Urgenda vliegt uit de bocht met nieuw rapport
Urgenda wil 100% schone energie voor heel Nederland in 2030. Dat wil iedereen met een beetje groen bloed in zijn aderen natuurlijk wel. Maar dat is niet wat we gaan krijgen, alle enthousiasme van Marjan Minnesma en haar club ten spijt.
Vrijdag 14 maart (2014 red.) publiceerde actie-organisatie Urgenda haar plan voor een volledig van duurzame energie voorzien Nederland. “Dit document geeft een visie op een volledig duurzame energievoorziening in 2030. Het laat zien hoe we daar kunnen komen en welke stappen daartoe gezet kunnen worden. We onderbouwen de visie met veel cijfers. We laten zien dat het kán” schrijft Minnesma in de inleiding van het rapport.
Wonen, verplaatsen, eten, produceren en energie opwekken zijn de hoofdpeilers van haar visioen. En elke vergroening berust op uitgangspunten die zo waar zijn, dat ze al bijna cliché zijn geworden. Natuurlijk moeten we elke joule energie besparen waar dat mogelijk is en wat er overblijft zo schoon mogelijk opwekken. Maar daar is nog lang niet iedereen van overtuigd. Om burgers en bestuurders van die noodzaak te doordringen heb je een sterk en realistisch verhaal nodig waarin de feiten voor zich zelf spreken. Maar als je dit verhaal leest ontdek je dat het daar juist mis gaat. Want de cijfers kloppen niet.
Dat begint al met de aanname van de tijd die we nog hebben: 2030 begint toch echt over 15 jaar en negen maanden. In het hele rapport wordt echter gerekend met twintig jaar. Het gevolg is dat de cijfers die er staan met een kwart moeten worden aangepast. Ook de aannames kloppen niet. Een paar voorbeelden.
Over elektrisch rijden. In 2030 zijn 75% van alle auto’s elektrisch, staat er (en wat verderop: 100%). Wat betekent dat? In Nederland rijden er momenteel 8 miljoen auto’s rond en werden er vorig jaar iets meer dan 400.000 stuks verkocht. Als het autobezit niet meer groeit, zouden er over 15 jaar 6 miljoen elektrische auto’s moeten zijn. Om dat aantal te halen zouden er dan elk jaar 400.000 elektrische auto’s moeten worden verkocht. Oftewel: vanaf vandaag worden er alleen nog maar elektrische auto’s verkocht in Nederland. Alleen: die zijn er niet, want wereldwijd worden er nog maar 200.000 per jaar gemaakt. En dan laten we het tekort aan aardmetalen en de zes energiecentrales die nodig zijn om de stroom voor die auto’s op te wekken gemakshalve even buiten beschouwing.
Over energieneutrale woningen. Vanaf nu moeten er 250.000 woningen per jaar energieneutraal worden gemaakt. Dat zijn 1000 woningen per werkdag. Zonnepanelen spelen daar een belangrijke rol bij. Stel nu dat elke woning voor de helft van zijn elektriciteit zou voorzien met zonnepanelen, 8 panelen per woning. Dan zouden er jaarlijks net zoveel zonnepanelen moeten worden geïnstalleerd als het totaal van alle zonnepanelen in Nederland bij elkaar. Of die te leveren zijn, en of er voldoende vakmensen zijn om die te installeren, daar wordt niet over gerept. En dat is nog maar één aspect van de renovatie.
We hebben in de paar dagen na het verschijnen van het rapport natuurlijk niet alle voorstellen kunnen doorrekenen. Wel is duidelijk dat er telkens wordt uitgegaan van omstandigheden en capaciteit die er in werkelijkheid niet zijn. En dan zijn er natuurlijk nog zaken als regelgeving, gedragspatronen, gevestigde belangen, in en vooral ook buiten de energiesector. Want transitie gaat niet alleen maar over energie.
“Het is dus een conservatief model en op ons verzoek is daar waar er keuzes gemaakt moesten worden, steeds conservatief gekozen, om niet van onrealistisch optimisme te worden beschuldigd.” staat in de samenvatting te lezen. En ook: “De conclusie is dat een geheel duurzame energievoorziening in 2030 mogelijk is. Er zijn geen technische belemmeringen.” Maar bij een klein beetje doorrekenen blijken die er wel degelijk te zijn en dat ondergraaft de geloofwaardigheid van de claim.
