Je kunt nauwelijks nog een blog of website openen, of het gaat over de Bitcoin. Blijkbaar zien nogal wat mensen in Bitcoins het betaalmiddel van de toekomst. Technologisch gezien is dit misschien waar, economisch gezien zeker niet. Deze digitale munt lost namelijk geen enkel reëel economisch, sociaal of ecologisch probleem op. Het is eerder de digitale variant van het speculatieve geld waar we juist vanaf zouden moeten willen.
De Bitcoin heeft het afgelopen jaar snel aan bekendheid gewonnen, vooral door de sterke prijsstijgingen en heftige prijsfluctuaties. Dat zegt eigenlijk alles. Bitcoins zijn beleggingsproducten en geen ruilmiddelen. Volatiliteit is namelijk slecht voor elke ruilmiddel, maar maakt beleggingsproducten juist aantrekkelijk voor speculatie. Er zijn nog maar weinig Bitcoin bezitters die de digitale munt momenteel gebruiken om pizza's te kopen of rekeningen mee te betalen. Zij gebruiken de munt om winst te maken uit prijsschommelingen
Naast het niet voldoen aan de functie van ruilmiddel faalt de Bitcoin ook op de twee andere klassieke functies van geld: rekeneenheid en oppotmiddel. Volatiliteit maakt het lastig om in Bitcoins te rekenen. Een pizza kost de ene dag 1 Bitcoin en de volgende 2. Het gebrek aan dekking door een centrale bank en de overheid maakt het daarnaast een gevaarlijke vermogenstitel. Niemand zal heel zijn vermogen in Bitcoins stoppen. Kortom, Bitcoins lijken meer op beleggingsproducten als goud dan op valuta's die een wettig betaalmiddel zijn zoals de euro of de dollar of andere complementaire geldsystemen die bedoeld zijn om reële problemen op te lossen.
Wat Bitcoins wel interessant maakt is de revolutionaire peer-to-peer technologie die gebruikt wordt. Deze technologie kan, indien anders toegepast, banken en de manier waarop we met geld omgaan transformeren. De Bitcoin-technologie maakt namelijk betalingen zonder tussenkomst van banken mogelijk waardoor de transactiekosten dalen naar nagenoeg nul.
Ondanks dat Bitcoins dus geen echt probleem oplossen, is het goed dat wet- en regelgevers Bitcoin-achtige experimenten toestaan. Zonder dit soort experimenten is verandering van het geldsysteem namelijk onmogelijk. Steeds meer mensen zijn de afgelopen jaren de mogelijkheid tot 'eigen geld' gaan onderzoeken. Er zijn wereldwijd inmiddels duizenden complementaire geldsystemen die gebruik maken van een munt naast het wettig betaalmiddel. Deze munten zijn in tegenstelling tot de Bitcoin doorgaans bedoeld om specifieke sociale, ecologische en economische problemen op te lossen. Zij worden vooral gebruikt om lokale economieën te ondersteunen. De bitcoin peer-to-peer betaaltechnologie kan bijdragen aan het succes van deze initiatieven.
Het is belangrijk om te beseffen dat uiteindelijk de enige munt die echt telt de munt is waarmee belasting wordt betaald. Zolang de Bitcoin en andere complementaire geldsystemen geen wettig betaalmiddel zijn, blijven zij dus marginaal. Speculanten gokken er momenteel op dat de Amerikaanse Senaat de bitcoin als wettelijk betaalmiddel toestaat in de VS. Indien dat gebeurt, zal de prijs exploderen. De Chinese centrale bank heeft echter banken en andere instellingen al verboden om de bitcoin te accepteren als betaalmiddel. De bitcoinkoers daalde daarop onmiddellijk.
Als de Bitcoin niet wordt erkend door overheden zal hij spoedig worden verdrongen door munten die zijn ingebed in de democratie en reële economische activiteit ondersteunen. Een voorbeeld is de succesvolle Brixton Pound, die door de gemeente wel wordt erkend en waarmee lokale belastingen kunnen worden betaald. Democratisch kan worden besloten alternatieve valuta als wettig betaalmiddel te accepteren. Betaalmiddelen die geheel onafhankelijk van de staat (of gemeente en provincie) bestaan zullen altijd marginaal blijven
Bitcoins laten zien dat geld een afspraak tussen mensen is. En er zullen ongetwijfeld betere afspraken dan de Bitcoin komen. We staan pas aan het begin van een revolutie op het gebied van geld en het wordt een revolutie die van zich laat horen. Reken maar.
Peter van Vliet & Martijn Jeroen van der Linden