De landbouw heeft behoefte aan perspectief. Het project 'Voedsel uit het bos' levert voorbeelden van alternatieven voor heel diverse situaties. Daarvoor wordt er per deelnemer een eigen voedselbos of boslandschap ontworpen. Aan het eind van het project zijn er cijfers beschikbaar over kosten en opbrengsten, om zo andere grondeigenaren te inspireren.
Wat is er nieuw? Zes nieuw ontworpen boslandschappen zorgen voor meer biodiversiteit en minder stikstof en CO2. Ze bieden een alternatief businessmodel voor traditionele boerenbedrijven.
Waarom is dat belangrijk? We hebben een klimaatprobleem, een stikstofprobleem en een biodiversiteitsprobleem. Alle drie worden vooral aangedreven door de traditionele landbouw. Om die problemen op te lossen zijn er alternatieven nodig voor bedrijven die moeten omschakelen.
Hoe het werkt: In het project ‘Aantrekkelijke (voedsel)boslandschappen’ worden zes boslandschappen ontworpen, voor zes heel verschillende percelen van landeigenaren in Gelderland. We willen in Nederland immers meer en gevarieerder bos, meer biodiversiteit, en minder stikstof en CO2. Maar wat kun je met bos en welk bos past waar? Deze pilots gaan daar duidelijkheid over geven. Ze laten zien hoe het boslandschap iets oplevert: een combinatie van inkomen (voedsel en hout), klimaatbestendigheid, CO2– en stikstofreductie en vooral biodiversiteit. Daarom maken in dit project twee landgoederen hun bos biodiverser, twee melkveehouders verbreden hun bedrijven als voorbereiding op de toekomst, een fruitteler wil meer dan rijen appels en wil een landeigenaar met een heel hoge grondwaterstand leren hoe hij daar een voedselbos op kan aanleggen.
Voor natte en droge gebieden
Een boslandschap biedt perspectief voor verschillende situaties. Zo zijn er droogtegevoelige gebieden, gebieden waar de letterzetter hele plantagebossen vernietigde en te natte gronden in de Gelderse Vallei. Ontwerp en soortkeuze zijn dan van belang om toch een florerend bos te creëren, dat ook nog economisch rendabel is. De zes projecten bevinden zich allemaal in Gelderland:
- Bosbouwlandgoed Welna in Epe wil een eenvormig naaldbomenbos verrijken met meerdere soorten, voor biodiversiteitsverbetering én voor houtproductie.
- Landgoed de Dorskamp in Wageningen wil een veel rijker bos dat beter is voor de biodiversiteit.
- Het melkveebedrijf van Claudi Rudorf en Howard Koster op rivierklei in Millingen verbreedt eenzijdige melkveehouderij naar regeneratieve landbouw inclusief 5 hectare voedselbos en agritoerisme.
- De nieuwe generatie neemt het melkveebedrijf Montferland op arme zandgrond in Kilder over en gaat voor een multifunctioneel bedrijf met een voedselbos en camping.
- Henk van den Dikkenberg wil een voedselbos ontwikkelen op land met een heel hoge waterstand in Ederveen.
- Voedselbos Lingehout vormt 3,5 hectare gemengde boomgaard met vooral appel om tot een divers en sociaal beheerd voedselbos.
Van hout naar diversiteit
Landgoed Welna, een gebied van 600 hectare op de Veluwe, doet mee met een stuk van 16 hectare. Bram Opdam van Welna: “We zijn als bosbouwers op zoek naar nieuwe verdienmodellen, waarbij we minder schade toebrengen aan ecosystemen en de bossen diverser kunnen maken. We willen nu een stuk omvormen tot voedselbos. Een aangrenzend stuk bos hebben we verrijkt met notenbomen, zowel voor houtproductie als voedsel. De uitdaging zit niet alleen in het ontwerp, maar ook in een gezamenlijke zoektocht met de provincie naar wat wenselijk is en hoe het zich verhoudt met de Boswet. Het ingewikkelde van bosbeheer is dat je beslissingen van nu pas over 30 jaar terugziet.”
Van melkveebedrijf naar multifunctioneel
Claudi Rudorf en Howard Koster zijn van het melkveebedrijf op rivierklei in Millingen. Ze pachten 25 hectare grond van Land van Ons, om daar uiteindelijk met acht andere ondernemers en veel vrijwilligers aan de gang te gaan met verbreding. Claudi: “We willen graag 5 hectare grond omzetten naar voedselbos. Verder hebben we plannen voor akkerbouw, een tuinderij voor groentepakketten, een zelfpluktuin en een winkel. Ik heb hotelmanagement gestudeerd en Howard is bodemonderzoeker. Hij wil ook onderzoek doen naar compost. Ons ideaal is om mensen via voedsel meer met de natuur te verbinden. We doen graag mee met Boslandschappen, want we willen graag komen tot een goed ontwerp voor het voedselbos op zeer goede grond.”
Inspiratie voor boeren en andere landeigenaren
Dit voorjaar en zomer worden samen met de eigenaren ontwerpen gemaakt. Interviews en filmpjes laten zien wat de eigenaren meemaken en wat er voor hen verandert. Daarna komt het ontwerp in een online tool waarmee alle landeigenaaren het idee kunnen begroten en qua plantenlijst uitwerken voor hun eigen land. In november is er een slotbijeenkomst met de verhalen van de zes landeigenaren en de online tool. Ook presenteren we dan de kosten, baten en organisatorische vraagstukken. Zo hopen we dat meer landeigenaren de stap durven te maken naar biodiverser, klimaatrobuuster en voedselrijker bos. Zowel binnen de bosbouw als de landbouw.
Landgoed de Dorskamp in Wageningen (ca. 70 hectare) is sinds kort overgedragen aan de jongere generatie. De missie was en is nog steeds om het landgoed duurzaam in stand te houden tegen aanvaardbare beheerkosten. Er wordt gestreefd naar een aantrekkelijk, mooi bos waarin mensen rust vinden en kunnen wandelen. De natuur van het bos is belangrijk en met een voedselbos van één hectare hopen wij de biodiversiteit verder te ondersteunen.
