In augustus werd ik geattendeerd op een artikel in Arctic News van Malcolm Light, Harold Hensel en Sam Carana. Het reeds lang voorspelde vrijkomen van steeds grotere hoeveelheden methaan uit de ontdooiende permafrost en uit methaanhydraten op de zeebodem van het continentaal plat van Siberië lijkt te zijn begonnen. Op korte termijn heeft dit methaangas een zeer sterk broeikas effect. Als we er niets tegen ondernemen koersen we af op het vrijwel volledig uitsterven van het leven op aarde rond het jaar 2050. Dat is nog 35 jaar, maar wegens na-ijl effecten hebben we eigenlijk maar 15 jaar de tijd om het roer om te gooien, aldus de auteurs van het artikel.
In de berekeningen van het IPPC voor het budget broeikasgassen voordat we de 2 graden C overschrijden, is de enorme versterking door het ontsnappen van arctisch methaan, niet meegenomen. Ze gingen er van uit dat dit pas zou plaatsvinden als we die 2 graden zouden passeren. Dat het proces nu al op gang lijkt te zijn gekomen is een zeer verontrustende streep door deze berekening.
Vijftien jaar voor een vrijwel volledige transitie naar duurzame energie lijkt onmogelijk. Ondanks alle goede bedoelingen van steeds meer groen denkende mensen, zolang rechtse politici de politieke macht hebben, gaan we dat tempo niet halen. Tenzij er een wonder gebeurt.
Toch probeer ik moed te houden en heb ik een aantal argumenten op een rij gezet, waarom dit wonder niet alleen mogelijk is, maar zelfs heel waarschijnlijk op vrij korte termijn staat te gebeuren.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan met een donatie. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Op dit moment is de totale kapitaalwaarde van aandelen in duurzame energie (Clean Energy) 0,2 US trillion (0,2 x 1012 ) US $, tegenover 5 trillion voor de waarde in olie, kolen en gas (Big Fossil). Het is een strijd van David tegen Goliath. De bijdrage van energie uit zon en wind op alle energieverbruik in de wereld is nog maar 5%. Als we dit in 15 jaar naar 90 % zouden willen brengen, is er een jaarlijkse groei nodig van ongeveer 22 %. In de afgelopen 10 jaar werd die sterke groei zelfs overschreden maar voor het verdere verloop vergt dat een enorme investering. Over 15 jaar zal de totale aandelen waarde in Clean Energy dan ongeveer net zo groot moeten zijn als die van Big Fossil nu. De enige mogelijkheid om zoveel geld voor Clean Energy bij elkaar te krijgen is een vlucht van alle aandeelhouders Big Fossil naar Clean Energy. U zult begrijpen dat Big Fossil zich daartegen met hand en tand zal verzetten en daarmee ook alle rechtse politici in de wereld die bij hen aan een touwtje zitten. Toch gaat het gebeuren en wel om verschillende redenen.
Om te beginnen het prijsmechanisme rondom energie.
De consumenten kostprijs van energie bestaat voor een groot deel uit belastingen en kosten voor distributie. Belastingvrijstellingen en subsidies spelen hierin een sterk vertroebelende rol. Op de vrije energiemarkt gelden echter de prijzen als gevolg van de wisselende verhouding tussen vraag en aanbod en voor de economische overleving van de energiesector telt eigenlijk alleen het verschil tussen de marktprijs en de productiekosten.
Door de sterke economische groei vóór 2008 en de daarmee samenvallende vraag naar fossiele energie was de marktprijs voor ruwe olie in vijf jaar tijd gestegen van 25 $ per vat naar 130 $ per vat. Daarna kwam de crisis door het wangedrag van de bankenwereld en zakte de vraag naar energie weer. De marktprijs bleef hangen rondom de 110 US$ per vat ruwe olie. De ontstane ruimte tussen marktprijs en productiekosten werd grotendeels opgevuld door overgang op duurdere productiemethoden. De bronnen voor goedkope olie werden minder productief en er werd naarstig naar olie geboord in diepe zeeën en arctische gebieden. De oliewinning uit teerzanden kwam op en er werd meer gas gebruikt. Het gas werd onder andere gewonnen door het fracken van schalies op grote diepte en werd via enorme pijpleidingen getransporteerd of als vloeibaar LNG verscheept. De meeste oudere kolencentrales moesten worden vervangen door moderne centrales die daarbij aan strengere milieu eisen moesten voldoen en de goedkope zwavelhoudende steenkool kon niet meer worden gebruikt vanwege het schadelijke zwaveldioxide.
De verwachting was dat door de sterke groei van China en India en het economisch herstel in de VS en Europa de vraag wel weer zou toenemen en dat daarmee ook de marktprijs weer zou stijgen. Tot nu toe komt die verwachting niet uit.
Intussen is de vraag naar fossiele energie niet gestegen maar gezakt. Wereldwijd komt intussen een kwart van de stroom uit duurzame bronnen. De toename is in eerste instantie te danken aan grote windmolenparken en in de laatste jaren wordt ook de bijdrage van PV zonnepanelen steeds groter. Oude kolencentrales worden vaak niet meer door nieuwe vervangen maar door grote windparken en PV centrales en een groeiend aantal huishoudens voorzien in hun eigen stroombehoefte via PV op het dak. Ook in opkomende economieën zonder energienetwerk of een zeer kostbaar netwerk die afhankelijk zijn van dure import van fossiele grondstoffen wordt décentrale energieopwekking via wind en zon verkozen boven centrales op fossiele bronnen. Door massaproductie is de kostprijs voor PV panelen in enkele jaren met 80 % gedaald en wordt stroom uit windturbines ook steeds goedkoper. Omdat voor consumenten met stroom uit eigen panelen de kosten voor distributie en belasting wegvallen, is de stroom uit eigen PV panelen inmiddels goedkoper dan de stroom van het net. Een en ander betekent dat de energiemarkt in beweging is. Door een dalende vraag naar fossiele energie daalt ook de marktprijs en het zal niet lang meer duren voordat deze onder de inmiddels sterk gestegen productiekosten zakt. Op dat moment is het einde Big Fossil.
