft van de Europese bevolking aan de pest. In 1545 en in 1576 stierf 80 respectievelijk 50 % van de Mexicaanse bevolking aan de Tyfus-bacterie. En zo gaat het maar door. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_epidemics.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan met een donatie. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Nieuwe boosdoeners
Tientallen zo niet honderden epidemieën met griep, mazelen, cholera volgden elkaar op. Nog in 1915 stierven 1,5 miljoen mensen aan hersenvliesontsteking en na 1918 eiste de Spaanse griep 100 miljoen levens. Er komen ook steeds nieuwe boosdoeners. Sinds 1960 vielen er wereldwijd al 32 miljoen slachtoffers aan HIV/Aids en in het begin van deze eeuw kwamen er nog uitbraken van SARS, Ebola en het Zika-virus met in totaal meer dan 5000 dodelijke slachtoffers. De wereldwijde griepepidemieën met steeds weer nieuwe varianten gaan zelfs gepaard met een ongeveer 0,5 miljoen dodelijke slachtoffers per jaar.
Gelukkig hebben we dankzij Alexander Fleming in 1928 antibiotica ontwikkeld tegen bacteriën en kunnen we virusziekten tegengaan door entstoffen (vaccins) in ons bloed te prikken waarmee we ons eigen afweersysteem trainen. Het nieuwe bij de recente Corona-uitbraak is dan ook dat we in onze naïviteit en zelfoverschatting denken dat we ook deze ziekte wel weer onder controle kunnen krijgen, door mondkapjes, handen wassen, rigoureus ontsmetten en quarantaine totdat we een vaccin hebben. Dat lijkt voorlopig een illusie. Waarschijnlijker is dat er binnen een jaar na de uitbraak nog geen vaccin beschikbaar is zodat eerst nagenoeg de gehele wereldbevolking besmet zal geraken, waarbij de meesten immuniteit ontwikkelen en alleen de zwakkeren overlijden. Als binnen enkele maanden het grootste deel van de bevolking daardoor niet meer vatbaar is en de zomer komt, stopt de epidemie vanzelf. Maar waarom dan toch zoveel opwinding?
Massamedia-hysterie
Die wordt vooral veroorzaakt door de media-aandacht die proporties krijgt van een massa-hysterie. De combinatie van angst en de illusie dat we het wel kunnen indammen, lijdt in dit geval tot sluiting van scholen en fabrieken en een enorme strop voor de toerisme industrie. Hotels, reisorganisaties en vliegmaatschappijen met een geringe winstmarge kunnen een terugval van de omzet niet aan. Het ergst van alles lijkt de verdamping van fictief geld doordat de beurskoersen kelderen. Dat wakkert de paniek verder aan en kan ontaarden in een economische crisis.
De science fiction achtige werkelijkheid van tegenwoordig is overigens niet beperkt tot deze virus epidemie. Door de totaal uit de hand gelopen verschillen tussen rijke en arme landen als gevolg van klimaatverandering, oorlogen, werkloosheid, ongecontroleerde bevolkingsgroei en lage olieprijzen is er een wereldwijde volksverhuizing op gang gekomen. Meer dan 70 miljoen straatarme mensen verdringen zich aan de grenzen van de rijke landen. Wederom zien we een stuitende combinatie van naïviteit en zelfoverschatting waardoor we denken dit tegen te kunnen houden. Met hekken, muren en politieagenten met honden of rookbommen is de oorzaak van deze golf echter niet weg te nemen en de vluchtelingen hopen zich dan ook op in schrijnende mensonterende kampen. De angst onder de rijken voor een invasie lijdt vervolgens weer tot rechts extremistische bewegingen, xenofobie en nationalisme, waardoor de politiek in Europa en de VS tot op het bot verdeeld raakt.
Het kan altijd erger
Kan het nog erger? Nou en of. Het tempo waarmee de oceanen en de aarde opwarmen doet verwachten dat we binnen enkele tientallen jaren een kantelpunt zullen gaan bereiken in de klimaatverandering. Daarbij zullen meerdere processen op gang komen waardoor de klimaatverandering volledig doorschiet en onbeheersbaar wordt. Behalve een stijging van de zeespiegel met enkele meters, zal dit zowel een toename van extreme hittegolven en droogteperiodes als van neerslaghoeveelheden en overstromingen geven. Daardoor zullen miljarden mensen huis en haard moeten verlaten, om maar te zwijgen van het uitbreken van plagen en voedseltekorten.
Het jaarlijkse aantal doden ten gevolge van hittegolven en overstromingen was de laatste jaren al veel meer dan het aantal slachtoffers van Coronavirus tot nu toe. Het zal voorbij het kantelpunt nog veel erger worden. Het vreemde van deze fictie is echter dat het nog zo ver weg lijkt dat we het nog tegen beter weten in kunnen ontkennen en dus negeren. Er is geen paniek en geen beurscrisis. Weliswaar zijn er ongeruste wetenschappers en protesterende scholieren, maar de economische en politieke machten in de wereld zijn er voorlopig nog op gericht een scenario te verwezenlijken waarbij het voortbestaan van de mensheid ernstig in gevaar komt.
Het zijn deze drie ficties die eigenlijk alle drie al feiten zijn. Opvallend is dat de angst en de paniek totaal niet evenredig zijn met de ernst en omvang van de op handen zijnde ramp. Het enige wat lijkt te tellen is de afstand. Eén slachtoffer in de straat voelt erger dan duizenden in China. Eén AZC in het dorp voelt veel erger dan miljoenen vluchtelingen in Libanon en Turkije. Daarom maakt een betrekkelijk kleine epidemie, die met een paar maanden weer voorbij zal zijn, maar nu snel om zich heen grijpt en met rap tempo dichterbij komt, zo veel meer indruk dan een haast niet meer te vermijden armageddon. Ondanks alle moderne wetenschap en technologie blijkt vooral onze verstandelijke beperking maatgevend voor de loop der dingen.
Han Blok