De urgentie van een groene transitie staat als een paal boven water. Daar hoeven we niet meer over te discussiëren. Maar de geloofwaardigheid van die boodschap, zeker naar het achterblijvende (en vaak sceptische) deel van de bevolking die nog moeten aanhaken bij duurzaamheid, wordt volledig ondergraven door het kiezen van onrealistische perspectieven. Natuurlijk gebruikt iedereen wel eens een leugentje om bestwil om zijn motieven wat meer aandacht te geven. Maar het is ronduit verbijsterend om te lezen dat er conservatief wordt gerekend om niet van onrealistisch optimisme te worden beschuldigd, terwijl feitelijk door het ontbreken van enig verband met de realiteit de geloofwaardigheid van de hele duurzaamheidbeweging discutabel dreigt te worden. Dat kan toch de bedoeling niet zijn.
In een complexe en internationaal geïntegreerde samenleving is het onmogelijk geworden om met een druk op de knop ontwikkelingen haaks door de bocht te sturen, hoe goed bedoeld de motieven en hoe urgent de situatie ook zijn. En dat moet je ook niet willen, want er liggen legio onbedoelde nevenwerkingen op de loer die ieder afzonderlijk je volledig onderuit kunnen halen. Denk maar aan de massale werkloosheid die in de automotive sector ontstaat als we ineens allemaal elektrisch zouden rijden. Want inderdaad, die dingen hebben bijna geen onderhoud nodig en gaan schier eindeloos mee.
Hoe het wel kan is een vraag die iedereen voor zich zelf zal moeten beantwoorden. Veel maatschappelijke ontwikkelingen zijn bijna zelforganiserend geworden. Planmatige sturing van bovenaf werkt steeds minder en het zijn juist de kleinschalige en lokale netwerken die een eigen vorm van ecosysteem weten te ontwikkelen, die succesvol blijken te zijn. En die waarschijnlijk ook de veerkracht bezitten om de aankomende crises te doorstaan.
De meer rigide delen van de samenleving zullen uiteindelijk worden opgeruimd door de crises die ze zelf mee veroorzaken. Dat geldt voor bedrijven die te lang doorgaan met het maken van producten die steeds minder mensen willen hebben. Die schieten in één keer door en verdwijnen; Kodak is daar een mooi voorbeeld van. Dat geldt voor bedrijven en huishoudens die zich niet voorbereiden op een aanstormende energiecrisis. De energierekening haalt ze uiteindelijk wel onderuit.
En dat geldt voor staten die door klimaatverandering en extreem weer worden afgerekend op hun lakse beleid en die uiteindelijk de herstelkosten van de opeenstapelende rampen niet meer kunnen betalen. Als gevolg zullen grootschalige infrastructuren instorten en juist kleinschalige, decentrale en onafhankelijke netwerken overleven. Wie controle heeft over zijn eigen energie, zijn eigen voedsel en zijn eigen geld(systeem) heeft de beste papieren in die nieuwe werkelijkheid.
De aanbevelingen in het Urgenda-rapport die daarop zijn afgestemd vormen de waarde er van: vergroen je handelen, doe dat zelf en samen met je buren en vrienden. Doe dat als burger en als bedrijf. En hoe sneller je dat doet, des te beter is je uitgangspositie in de komende transitietijd. Darwin doet zijn werk wel. Maar hij laat zich niet vastleggen op hoe en wanneer.
Peter van Vliet
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht
@Maarten Nijman,
“poging tot een integrale, aantrekkelijke visie de kop wordt ingedrukt” Ligt dat niet aan die gebrekkige visie?
Neem de moeite om het rapport te lezen en beoordeel de inhoud, welke reageerder nam die moeite? Dan valt op dat aan de beweerde “100% schone energie” volstrekt niet voldaan wordt met de opgevoerde zon- en windenergie, vooral zeewind, waarvan de hoge kosten bekend zijn.
