Een sterk Nederland, dat klaar is voor de toekomst: dat is een mooie ambitie. Maar hoe ziet die toekomst er uit? Is het een Nederland met een sterke economie? Of een Nederland met een lage belasting van het milieu?
Het nieuwste rapport van het Plan Bureau voor de Leefomgeving probeert een brug te slaan tussen deze twee ogenschijnlijk tegengestelde doelen. De reden daarvoor is simpel, zegt directeur Maarten Hajer: in de 21e eeuw geldt dat wie concurrerend wil blijven, veel zuiniger zal moeten omgaan met energie en andere grondstoffen. Wie nu de aantasting van natuur en klimaat negeert, krijgt straks te maken met hogere kosten. Kortom, we moeten vergroenen. Niet alleen voor het milieu maar ook voor de economie. Dat vraagt om andere producten en productieprocessen.
In het eerdere PBL-signalenrapport Wissels omzetten – Bouwstenen voor een robuust milieubeleid voor de 21e eeuw stond centraal wat overheden, burgers en bedrijven in Nederland moeten en kunnen doen om de milieuproblemen van deze eeuw structureel aan te pakken. Een belangrijke vraag daarbij is hoe we de materiële welvaart voor komende generaties kunnen waarborgen op weg naar een CO2-arme economie, waarin we bovendien radicaal efficiënter omspringen met onze natuurlijke hulpbronnen. Die vraag ligt nu voor.
Dit signalenrapport Vergroenen en verdienen richt zich op het raakvlak tussen vergroening en concurrentiekracht en vooral op de kansen die vergroening biedt om ook in de toekomst geld te verdienen. Het beschrijft hoe Nederland ervoor staat, hoe we het doen ten opzichte van andere landen, het inventariseert knelpunten en barrières waar bedrijven tegenaan lopen bij het realiseren van hun ambitie om te vergroenen, en het kijkt over de grens om te leren van andere landen. Op basis van deze analyse schetst dit signalenrapport mogelijkheden voor beleid om de overgang naar een groene, innovatieve en concurrerende Nederlandse economie te bevorderen.
Hoewel Nederland op een aantal terreinen een sterke positie heeft, blijven we achter als het gaat om groene innovatie. Daarmee zetten ze we onze sterke concurrentiepositie op het spel. Nederland is nu nog niet klaar voor de toekomst. In andere landen lijkt het besef van de noodzaak om te vergroenen sterker doorge- drongen dan bij ons. Landen als Duitsland en Denemarken zijn al een stuk verder met die transitie.
De komende tijd is innovatie de sleutel tot verandering. Als we de ambitie om te verduurzamen serieus nemen, dan vraagt dat om een herbezinning op ons inno- vatiesysteem. Een groene groeistrategie moet proberen groene innovatie te verbinden met de sterke kanten die Nederland heeft. Er zijn volop kansen. Maar om de vruchten te plukken moeten we wel nu handelen. Dat vraagt om een actieve rol van de overheid.
De voornaamste punten uit het rapport zijn
Kansen voor Nederland
Wereldwijd groeien markten voor schone en zuinige producten snel. We kunnen kansen benutten door slim gebruik te maken van onze innovatieve kracht, de (huidige) economische structuur en exportpositie. Het PBL ziet tenminste drie brede thema’s die kansrijk zijn in de overgang naar een groenere economie: biobased economy, duurzaam gebouwde omgeving en circulaire economie. Op elk van deze drie thema's heeft Nederland een sterke kennispositie. Voor duurzaam gebouwde omgeving geldt dit alleen voor verlichting en energiebesparing en zijn architecten internationaal beroemd om hun innovatie en verbeeldingskracht. Voor biobased economy heeft Nederland ook een sterke concurrentiepositie.
De overheid aan zet
De vergroening kan niet alleen van bedrijven komen, de overheid is ook nadrukkelijk aan zet. Nu investeren in innovatie en een groene groeistrategie, betaalt zich in de toekomst dubbel en dwars terug.
Laat groene innovatie leidend zijn
Geef aan: Nederland is ambitieus in de transitie naar een groene economie en wil tot de top van de concurrerende landen behoren. Die ambitie geeft bedrijven een stevige stimulans om zich structureler op vergroening te richten.
Zorg voor meer massa
Voorkom dat investeringen, vooral in kennis, te veel versnipperd zijn. Overheidsinvesteringen kunnen innovatie aanjagen en de concurrentiekracht versterken, zoals eerder bijvoorbeeld de kennisontwikkeling voor de Deltawerken heeft laten zien.
Geef meer aandacht aan de uitdagers
Het zijn de uitdagers van de gevestigde orde die in het innovatiebeleid centraal moeten staan. Veel radicale innovatie gericht op vergroening komt immers van kleine, nieuwe en snelgroeiende bedrijven.
Sluit aan bij sterke regio’s
Brainport Eindhoven en de Zuid- en Noordvleugel van de Randstad zijn voorbeelden van regio’s met een sterke clustering van cleantech bedrijven. Nationaal innovatie- en ondernemerschapsbeleid zou van de kracht van dit soort regio’s moeten uitgaan en er gericht in moeten investeren.
Kijk op de PBL website voor meer informatie en het complete rapport
