[ Update 12 juni 2025 ] De golfstroom in de Atlantische Oceaan, de Amoc, stevent af op een kantelpunt dat het klimaat over de hele wereld gaat beïnvloeden. Dat bleek al uit verschillende onderzoeken, en een recente studie van de Universiteit Utrecht en het KNMI die een nieuw model gebruikt, bevestigt dat opnieuw.
We waarschuwden er al herhaaldelijk voor en nieuw onderzoek bevestigt nog een keer dat de golfstroom in de Atlantische Oceaan een kritiek kantelpunt nadert, en er dichter bij is dan ooit. De wetenschappers waren geschokt door de voorspelde snelheid van de ineenstorting zodra het punt is bereikt, hoewel ze zeiden dat het nog niet mogelijk was om te voorspellen hoe snel dat zou gebeuren. Dat zeiden ze tegen The Guardian.
Met behulp van computermodellen en gegevens uit het verleden ontwikkelden onderzoekers een vroegtijdige waarschuwingsindicator voor het afbreken van de Atlantische meridionale circulatie (Amoc), een enorm systeem van oceaanstromingen dat een sleutelrol speelt in de regulering van het wereldwijde klimaat. Nu is er een nieuwe interactieve kaart die laat zien hoe de AMOC reageert in verschillende scenario’s.
Amok in de AMOC
De Amoc is op weg naar een abrupte verschuiving, wat al meer dan 10.000 jaar niet meer is voorgekomen en ernstige gevolgen zou hebben voor grote delen van de wereld.
Amoc golfstroom Beeld Wikimedia cc-by 3.0
Amoc, dat een deel van de Golfstroom en andere krachtige stromingen omvat, is een mariene transportband die warmte, koolstof en voedingsstoffen van de tropen naar de poolcirkel transporteert, waar het afkoelt en in de diepe oceaan zinkt. Dit kolken helpt energie over de aarde te verdelen en moduleert de invloed van door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde.
Maar het systeem wordt uitgehold door het sneller dan verwachte afsmelten van de Groenlandse gletsjers en de Arctische ijskappen, waardoor zoet water in zee stroomt en het zinken van zouter, warmer water uit het zuiden wordt belemmerd.
Amoc is sinds 1950 met 15% afgenomen en bevindt zich in de zwakste staat sinds meer dan een millennium, volgens eerder onderzoek dat speculaties over een naderende instorting heeft veroorzaakt.
Tot nu toe was er geen consensus over hoe ernstig dit zal zijn. Eén studie van vorig jaar, gebaseerd op veranderingen in de temperatuur van het zeeoppervlak, suggereerde dat het omslagpunt tussen 2025 en 2095 zou kunnen plaatsvinden. Het UK Met Office zei echter dat grote, snelle veranderingen in Amoc “zeer onwaarschijnlijk” waren in de 21e eeuw.
Snellere instorting berekend
Het nieuwe artikel, gepubliceerd in Science Advances, heeft nieuwe wegen ingeslagen door te zoeken naar waarschuwingssignalen in het zoutgehalte in het zuidelijke deel van de Atlantische Oceaan tussen Kaapstad en Buenos Aires. Door veranderingen over een periode van 2000 jaar te simuleren met computermodellen van het wereldwijde klimaat, werd ontdekt dat een langzame daling kan leiden tot een plotselinge ineenstorting in minder dan 100 jaar, met rampzalige gevolgen.
In het artikel staat dat de resultaten een “duidelijk antwoord” geven op de vraag of zo’n abrupte verschuiving mogelijk is: “Dit is slecht nieuws voor het klimaatsysteem en de mensheid, want tot nu toe kon men denken dat Amoc tipping slechts een theoretisch concept was en dat tipping zou verdwijnen zodra het volledige klimaatsysteem, met al zijn bijkomende terugkoppelingen, in beschouwing werd genomen.”
Overal gevolgen
Het onderzoek bracht ook enkele gevolgen van het omslaan van Amoc in kaart. Het zeeniveau in de Atlantische Oceaan zou in sommige regio’s met een meter stijgen, waardoor veel kuststeden onder water zouden komen te staan. De natte en droge seizoenen in het Amazonegebied zouden omdraaien, waardoor het toch al verzwakte regenwoud mogelijk over zijn eigen omslagpunt heen zou gaan. Temperaturen over de hele wereld zouden veel onregelmatiger schommelen. Het zuidelijk halfrond zou warmer worden. Europa zou drastisch afkoelen en minder regen krijgen. Dit klinkt misschien aantrekkelijk vergeleken met de huidige opwarmingstrend, maar de veranderingen zouden 10 keer sneller plaatsvinden dan nu, waardoor aanpassing bijna onmogelijk zou worden.
“Wat ons verraste was de snelheid waarmee de omslag plaatsvindt,” zei de hoofdauteur van het artikel, René van Westen, van de Universiteit Utrecht. “Het zal verwoestend zijn.”
Hij zei dat er nog niet genoeg gegevens waren om te zeggen of dit in het komende jaar of in de komende eeuw zou gebeuren, maar als het gebeurt, zijn de veranderingen onomkeerbaar op menselijke tijdschalen.
Ook in het zuiden
Een recent onderzoek van MIT en gepubliceerd in Nature Communications, heeft aangetoond dat alle oceaanstromingen vertragen. Het resultaat versterkt de conclusies van het eerdere onderzoek naar de AMOC.
Volgens het onderzoek is MOC, de Meridional Overturning Circulation met inbegrip van de Atlantische (AMOC) en Zuidelijke Oceaan (SMOC), essentieel voor het terugbrengen van oude, met voedingsstoffen beladen diepe wateren naar de oppervlakte.
Dit proces ondersteunt de groei van fytoplankton, kleine oceaanplanten die zonlicht, koolstof, macronutriënten (zoals nitraat en fosfaat) en micronutriënten (zoals ijzer) nodig hebben om te gedijen.
Fytoplankton vormt niet alleen de basis van het mariene voedselweb, maar speelt ook een essentiële rol in de mondiale koolstofcyclus. Ze absorberen kooldioxide (CO2) tijdens de fotosynthese, waarvan een deel naar de zeebodem zinkt wanneer ze afsterven. Dat helpt om het CO2-niveau in de atmosfeer te reguleren.
Onvolledige gebruik van voedingsstoffen leidt tot een lagere opname van CO2 door de oceanen en een hogere CO2-uitstoot in de atmosfeer. Zoals het onderzoek aangeeft: “Veranderingen in de sterkte van de MOC hebben invloed op het CO2-niveau in de atmosfeer en beïnvloeden zo de klimaatcycli.”
[ De eerste versie van dit artikel verscheen op 10 februari 2024 ]
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