Het Urgenda rapport en de afwezigheid van een inhoudelijke reactie maakt juist duidelijk dat omschakeling naar schone energie heel ingrijpend is en veel tijd kost, maar dat moet blijkbaar verhuld blijven.
ik ben niet tegen visie, maar sterk voorstander, maar val nu niet in de kuil van het uitwerken van die visie in een aanpak die gebaseerd is op de kennis van nu en voorschrijven hoe het allemaal zou moeten. Er zijn misschien (waarschijnlijk) veel betere ideeën die mensen willen oppakken. Dus laten we wel de stip op de horizon bepalen (volgens mij is die wel helder: Zero Emission, zoals het bedrijf Interface zo mooi in praktijk weet te brengen) maar laten we alles aangrijpen wat daar toe leidt.
Inclusief alles wat Urgenda bedenkt, maar dan wel op een werkbare en haalbare wijze.
Het commentaar van Duurzaam Nieuws is zinvol. Tegelijk is het ook weer typisch dat iedere poging tot een integrale, aantrekkelijke visie de kop wordt ingedrukt (niet dat het hier gebeurd, maar het beeld ontstaat al snel).
Wat te denken van het volgende voorstel?
Het Urgenda rapport is een 0.1 draft, dat door specialisten per aandachtsgebied aangevuld kan worden met betere cijfers, bijgewerkt met meer SMART doelstellingen om zo te komen tot een 1.0 versie eind dit jaar.
@J.W. Wesseldijk, Mooi dat het rapport, deels!, gelezen is. Veel reageerders lijkt dat niet gelukt, niet gehinderd in hun reactie, want “moet kunnen” is blijkbaar overtuigend genoeg en anders een onbekende Willenbacher!
Omdat uitgegaan is van de 2011, mag dus 2030 en over 20 jaar door elkaar gebruikt worden. Wie daarover valt, heet kwaadaardig! Blijkbaar nodig om Urgenda te verdedigen
Sinds gisteren heb ik het gedurfde, inspirerende en uitdagende rapport van Urgenda over de (on)mogelijkheden van energietransitie tegen 2030 op mijn bureau. Mijn oren zijn inmiddels roodgekleurd van het lezen van de eerste hoofdstukken. Inmiddels lees ik in Duurzaamnieuws.nl ook, dat met dit rapport Urgenda uit de bocht zou vliegen.
Ik hoef Urgenda en Marjan Minnesma, noch John Kerkhoven en zijn Quintel te verdedigen — dat kunnen ze zelf veel beter. De kritiek van Peter van Vliet op dit rapport (“de cijfers kloppen niet”) vind ik echter onterecht, om het woord kwaadaardig niet te gebruiken. Wat zijn de feiten? Al in de samenvatting maken de schrijvers duidelijk dat de noodzakelijk geachte veranderingen afgemeten zijn aan de situatie in 2011. Ik zie niet in, hoe de regelmatig door die schrijvers gebruikte term “binnen twintig jaar” tot het oordeel kan leiden dat de cijfers onjuist zijn en “dus” Urgenda met haar rapport “uit de bocht vliegt”.
Integendeel, Matthias Willenbacher (de windmolenbouwer uit de Palts) is bepaald ongeduldiger en gehaaster dan wat in dit rapport staat. Zelfs als je in ogenschouw neemt dat Duitsland een voorsprong op ons land heeft wat duurzame energievoorziening betreft, moet het Van Vliet ongehoord voorkomen dat hij beweert, dat in zijn land de Wende in 2020 voltooid kan zijn. Hij is daar zo van overtuigd, dat hij in de afgelopen verkiezingsstrijd Angela Merkel zijn aandeel in zijn fabriek (t.w.v. 1,1 milard euro) heeft aangeboden op voorwaarde dat zij de Eenrgiewende in die periode zou mogelijk maken.
Ik ga verder met lezen. Het moet me van het hart dat ik nu al denk, dat er tegenstanders/vijanden van de transitie zijn, die het vele malen meer verdienen te worden bestreden dan Urgenda en haar recente rapport.
Helemaal eens met Peter van Vliet (geen familie trouwens).
