Tijd om het bankiersvak opnieuw uit te vinden

Heel vroeger was bankier een mooi en eerlijk ambacht, maar de laatste jaren is de beroepstrots onder bankiers nogal aangetast. De meltdown van de financiële sector heeft de reputatie van het vak grondig verpest, en erger nog: wat begon als een bankencrisis is uitgegroeid tot een periode van economische stagnatie die nu al zes jaar duurt. Terwijl een groot deel van de voormalige golden boys nu als bankier-in-staatsdienst zijn wonden likt, wordt het tijd dat we het bankiersvak helemaal opnieuw uitvinden. Het is tijd voor een ‘hybride bank’. Ik ben betrokken bij onderzoek naar de mogelijkheden van zo´n hybride bank.

Gewone banken handelen in geld. Ze geven kredieten, zorgen ervoor dat bij betalingen euro´s van de ene rekening naar de andere overgeschreven worden en handelen namens klanten of voor eigen risico in aandelen of afgeleiden daarvan. Bij iedere stap die ze zetten draait het om euro´s, dollars, franken of andere monetaire valuta. Wat een bakker doet met meel, boter en eieren, doet een bankier met geld, rentes en wisselkoersen. En toen kwam de crisis.

Het voordeel van een flinke economische crisis is dat iedereen zich nog eens flink achter de oren krabt en gaat nadenken over wat nou echt belangrijk is. Voor banken was een van de conclusies dat de productenportfolio wel wat minder exorbitant mocht. In bakkerstaal: brood verkopen is belangrijk, en we redden het best zonder 300 soorten opgeklopte suikertaarten. Een andere conclusie was: geld is ook niet alles. Eigenlijk zou geld niet meer dan een ruilmiddel moeten zijn waarme we écht belangrijke zaken aanschaffen. En waarom zou alleen de euro als ruilmiddel kunnen dienen?

Gedeelde waardecreatie

Het besef dat je de economie ook anders, en duurzamer, kunt inrichten dan we in de afgelopen decennia hebben gedaan, is een van de motieven achter het onderzoek naar Nieuwe Business Modellen (NBM). Het onderzoek naar de kansen voor een hybride bank maakt deel uit van het NBM-programma van prof Jan Jonker (Radboud Universiteit). Verder denkt een aantal bedrijven en organisaties mee over de ontwikkeling van een hybride bank.

NBM’s kenmerken zich door ‘collectieve en gedeelde waardecreatie’. Dat betekent dat de opbrengsten van (samen) ondernemen niet alleen uitgedrukt worden in geld, maar ook in andere waardevolle zaken als tijd, aandacht, ervaringen, energie en producten. Het uitwisselbaar maken van deze niet-monetaire waarden versterkt de veerkracht van de economie. Een hybride bank moet precies dát mogelijk maken.

Toolbox

Uit vooronderzoek blijkt dat er allerlei ruilsystemen, barterplatforms, tijdbanken en regionale munteenheden bestaan die onderdelen en aspecten laten zien van wat een ideale hybride bank in zich zou moeten verenigen. Tegelijkertijd lijkt het erop dat een goed functionerende hybride bank nog nergens bestaat. Het onderzoek is erop gericht twee zaken in kaart te brengen: wat zijn de bouwstenen van een hybride bank en wat zijn de voorwaarden om succesvol te kunnen opereren. Het is de bedoeling deze verschillende onderdelen uiteindelijk te presenteren in een ‘toolbox’ waarmee een hybride bank gebouwd kan worden.

Het onderzoek loopt nu een paar maanden, en inmiddels hebben we een model ontwikkeld voor het inrichten van een hybride bank, inclusief een lijstje van onderdelen en spelregels die nodig zijn voor de werking ervan. (Daarover binnenkort meer) De komende tijd gaan we het model testen met behulp van een simulatiegame. Uit eerste pilot kwam al veel bruikbare informatie, maar het definitieve businessmodel is er nog lang niet. Wordt dus vervolgd!

Wie interesse heeft in de ontwikkeling van een hybride bank of een keer de simulatiegame wil spelen, kan contact met me opnemen!

Jos Reinhoudt