In werkelijkheid is de situatie nog wat ingewikkelder en verloopt de ontmanteling van Big Fossil nog sneller. Omdat de vraag naar stroom gedurende een etmaal schommelt, varieert ook de marktprijs van uur tot uur (De zgn. spotprijzen). Kolencentrales moesten voldoende capaciteit hebben om in de sterkere vraag overdag te kunnen voorzien. Tijdens die piekuren draaiden ze met winst, maar omdat kolencentrales slecht regelbaar zijn, draaien ze ‘s nachts met een overcapaciteit tegen zeer onrendabele tarieven. Dit geldt in mindere mate voor gasgestookte centrales, maar ook die leveren geen verdiensten als ze afgeschakeld zijn. Dit probleem is de laatste jaren groter geworden omdat overdag in een groot deel van de vraag kan worden voorzien door duurzame stroom. De winstgevende piektarieven zijn daarmee verdwenen en de centrales hebben meer last van overcapaciteit. Wereldwijd is de bijdrage van steenkool voor stroomopwekking in 7 jaar al met 25 % gedaald.
Het totale energieverbruik daalt in de nabije toekomst ook nog ten gevolge van veel efficiëntere technologie. Voor de verwarming van gebouwen via een warmtepomp is slechts 25 % zo veel energie nodig als voor verwarming met gas en voor elektrisch rijden is eveneens slechts 25 % van de energie nodig als voor rijden op benzine. Indien de daarvoor benodigde stroom duurzaam wordt opgewekt zakt de vraag naar gas en olie zeer snel. Door het isoleren van gebouwen kan met nog minder energie worden volstaan en door vervanging van gloeilampen door LED-verlichting wordt ook nog eens een besparing met 90 % bereikt. Dit is allemaal bestaande techniek die met een zeer korte terugverdientijd kan worden gerealiseerd. Het gevolg is dat de vraag en daarmee de marktprijs voor fossiele energie zal gaan dalen tot onder de productiekosten. Bovendien kan door gebruik van deze moderne technologie uiteindelijk één kWh groene stroom vier kWh fossiele energie vervangen zodat de transitie al volledig kan zijn als we 25 % van het huidige gebruik fossiele energie hebben vervangen door duurzame stroom. Bij een groei van duurzame stroom met 20% per jaar en snelle invoering van de schone technologie is dat al binnen 9 jaar bereikbaar.
Tenslotte is er sprake van een Carbon Bubble. De totale bewezen voorraad aan kolen, olie en gas geeft, als we die opstoken vijf keer zo veel CO2 als volgens het koolstofbudget van de IPPC in de komende 35 jaar is toegestaan om de opwarming van de aarde tot 2 graden C te beperken. Dit betekent dat als we dit budget niet willen overschrijden, alle aandelen Big Fossil eigenlijk geen 5 maar slechts 1 triljoen US $ waard zijn. De nieuwste ontwikkeling ten aanzien van het ontsnappende arctische methaan betekenen echter dat het koolstofbudget nog veel kleiner is. Aandeelhouders in Big Fossil zijn niet gek. Zodra deze feiten tot hen doordringen, zullen ze hun geld een betere bestemming willen geven. De eerste tekenen daarvoor zijn er al. Op 22 september maakte de Rockefeller foundation bekend dat zij alle beleggingen in big fossil zouden gaan terugtrekken en voortaan alleen nog in duurzame energie gaan beleggen. De familie bezit een vermogen van ongeveer 3 miljard waarvan een groot deel is belegd in Exxon mobile. De laatste jaren hebben al meer dan 180 instituten, organisaties en vermogende individuen hun geld uit Big Fossil teruggetrokken. Het gaat daarbij om een waarde van ruim 50 miljard. Dat is nog lang geen 5 triljoen, er zit nog een factor van 1011 tussen, maar de trend voor deze zogenaamde “divestment” is gezet.
Het merkwaardige van economische zeepbellen is, dat ze zich volgens een sneeuwbaleffect op de aandelenbeurzen heel snel kunnen ontwikkelen. Als dit gebeurt, krijgt de hele wereldeconomie een enorme schok te verwerken die in omvang groter zal zijn dan de bankencrisis na 2008. Ook dit zal de vraag naar fossiele energie verder doen afnemen. De economische schade kan enorm beperkt worden door het vrijkomende kapitaal in Clean Energy en Clean Tech te beleggen.
Uiteindelijk zijn het niet de republikeinen en andere liberale conservatieve politici die de loop der dingen nog langer kunnen blokkeren. De gezamenlijke beleggers in Big Fossil hebben met een slordige 5 triljoen US $ de macht over deze wereld en zullen voor eigenbelang gaan. Daar is geen enkele politieke besluitvorming voor nodig en door een sneeuwbaleffect kan deze divestment razendsnel verlopen.
Met alle gemopper op Minister Kamp en het falende energie convenant, zou ik tegen alle groene mensen willen zeggen, houdt moed en zet door. De hefboom van Clean Energy is groter dan u denkt.
Han Blok