De actiegerichtheid van Urgenda is prima, maar wel erg vanuit een eigen normen en waardebenadering. Helemaal eens met Peter dat “de massa” hier niet door in beweging komt. Zeker niet wanneer er weer een theoretisch verhaal komt waarbij ik dan denk: hoe verkoop ik dat? 15 jaar geleden kreeg ik ook al eens te maken met een onderzoek dat uitwees dat energiebesparing van 70% in bestaande woningen haalbaar is. Op mijn vraag “hoe verkoop ik dat?” bleef het verdacht stil. Want dat is volgens mij de belangrijkste uitdaging. Gelukkig zie ik steeds meer nieuwe ondernemers die dat kunnen en doen. Ik ben in die zin erg positief gestemd. Zorg nu dat er transparante proposities en goede producten zijn die betaalbaar en bereikbaar zijn voor de gemiddelde burger. Dat leidt tot die versnelling. Niet het alsmaar roeptoeteren dat het kan en moet en een soort gelijk claimen op basis van slechte onderbouwing.
Desondanks: Urgenda: ga vooral door met de boel in beweging krijgen, maar wel met oog voor ieders mogelijkheden en omstandigheden.
Heel goed, Peter, dat je een goede aanzet hebt gegeven voor een kritische blik op het rapport.
Nog een paar andere reacties afwachten en dan doet Urgenda er verstandig aan om met een herziene (verbeterde) druk te komen.
En verder: en aantal personen die Urgenda ook in dit rapport ten tonele brengt, kennen we onderhand wel.
Pas dus op, Urgenda, dat jullie niet te elitair worden…. (Ook een idee misschien voor een herziene druk). Aan jullie ambities ligt het denk ik niet.
Volgens mij moeten we wat minder teksten schrijven en beoordelen en wat meer aan de slag met het uitwerken van goede ideeën. Daar ligt volgens mij ook de kracht van Urgenda. Daarop focussen, wat mij betreft!
Leuk zo’n opinie rapport waarvan we nu al weten dat het niet gaat gebeuren en dat het daarom dus ook niet kan.
Daarnaast gaan we voorbij aan het feit dat we in NL totaal geen invloed hebben op een omslagpunt (als dat al bestaat). In de laatste IPCC rapporten komt men niet meer op 4 graden uit dus waarom zouden we 100-en miljarden uitgegeven aan zaken die na 20 jaar weer vervangen moeten worden.
We gaan gewoon wat kerncentrales bouwen anders overleven we niet. Als de groene gekte niet overgaat dan zal de wereldbevolking behoorlijk inkrimpen door tekorten na 2100. Ook geen probleem, want dat zou de zaak alleen maar vereenvoudigen.
In het kader van wat kan en ‘moet’ is het denk ik ook erg nuttig om eens kennis te nemen van de acties en het gedachtegoed van Jeremy Leggett! Absoluut de moeite waard omdat hij de ontwikkelingen beziet met een financieel oog, maar daar duurzaamheid aan koppelt.
Een volgende crisis is al lang in de maak beschrijft hij zeer terecht. En dit keer is het een een energiecrisis op basis van fossiele brandstoffen….
Slechts twee voorbeelden is mager om een rapport te kraken, al kent het rapport slordigheden zoals de periode van 20 jaar en 2030 als einddatum. De aannames voor de elektrische auto’s wil een van de betrokkenen – John Kerkhoven – niet verklaren, veelzeggend! Behalve dan wijzen naar “de mogelijkheid van de mens om zichzelf te organiseren”.
Zo kun je elke ontwikkeling mogelijk of zelfs waarschijnlijk maken! Wel meldt het rapport dat een deel van de auto’s op biobrandstof gaat rijden.
Over enige andere genoemde bezwaar – de zonnepanelen omvang – staat op blz 123: “Met betrekking tot zonnepanelen kunnen we de komende twintig jaar 24.800 MW aan zonnepanelen kopen op de wereldmarkt. Dat lijkt geen probleem. We hebben ook voldoende installateurs en bouwvakkers beschikbaar” Die omvang komt overeen met de nu al gebruikte zonnepanelen in alleen Duitsland. Blijkbaar is die omvang leverbaar en installeerbaar. De bewering “daar wordt niet over gerept” is dus onjuist.
