Het stimuleren van duurzaam gedrag stuit vaak op weerstand. Mensen voelen zich al snel betutteld of vinden het vervelend om ergens extra moeite voor te doen. Deze weerstand kun je wegnemen door er een spelletje van te maken. Het is inmiddels een beproefde methode die je overal tegenkomt. Met de wii kun je door te spelen meer bewegen. Een basketbalnetje boven de prullenbak zorgt voor een opgeruimder kantoor. Mannen plassen minder vaak naast een pot waar een vliegje in geplakt is. Het zijn allemaal voorbeelden van spel dat gedrag verandert. Het gebeurt eigenlijk vanzelf. Niemand vindt het vervelend en niemand voelt zich betutteld. Ideaal voor de voorvechters van de groene zaak! Het is dan ook begrijpelijk dat er steeds meer ludieke duurzame initiatieven komen. Er zijn inmiddels zelfs bedrijven die spelelementen in hun producten stoppen.
Serious games
De laatste jaren verschijnen er veel computerspellen waar spelenderwijs leren voorop staat: serious games. Serious games met een duurzaam tintje bestaan ook. De meesten hebben voornamelijk een voorlichtingsfunctie: het spel energyville bijvoorbeeld, waarbij je een stad moet bouwen met een duurzame energievoorziening. Al spelend leer je feiten over energieverbruik, duurzame energie en de gevolgen van “vuile” energie. Zo zijn er ook spellen waarbij je kan leren over verantwoord ondernemen en bijvoorbeeld efficiënt watergebruik.
Een spel dat niet alleen informeert, maar ook probeert om goed gedrag te stimuleren is de lifestyle-app van Nudge, een online platform voor duurzame consumenteninitiatieven. De app is geen computerspel in de traditionele zin, het maakt van je hele leven een groot spel. Met de app kun je door in je dagelijks leven taken uit te voeren punten verdienen. Zo kun je punten krijgen voor koken zonder vuur, zuinig autorijden en afval scheiden. Door punten te verdienen bereik je hogere levels en krijg je beloningen net als bij de meeste computerspellen. Je kan met behulp van de app zelfs geld besparen! Duurzaam wordt zo niet alleen leuk, maar ook nog eens behoorlijk nuttig.
Ludiek
Het dagelijks leven als een groot spel. Niet alleen de mensen achter Nudge zagen hier de voordelen van in. Autofabrikant Volkswagen was een paar jaar terug al bezig met het initiatief thefuntheory.com.
Het was een prijsvraag voor ideeën voor ludieke initiatieven die het gedrag van mensen kunnen verbeteren. Op de site kun je op filmpjes zien hoe het dagelijks leven in een spel veranderd kan worden. Flessen wegbrengen was nog nooit zo leuk! En stel je voor dat je door je aan de maximumsnelheid te houden een loterij kan winnen, zou je dan je gaspedaal niet even inhouden?
De beloningen zijn de reden waarom dit soort dingen werken. Eigenlijk spelen de initiatiefnemers met dezelfde psychologische trucjes die veel computerspellen zo verslavend maken. Door iets te bereiken met een spel, bijvoorbeeld punten scoren of een nieuw level halen, maken je hersenen de stof dopamine aan waardoor je een geluksgevoel ervaart. Aan dit gevoel kun je verslaafd raken. Uiteindelijk zou je op een dergelijke manier mensen dus min of meer verslaafd kunnen maken aan goed gedrag.
Zuinige spelletjes
Inmiddels hebben dit soort spelelementen ook hun weg gevonden in het bedrijfsleven. De nieuwe modellen van Honda hebben een zogenaamde eco-assist feature. Op een display kan de bestuurder zien hoe zuinig hij rijdt aan een balkje dat tussen twee andere balkjes gehouden moet worden met een kalme rijstijl. Een groen lampje boven de snelheidsmeter laat zien dat je goed bezig bent.
Als je langdurig zuinig rijdt verdien je punten, lampjes in de vorm van bloemetjes gaan aan. Daarnaast kun je na elke rit vergelijken hoe zuinig je gereden hebt ten opzichte van de vorige keer. Maar als je er een agressieve rijstijl op nahoudt wordt je bestraft met een blauw lampje. Je verdient ook geen bloemetjes meer. Het is een spelelement gekoppeld aan een beloningssysteem net als de eerder genoemde spellen. Ook ben je continu in competitie met jezelf. Een element dat de sportievere automobilist moet aanspreken.
Spelenderwijs gedrag veranderen is dus in opkomst. Vanuit verschillende hoeken lijkt er een besef te groeien dat het opgeheven vingertje afgedaan heeft en dat bewustwording en gedrag veranderen ook leuk kan zijn. Het wachten is op al het leuks dat nog gaat komen.
Joris van Schilt
Dit artikel dingt mee naar de prijs voor Beste Schrijftalent 2013. Stem via Facebook like en stuur het door via Twitter met #schrijftalent!
