Ricardo Semler en duurzame transities. Een match?

Ricardo Semler is al jaren een voorbeeld in managementland. Na een burnout reorganiseerde hij het familiebedrijf door 60% van de managers te ontslaan en ruimte te geven aan de werknemers om hun eigen werk te organiseren en nieuwe ideeën te ontwikkelen. Deze switch maakt het bedrijf tot een topspeler in Brazilië.

Maar wat heeft hij met duurzame transities? Niets. Daar heb ik wat mee. In zijn uitspraken herken ik veel elementen die niet alleen toepasbaar op bedrijven, maar op elke organisatie die nu met maatschappelijke en technologische transities te maken heeft. Het zijn randvoorwaarden die het transitieproces ondersteunen plus snelheid en focus geven.

Ik heb een selectie gemaakt uit twintig quotes van Ricardo Semler die verzameld zijn door Management Team (uit interviews met MT).

1. 'Wij leren al vroeg dat alles op een bepaalde manier moet gebeuren zodat we ons later niet meer afvragen of dat wel de beste manier is'

Vrijuit denken is een voorwaarde van innovatie en in tijden van transities belangrijk. Soms is het huidige heersende systeem zo dominant dat mensen die lef en moed tonen om stappen te maken die afwijken van ‘hoe we het normaal doen’ afgerekend worden conform de oude spelregels. Dit kan subtiel (stukken die in het ronde archief of de bureaula verdwijnen) of keihard (ontslag).. Een zekere manier om innovatie en groei in jouw organisatie in de kiem te smoren.

2. 'Als mensen zich als dieren in een kooi gedragen, ligt het aan de kooi en niet aan de mensen'

Wat zijn de heersende waarden waarop de cultuur en managementstijl zijn gebaseerd. Als ‘de beste wint’ de dominante waarde is in de organisatie dan moet je niet vreemd opkijken als er slachtoffers vallen. Als ‘een betere toekomst voor onze kinderen’ leidend is in beleid en acties dan zie je dat de samenwerking en focus op iets groters gericht is en heel ander gedrag oplevert.

3. 'Het hele idee van leiderschap impliceert dat er slechts enkelingen voldoende ideeën hebben en in staat zijn de juiste richting aan te wijzen'

Kenmerkend voor transities is dat niemand weet wat ‘de juiste’ volgende stap is. Het oude heersende model komt aan het einde van zijn levenscyclus. Je zoekt juist nieuwe ideeën, bijzondere pilots en initiatieven die soms haaks staan op het heersende model. Leren luisteren, kansen herkennen die buiten jouw comfortzone liggen, wordt voor leidinggevenden een onmisbare kwaliteit. En nog spannender is om toe te laten dat er mensen in de organisatie zijn die slimmer zijn dan jij, de leidinggevende.

4. 'Je bent een leidinggevende zolang je medewerkers dat goedvinden'

Elk systeem blijft in stand zolang dit door mensen ondersteund wordt. Onze wetten en regelgeving, financiële afspraken (‘bedrukt papier heeft geldwaarde’), besturing etc.. Als wij morgen met zijn allen besluiten dat belasting betalen niets oplevert of dat Facebook of Hyves niet cool zijn, dan is het systeem binnen enkele weken zijn bestaansrecht kwijt.
In contact blijven met de samenleving, met de mensen die het systeem ondersteunen is cruciaal om niet ‘los te raken’ van wat belangrijk is en wat aan het veranderen is.

5. 'Op mijn literatuurlijst staan veel literaire klassiekers zoals Kafka. Daar heb je meer aan dan aan managementboeken'

Soms zijn geschiedenisboeken belangrijker dan de boeken van de huidige tijd. Snappen hoe een systeem ontstaan is, wat de groeilijnen uit de historie zijn, wat de waarden zijn waarmee het systeem is opgezet, geeft meer informatie over huidige weerstand, bijval en actuele vraagstukken, dan wij soms beseffen.

6. 'Mensen willen geen controle loslaten, omdat ze dan de richting niet kunnen bepalen'

Dit is één van de lastigste uitdagingen voor velen bij het werken in transities. Durf je toe te geven dat je niet weet hoe het morgen gaat? Dat je de energie volgt die ontstaat als een groep mensen zich verbonden met een grotere doel? Durf je te experimenteren met het risico te mislukken en opnieuw moeten beginnen?
Ik merk bij mezelf een hardnekkige neiging controle te willen houden en leer elk keer weer meer los te laten. Daarbij maakt vertrouwen in de ander en in jezelf deze reis een stuk lichter.

8. 'Een bedrijf is een bemiddelaar tussen jou en jouw dromen'

Saint de Euxpéry zei het al: ‘Wanneer je met mensen een schip wilt bouwen, leer ze dan eerst verlangen naar de eindeloze zee’. Als de droom gedeeld wordt dan kan je mensen de vrijheid geven qua vorm. Zo kun je wel eens verrast worden door het resultaat. Een mooi voorbeeld is ‘Paulu de la Música Catalana’ in Barcelona. Daar is met beperkt budget een monument gebouwd dat na 100 jaar nog steeds inspireert en overdondert. De droom verbindt mensen, niet de uitvoering of de vorm. Zolang de droom het kader is, bijgesteld wordt aan de veranderde eisen van de samenleving, is de vorm ondersteunend en nooit de blokkade.

9. 'Als je bezig bent met een hommage aan jezelf, is dat het begin van het einde'

‘The most successful entrepreneurs are not motivated by money. It’s about the experience, the way of life, the chase, the identity, the rush. It is a calling. It's about scratching the itch that just won’t go away. It’s about knowing that this is the work you simply can’t not do’. http://www.entrepreneur.com/article/234168
En dat is in transities niet anders.

Esther van der Valk

Voor alle quotes van Ricardo Semler.
http://www.mt.nl/332/86816/business/de-20-beste-wijsheden-van-ricardo-semler.html

De vijfdaagse leergang ‘Transities – wat is mijn positie’,  start 13 en 14 november 2014. Kijk hier voor meer informatie