Het rapport beweert “100% schone energie”, doch wie de moeite neemt om de getallen te bezien, zie dat omvang van zon- en windenergie slecht een klein deel van het totale energie verbruik betreft, nog fors aangevuld – tijdelijk! – met biomassa in omvang veel meer dan de zonne-energie. Verder wijst het rapport energieopslag af en dumpt het energieoverschot (= veel meer dan de zonne-energie): “je hebt een grote hoeveelheid energie over, die tegen een kostprijs van 0 eurocent/kWh of nog lager beschikbaar is.” waarbij “extra economische activiteit zich ontplooit, de elektriciteitsprijs op steeds meer momenten weer boven de 0 eurocent per kWh zal komen, in een economie die gegroeid is op basis van duurzame energie” Gratis energie om de produktie op te voeren, niet echt duurzaam en strijdig met beoogde energiebesparing.
Peter,
Exponentiële groei kun je ook ter goede aanwenden voor een duurzame toekomst icm urgentie/noodzaak.
Het is NIET noodzakelijk om iedereen te overtuigen. Als de kritische massa ‘om’ is volgt ook de rest.
We zijn dichterbij een positieve/duurzame transitie dan jij schetst/denkt.
@Hans: was die exponentiële groei nu niet net wat ons in de problemen heeft gebracht?
@John: ik trek de juistheid van de berekening niet in twijfel, alleen de uitkomst klopt niet omdat de aannames niet deugen. Wat betreft het organiserend vermogen richting duurzaamheid: de ervaring stemt nu niet echt hoopvol, en signalen dat er snel een substantiële omslag komt zie ik ook nog niet.
@MBR_EvO: Voor mij zijn technologie en kleinschaligheid geen tegenstellingen. We hebben alle opties nodig en moeten die slim combineren. Zo’n vergelijking van scenario’s zou mooi zijn.
@Lennart: in jouw “kan het als we het willen” zit de vicieuze cirkel: we moeten het dan allemaal willen, en we moeten nog een flink deel van de samenleving overtuigen dat het moet. Dat lukt niet met een slecht onderbouwd verhaal. Juist de sceptici zullen harde en accurate cijfers eisen als bewijs. En dat verhaal van Lester Brown…. de samenleving zit tegenwoordig wel wat complexer in elkaar dan in 1942.
@allen: de kern van mijn zorg ligt hier: …. daar [van de noodzaak tot duurzame transitie] is nog lang niet iedereen van overtuigd. Om burgers en bestuurders van die noodzaak te doordringen heb je een sterk en realistisch verhaal nodig waarin de feiten voor zich zelf spreken. Maar als je dit verhaal leest ontdek je dat het daar juist mis gaat….
Het IPCC wordt al afgeserveerd als ze er een kwart procent naast zitten. Natuurlijk mag (en moet) je uitdagend zijn in een toekomstvisie. Maar ambitie moet wel degelijk gefundeerd zijn op accurate onderbouwing en aannames. Anders worden wij als transitiebeweging in ons geheel afgeserveerd door dat deel van de samenleving dat we zo nodig nog aan boord moeten halen.
“in 2030, 75% van alle auto’s rijden elektrisch”, op basis van wat deze hypothese geformuleerd? teveel opportunisme!
Peter,
Prima om kritisch naar het rapport te kijken, maar je lijkt er vanuit te gaan dat we het als samenleving toch niet zullen willen en dat daarmee het rapport niet realistisch zou zijn. Terwijl de vraag nu juist is: kan het, als we het willen?
Lester Brown en anderen geven altijd het voorbeeld van WO-II: toen kon de VS ook opeens heel snel, in een paar maanden, overschakelen van business-as-usual naar business-in-war. Als we werkelijk een oorlog willen voeren tegen onze eigen CO2-uitstoot, dan zullen we ook zo’n snelle omslag moeten maken.
Dit rapport laat volgens mij zien dat die omslag niet bij voorbaat technisch en economisch onmogelijk is, als we het echt willen. De vragen die je daarbij opwerpt, lijken me ook niet bij voorbaat onoplosbaar.
En zelfs als we tot 2035 nodig zouden hebben, dan is dat altijd nog 15 jaar eerder dan waar het Energieakkoord en business-as-usual op papier op koersen. Dat kan precies het verschil betekenen tussen het wel of niet overschrijden van belangrijke ecologische omslagpunten.
Je kritiek lijkt me daarom te zwaar aangezet. Urgenda verdient alle lof bij het voortouw nemen in de snelst mogelijke transitie naar een 100% duurzame samenleving. Het lijkt een stuk sneller te kunnen dan gevestigde belangen doen geloven, als we het willen. Dus de vraag is: willen we het?
