Elektriciteitsnetten uitbreiden en moderniseren wordt steeds moeilijker, niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. En steeds meer door toenemende problemen in de toeleveringsketen, aldus een nieuw rapport van het Internationaal Energieagentschap (IEA). De levertijden en kosten voor essentiële componenten zoals transformatoren en kabels zijn sinds 2021 bijna verdubbeld, wat grote uitdagingen oplevert voor netontwikkelaars. Nederland kent al langer problemen met netcongestie die maar moeilijk kan worden opgelost. De ketenproblemen komen daar nog eens bovenop, terwijl de olifant in het energienet nog steeds niet wordt benoemd.
Het rapport, Building the Future Transmission Grid: Strategies to Navigate Supply Chain Challenges, benadrukt het belang van uitbreiding van transportnetten om energiezekerheid en betrouwbare elektriciteitsvoorziening te garanderen. Toch kampt de sector met ernstige verstoringen in de toeleveringsketen op een moment dat de wereldwijde elektriciteitsvraag naar verwachting sterk zal stijgen. Deze stijging wordt aangedreven door de elektrificatie van industrieën, een toenemend gebruik van airconditioning, elektrische voertuigen en warmtepompen, evenals de snelle groei van datacenters die kunstmatige intelligentie ondersteunen.
Knelpunten
Hoewel vergunningsprocedures de belangrijkste oorzaak van vertragingen in transmissieprojecten blijven—vooral in geavanceerde economieën—zijn knelpunten in de toeleveringsketen een kritieke beperkende factor geworden. Uit een IEA-enquête onder industrie-experts blijkt dat de levertijden sinds 2021 zijn verdubbeld: het verkrijgen van kabels duurt nu twee tot drie jaar, terwijl grote stroomtransformatoren tot vier jaar nodig hebben. Sommige gespecialiseerde componenten, zoals gelijkstroomkabels voor langeafstandstransmissie, hebben nog langere levertijden, die kunnen oplopen tot meer dan vijf jaar. De kosten zijn eveneens fors gestegen; sinds 2019 zijn de kabelprijzen in reële termen bijna verdubbeld en de prijzen van stroomtransformatoren met ongeveer 75% toegenomen.
Gelijktijdige projecten in meerdere regio’s leggen extra druk op de toeleveringsketen. Bovendien heeft de groei van offshore windenergie de vraag naar hoogspanning zeekabels verder doen stijgen, wat de tekorten aan kritieke componenten verergert.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan als ondersteunend lid. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Fabrikanten reageren met plannen om hun productiecapaciteit te vergroten, maar het duurt enige tijd voordat deze uitbreidingen effect hebben. Daarnaast blijven er onzekerheden bestaan over de toekomstige vraag en de beschikbaarheid van geschoolde arbeidskrachten. Het rapport schat dat wereldwijd momenteel ongeveer 8 miljoen mensen werkzaam zijn in de bouw, het onderhoud en de exploitatie van netwerken, maar dat er tegen 2030 minstens 1,5 miljoen extra arbeidskrachten nodig zullen zijn om aan de verwachte vraag te voldoen.
Deze knelpunten komen op een cruciaal moment, nu er wereldwijd meer dan 1.600 gigawatt aan zonne- en windenergieprojecten wacht op netaansluiting. Om de uitdagingen in de toeleveringsketen aan te pakken, adviseert het IEA meer transparantie en voorspelbaarheid in toekomstige infrastructuurbehoeften, het stimuleren van proactieve investeringen in het elektriciteitsnet en het ontwerpen van efficiënte inkoopkaders. Andere belangrijke aanbevelingen zijn het stroomlijnen van vergunningsprocessen, het benutten van digitale technologieën om bestaande netinfrastructuur te optimaliseren en het versterken van de veerkracht van de toeleveringsketen door middel van diversificatie en beleidsmaatregelen.
200 miljard voor Nederland, of minder
Volgens het ambtelijke onderzoek naar de bekostiging van het elektriciteitsnet lopen de kosten van de energietransitie in Nederland de komende 15 jaar op tot richting de 200 miljard euro. Dit bedrag is nodig om het overvolle elektriciteitsnet te verbeteren.
Toch zijn er mogelijkheden om de stijging te dempen, meent Bram Straten van Windkracht5. “Door energieopslag, -opwekking en -verbruik beter op elkaar af te stemmen, is het mogelijk het bestaande net efficiënter te benutten. Dat vermindert de noodzaak voor dure nieuwe investeringen.”
Netbeheerders spelen hierin een cruciale rol. Zij kunnen flexibel energieverbruik stimuleren met nieuwe contractvormen, groepscontracten en variabele tarieven. Ook is het belangrijk dat zij onderzoeken of het mogelijk is om reservecapaciteit in te zetten en bepaalde netonderdelen tijdelijk zwaarder te belasten. Daarnaast helpt een versnelling van infrastructuurprojecten om knelpunten te verlichten.
De overheid kan groot- en kleinverbruikers actiever stimuleren om flexibel met energie om te gaan, bijvoorbeeld via tariefprikkels en capaciteitsmanagement. Daarnaast kunnen subsidies kwetsbare sectoren ondersteunen, terwijl een betere afstemming tussen opslag, opwekking en verbruik extra kosten voorkomt.
De olifant in het stroomnet
Bij alle analyses en projecties van de kosten, de capaciteit en de noodzaak om elektriciteitsnetten aan te passen aan de groei van het stroomverbruik wordt door niemand die groei van de vraag zelf benoemd. De meeste oplossingen die worden aangedragen maken de hele infrastructuur vooral ingewikkelder en nog kostbaarder. De olifant in het netwerk is juist minder stroom verbruiken. Een paar procent afremmen van de vraag kan al snel vele miljarden minder investering betekenen. Voorstellen daartoe hebben we echter nog niet gelezen.
