Natrium (Na) proeft niet zout, noch doet chloor (Cl) dat. Maar samen vormen ze keukenzout en zijn ze opeens een smaakmaker. De combinatie wetenschap en de nieuwe economie kan dat ook zijn. Nieuwe verdienmodellen vormen een aanlokkelijk toekomstbeeld: bedrijven creëren waarde voor mens en milieu en verdienen daar ook een goede boterham mee.
De eerste bedrijven boeken voorzichtig succes met deze Nieuwe Business Modellen (NBMs), zoals ze ook genoemd worden. Mud Jeans verkoopt geen spijkerbroeken meer, maar verhuurt ze. Floow2 maakt het delen van zwaar materieel voor bedrijven mogelijk. Deze start-ups zijn duidelijk zichtbare, maar toch kleine stipjes op de kaart. Lichtpuntjes vallen daarbij op als het verder zo donker is. Het zijn vaak kleinere bedrijven die experimenteren met nieuwe verdienmodellen.
Hoe zorgen we dat méér bedrijven en grotere bedrijven met de nieuwe verdienmodellen aan de slag gaan? Hoe verzekeren we dat Nieuwe Business Modellen de enige en vanzelfsprekende modellen zijn voor goed zakendoen in Nederland?
De rol van de wetenschap is cruciaal, want er is een interessante wisselwerking tussen wetenschap en NBMs. Net zoals natrium en chloor die samen een smaakmaker worden. Enerzijds kan de wetenschap bijdragen aan de nieuwe economie. Maar andersom is net zo interessant: de nieuwe economie zal ook zijn invloed hebben op de wetenschap.
Wat betekent de wetenschap voor de nieuwe economie?
Om nieuwe verdienmodellen werkelijkheid te maken is nog een schat aan kennis nodig. Dat is bij uitstek het domein van de wetenschap. Denk aan fundamenteel onderzoek rondom energieopslag, duurzame brandstoffen of een industrieel ontwerp dat al rekening houdt met de verwerking van een product ná gebruik door de consument (design for disassembly).
Voor deze kennisontwikkeling kijken we daarbij zeker niet alleen naar de technisch geschoolden. Juist vanuit de gamma-disciplines is enorm veel kennis nodig. In de circulaire economie komen nieuwe vormen van eigenaarschap op. We kopen geen wasmachine meer, maar huren deze. De producent blijft eigenaar. Maar wie is de eigenaar van de onderdelen van de wasmachine? Wat doen we verder met aansprakelijkheid? En hoe kan de producent al die wasmachines voorfinancieren? Grensverleggende juristen, fiscalisten en financialszijn dringend nodig.
‘If it gets measured, it gets managed.’ De nieuwe verdienmodellen streven naar meervoudige waardecreatie. Naast financiële waarde zijn dat ook ecologische en sociale waarden. Om bedrijven over de streep te trekken dienen we die waarde(n) ook te kunnen meten. Sociale impact en milieu-impact moeten we kunnen kwantificeren. Van accountants tot arbeidspsychologen en wiskundigen – iedereen moet hiervoor samenwerken.
Wat betekenen denkbeelden uit de nieuwe economie voor de wetenschap?
De nieuwe economie vereist ook veranderingen van ‘de’ wetenschap. Te vaak zien we lovenswaardige initiatieven in wetenschap, onderwijs en bedrijfsleven zonder dat deze opstapelen. De oorzaak hiervoor ligt vaak in de isolatie van deze initiatieven. Verzuiling is geen woord dat alleen in de jaren ’50 gebruikt werd; ook in de wetenschap is deze nog aan de orde van de dag.
Samenwerking is hier het sleutelwoord; met het bedrijfsleven bijvoorbeeld. Op het moment dat er nieuwe kennis verkregen is, moet deze vertaald en ingepast worden in de nieuwe verdienmodellen.
Ook onder professoren echter kan meer samenwerking plaatsvinden. Vele duurzame oplossingen liggen juist op de breuklijnen van (wetenschappelijke) disciplines. Grensoverschrijdende samenwerking is broodnodig. Samenwerking tussen techneuten en economen, tussen energiedeskundigen en psychologen. Niet alleen voor de toepassing, juist ook in fundamenteel onderzoek.
Niet alleen pure disciplinaire diepgang is vereist, ook diepgang in de samenhang is een must. Het is tijd om de aansturing van wetenschap ook op interdisciplinaire samenwerkingsverbanden te richten, zodat de aansturing een combinatie wordt van sturing op disciplinaire diepgang - door publicatie in A-tijdschriften - en op impact in de samenleving.
Tot leven wekken
De wetenschap kan de nieuwe verdienmodellen tot leven wekken. Nieuwe verdienmodellen kunnen wetenschappers het nut van samenwerking laten inzien. Maar alleen samen zijn ze een smaakmaker.
Prof. Dr. Jan Jonker schreef zijn boek over Nieuwe Business Modellen samen met 40 auteurs. Een prachtig voorbeeld van hoe het moet!
Op 13.11.14 vindt in de Domkerk te Utrecht het Symposium Nieuwe Business Modellen plaats, waar dit boek ten doop wordt gehouden. Lezers van Duurzaam Nieuws kunnen met korting naar dit Symposium. Indien U zich hier aanmeldt , krijgt u € 25,-- euro korting op de entreeprijs van € 195,--
Antoine Heideveld & Mark Beumer, Het Groene Brein