Aan Peter,
Hoewel ik je mening deel dat er wel een erg optimistisch (utopisch?) beeld geschetst wordt in dit rapport ben ik het niet eens met het waardeoordeel dat je daar aan koppelt. Het is een mogelijke toekomst en een poging die transitie een schop de goede richting op te geven. Bij urgenda weet men als geen ander hoe transities werken en is uitgebreid in kaart gebracht wat er in Nederland gebeurt op de kleine schaal.
De laatste vier alinea’s van je stuk geef je je eigen toekomstvisie en ik denk dat veel van de commentaren op het plan van urgenda komen doordat je een heel ander toekomstbeeld voor ogen hebt. Waar Urgenda inzet op hoogtechnologische ontwikkelingen en efficiency zie jij meer in kleinschaligheid en resilience.
Aan urgenda,
Allereerst gefeliciteerd met zo’n knaller van een rapport! Het optimisme en de daadkracht worden gewaardeerd. Ik weet dt het een boel werk is maar om een maatschappijbrede discussie over “waar moet het nou heen met nederland” aan te zwengelen zou het fantastisch zijn als er verschillende scenario’s gepresenteerd zouden worden, dan kan de discussie gaan over de wenselijkheid en kansen die deze toekomsten bieden, niet of 1 specifiek plan legitiem is of niet. David Holmgren of de Millennium Ecosystem Assessment heeft bijvoorbeeld 4 scenario’s gemaakt die erg inzichtelijk werken. interessant zou zijn om low-tech versus high-tech op 1 as te zetten en individueel versus cooperatief op de andere as. Meteen zal duidelijk worden dat Peter van Vliet en urgenda aan de andere kant van het spectrum zitten maar beiden een duurzame samenleving nastreven. Om ervoor te zorgen dat de verschillende kanten van de dezelfde medaille elkaar versterken in plaats van tegenwerken kunnen scenario’s helpen. Als jullie interesse hebben in een uitgebreidere beschrijving van deze scenario’s dan hoor ik het graag. In mijn studie ben ik vaker met scenario’s aan de slag gegaan en wie weet kan ik hiermee een bijdrage leveren.
Beste Peter,
De berekeningen kloppen. Daar mag je me altijd over benaderen en dan leg ik het je graag uit. De aannames die ten grondslag liggen aan de berekeningen daar kunnen we over discussiëren. De aanname dat we in staat zullen zijn om onze productie van bijvoorbeeld elektrische auto’s op te voeren is er zo een. Vijf jaar geleden produceerden we nog nog maar een fractie van de elektrische auto’s die we nu produceren in de wereld. Vijf jaar geleden was duurzame renovatie richting energieneutrale woningen iets heel bijzonders. Nu praten we erover en zijn praktische alle bouwende partijen zich hier op aan het oriënteren. Ik denk dat we van mening verschillen over de mogelijkheid van de mens om zichzelf te organiseren als hij echt iets wil.
Urgenda is Urgentie, dat is perfect verwoord in dit rapport. En ja, dan mag/moet het een ambitieuze toonzetting hebben.
@Peter, omstandigheden én capaciteiten zijn er wellicht NU niet. Maaaaar, veranderingen vinden steeds sneller plaats. Door exponentiële groei zouden we urgente doelstellingen wel eens eerder kunnen behalen dan we nu kunnen voorstellen. Lang leve opportunisme !!!
Urgenda geeft een prachtige doorkijk naar 2040. En ze noem het 2030 want dan lezen twee keer zoveel mensen het rapport.Top.
Je hebt volledig gelijk Peter…maar
‘Hij die snel vooruit wil, moet accepteren dat men hem soms voor gek verklaart’….
M.a.w. hoewel je kritiek inhoudelijk volledig terecht is, gaat er van dergelijke rapporten ook iets anders uit. De intentie, de urgentie, de drive vooruit te willen en moeten (willen), is ook ontzettend veel waard! Per saldo heeft ze gelijk, misschien niet op getallen, streefdata en haalbaarheid.
Maar hij die nu nog de stoomboot neemt ipv het snellere zeilschip met de wind en de realiteit in de zeilen en goede kapteins aan boord….