In zijn recente column Transformatie organiseren schetst Jan Jonker de noodzaak voor Sociale Innovatie als voorwaarde voor een transitie naar een circulaire economie. Bij die transitie ligt de focus op dit moment nog veel te veel op de economische en de ecologische aspecten. Zelfs Jonker zelf ontkomt daar niet aan; in zijn meest recente onderzoek is het sociale aspect helaas zwaar onderbelicht.
In mijn rol als deskundige duurzaamheid bij het beoordelen van innovatiesubsidieaanvragen voor het SNN zie ik een vergelijkbare ontwikkeling. Bij de innovatiesubsidieaanvragen wordt in het algemeen erg goed nagedacht over de businesscase en de technische kant van de innovatie. Als het gaat om duurzaamheidsaspecten komt men op sociaal gebied veelal niet verder dan een zwak onderbouwde invloed op de regionale werkgelegenheid.
Iets vergelijkbaars merkte ik op bij de training Nieuwe Verdienmodellen die ik verzorgde voor enkele tientallen mkb-ondernemers. Deze ondernemers vonden het extreem lastig om te denken in (het creëren van) andere dan financiële waarden. De focus op financiële waarden is bij ondernemers kennelijk zeer dominant. Zelfs de hand van concrete oefeningen bleef het erg lastig waardecreatie in het sociale domein vorm te geven. En meervoudige waardecreatie was nu wel één van de doelen van de transitie naar de circulaire economie.
Ik moet hierbij ook meteen denken aan het plaatje Martecs Law: Organisaties ontwikkelen zich logaritmisch. Gebrek aan Sociale Innovatie zou wel eens dé oorzaak kunnen zijn van het feit dat organisaties de ontwikkelsnelheid van de techniek niet kunnen bijhouden.
Sociale Innovatie gaat voor mij in ieder geval verder dan alleen de organisatorische kant. Een ander wezenlijk onderdeel van Sociale Innovatie is waardecreatie in het sociale domein. Onze huidige kijk op arbeid en vooral de praktijk daarin leiden tot verschraling en uitsluiting. Ik schreef al eens dat dit proces het erg lijkt op verwoestijning. In de ratrace naar de prijsbodem wordt arbeid zo flexibel en zo goedkoop mogelijk gemaakt en worden alle risico’s geëxternaliseerd. Per saldo worden we daar als maatschappij niet beter van; integendeel. En daarnaast: een heel groot deel van onze tijd brengen wij door in organisaties. Dan is het toch op z’n minst van belang dat dat ook betekenisvol is? Of werken we om vakantie te kunnen vieren en pas dan een beetje ‘vrij’ te kunnen zijn…
Onze samenleving kent duidelijke grenzen. We lopen daar in onze tijd voortdurend tegenaan en het is dé reden voor een transitie naar een houdbare, circulaire en inclusieve economie. Die grenzen liet Kate Raworth mooi zien in haar boek Doughnut Economics. Raworth ziet de economie als een donut, begrenst door zowel ecologische als sociale randvoorwaarden. Binnen die ‘donut-grenzen’ speelt een houdbare samenleving zich af. En dat gaat in het sociale domein dus veel verder dan werk en inkomen…
Een mooi begrip dat ons kan helpen bij het vormgeven van Sociale Innovatie is het begrip Sociosfeer, geïntroduceerd door Michel Smiers. In het begrip Sociosfeer is naast de organisatorische kant van de verduurzaming ook aandacht voor sociale waardecreatie.
Bedrijven die goed zijn in sociale waardecreatie zijn de zogenaamde Social Enterprises. Zij zijn meestal opgericht voor het creëren van waarde in het sociale domein en financiële waardecreatie is daaraan dienstbaar. Organisaties in transitie kunnen veel leren van Social Enterprises. En andersom kunnen de Social Enterprises weer veel leren van de ‘reguliere’ ondernemingen, vooral van die reguliere ondernemingen die zich focussen op sociale waardecreatie. Dat gaat nu nog vooral om creëren van werk voor mensen met achterstand tot de arbeidsmarkt. Maar er is natuurlijk veel meer mogelijk.
Jonker besluit zijn column als volgt: “Want het proces tot het versterken en vergroten van de groep voorlopers, uitdragen wat zij al uitgedacht hebben, inspireren door te laten zien wat al kan, wordt amper bewust georganiseerd in organisaties of tussen organisaties. Juist daar schort het aan in het opschalen van het proces van Sociale Innovatie dat nodig is om duurzaamheid naar een ’tipping point’ te brengen”. Ik denk dat hier inderdaad een sleutel ligt. Maar zoiets ontstaat niet spontaan.
Dit is echter wel de kern van een initiatief van de MVO Alliantie en mijn eigen bedrijf Met Andere Waarden: het opzetten van een Noordelijk Ecosysteem voor Sociale Innovatie. Hierin willen we verbindingen leggen tussen Social Enterprises, reguliere ondernemingen met sociale ambities, overheid, onderwijs en onderzoek. Juist in zo’n ecosysteem kunnen we ons focussen op het verder brengen van Sociale Innovatie en dus de transitie naar een circulaire, inclusieve, economie. We willen verbindingen leggen naar andere initiatieven op dit gebied zoals bijvoorbeeld Circulair Friesland en een groeiend aantal noordelijke gebiedscoöperaties. Onderwijs en onderzoek worden ook betrokken, enerzijds omdat we ons bevinden in een zich ontwikkelend veld (ook hier loopt het denken ver vooruit op de praktijk) en anderzijds omdat onderwijsorganisaties ook zelf moeten transformeren. De ontwikkelingen om ons heen gaan zo snel dat onderwijs niet anders kan dan mee ontwikkelen in een soort living lab. De overheid is vertegenwoordigd als duidelijke belanghebbende in haar sociale zorgtaken. Van belang is het dan wel om de gecreëerde waarde goed in beeld te krijgen, al zou het maar zijn om financiering beter mogelijk te maken. Daarnaast is de vraag: Hoe kunnen we met andere middelen dan alleen met geld financieren ook hier een hele spannende.
Al met al komen zo alle aspecten van Sociale Innovatie bij elkaar en kunnen ze elkaar versterken. Via concrete projecten, die we ophalen vanuit de behoefte van de deelnemers, willen we onderwerpen verder ontwikkelen en naar de praktijk brengen. Het Ecosysteem Sociale Innovatie belooft zo een mooi platform te worden voor het aanjagen van Sociale Innovatie in de breedste zin en daarmee het ‘tipping point’ dichterbij te brengen.
Roelof de Vries is al bijna 10 jaar duurzaam ondernemer. Vanuit de praktijk van zijn vastgoedonderhoudsbedrijf Schilders de Vries is hij begonnen met een nieuw bedrijf Met Andere Waarden. Met Andere Waarden ondersteunt organisaties bij transities naar een circulaire economie. Samen met de MVO Alliantie werkt Roelof momenteel aan het opzetten van een Ecosysteem Sociale Innovatie voor Noord Nederland.
Samen bepalen we de richting van de toekomst, elke dag weer. Koelen we het klimaat weer af? Blijven we veilig? Maken we de samenleving eerlijker? Als je kunt, help dan mee. Steun ons als lid of donateur. Want zonder voldoende ondersteuners redden we het niet. Dank je wel.
Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.
Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws
