Bedrijven gebruiken ISDS, het controversiële mechanisme waarmee bedrijven staten kunnen aanklagen, ook veelvuldig om onder belastingheffingen uit te komen. Dit blijkt uit het nieuwe rapport Taxes on trial: How trade deals threaten tax justice van het Transnational Institute (TNI) en Global Justice Now. Nederland speelt hierbij als belastingparadijs een bijzondere rol: brievenbusfirma’s worden in Nederland niet alleen gebruikt om ISDS-zaken mee te voeren, maar ook om belasting te ontwijken.
In meer dan driekwart van de onderzochte ISDS-zaken zijn het brievenbusfirma’s die de zaken voeren, terwijl het hoofdkantoor niet in Nederland is gevestigd. De Nederlandse investeringsverdragen bieden hier, door de investeringsvriendelijke bepalingen, ruimschoots mogelijkheden voor. Ook wordt er in Nederlandse investeringsverdragen géén uitzondering opgenomen voor belasting. Hierdoor vormt fiscaal overheidsbeleid in verschillende ISDS-zaken het onderwerp van het geschil, zoals het geval is bij Vodafone versus India, Total versus Uganda en ConocoPhillips versus Venezuela. Allemaal geschillen waarbij buitenlandse bedrijven, met behulp van lege Nederlandse brievenbussen, overheden aanklagen voor (nieuw) fiscaal beleid.
Minister Ploumen zei onlangs het ‘onwenselijk’ te vinden dat bedrijven 'zonder substantiële bedrijfsactiviteiten' gebruik kunnen maken van de bepalingen in investeringsverdragen. Van enige concrete stappen om aan het misbruik van Nederlandse investeringsverdragen een einde te maken, is echter nog geen sprake.
Belastingontwijking leidt tot steeds meer publieke verontwaardiging. Uit onderzoek blijkt dat áls TTIP getekend wordt, dit zou kunnen leiden tot een enorme toenamen van ISDS-zaken. Nederland staat na de VS (135) met 80 zaken op de tweede plaats van landen van waaruit de meeste ISDS-zaken worden gevoerd. Uit eerder onderzoek van SOMO en TNI is gebleken dat meer dan 70% deze ISDS-zaken door brievenbusfirma’s wordt gevoerd.
Het rapport wordt gepubliceerd in aanloop naar de volgende TTIP-onderhandelingsronde, van 22-26 Februari in Brussel. Op de agenda staat ook het investeringshoofdstuk (over ISDS). Dit is nog steeds het meest controversiële onderdeel van het handelsverdrag.