We maken ons zorgen of er de komende decennia voldoende voedsel zal zijn voor iedereen. Tegelijk hebben we ons nooit eerder zo vaak overeten en wordt voedsel massaal verkwist en weggegooid. Bovendien is voedsel weggooien ook waterverspilling.
Om een gemiddelde hoeveelheid voedsel per inwoner te produceren in rijke landen wordt het waterverbruik doorgaans geschat op ongeveer 5 ton ( 5000 liter) per dag. Zelfs magere diëten kunnen nauwelijks worden geproduceerd met minder dan 1000 liter water per persoon per dag. Het verschil in waterverbruik voor de productie van het dieet van grote eters, en dat van vegetariërs, en eveneens tussen sociale groepen en individuen, is groot.
Ton water per persoon meer
Op basis van beschikbare ruwe cijfers over de hoeveelheid water nodig om de groenten en dierlijke voedingsstoffen in een gemiddeld voedselmandje te produceren, kunnen schattingen worden gemaakt van de menselijke druk op water en andere hulpbronnen. In vergelijking met zo'n vijftig jaar geleden, is dat ‘waterbudget’ voor ons hedendaagse voedselpatroon met ongeveer een ton per persoon en per dag toegenomen.
Het verschil is te wijten aan de enorme toename van de gemiddelde voedselproductie en –voorziening, en het toegenomen aandeel aan voedingsmiddelen op basis van dierlijke ingrediënten in onze voorkeursdiëten.
De gemiddelde voedselvoorziening, dat wil zeggen wat er op de markt beschikbaar is, is met ongeveer 30 procent per hoofd van de bevolking toegenomen over een periode van vijftig jaar, van het begin van de jaren zestig tot en met 2011. Parallel was er de wereldwijde bevolkingsgroei van ongeveer drie naar 7,5 miljard mensen.
Overvloed
Nooit eerder hadden zo velen de keuze uit zo’n enorme overvloed aan eten, afkomstig van de verste uithoeken van de wereld, 24 uur per dag. Terwijl de armen nog steeds de helft, of zelfs veel meer van hun inkomen uitgeven aan voeding, is er een groeiend aantal mensen dat altijd onmiddellijke toegang heeft tot eten. Het prijskaartje in de supermarkt creëert de illusie dat voedsel steeds goedkoper wordt en makkelijker te produceren, dus dat het oké is om voedsel gedeeltelijk weg te gooien.
Even waar, maar veel meer verontrustend: nooit eerder waren de verliezen en de verkwisting van voedsel zo groot en nooit eerder waren er zo veel gezondheidsproblemen door voeding zoals obesitas, diabetes en andere chronische ziekten.
Overproductie
Door overproductie en een overvloed in het aanbod is het niet meer dan logisch dat jezelf overeten en het weggooien van een teveel aan voedsel toeneemt, zelfs eten dat nog geschikt is om te consumeren. De combinatie van cijfers over verliezen, verspilling en overeten suggereren dat ongeveer de helft van het voedsel dat in de wereld wordt geproduceerd, niet wordt gebruikt waarvoor het bedoeld was.
En ook al is het waar dat de kosten per eenheid van voedsel zijn gedaald, er bestaat niet zoiets als een gratis lunch. Elk geproduceerd voedselproduct heeft water, energie, grond en investeringen geëist, maar ook een milieu-impact gehad en broeikasgassen voortgebracht.
Voedselsystemen en veranderende gewoonten maken of breken een waterslimme wereld. De wereld, zowel de armen als de rijken, heeft nood aan meer voedzaam eten en een veel efficiëntere en meer eerlijke distributie, in plaats van meer energierijk voedsel.
Boeren moeten economische ondersteund worden zodat ze kunnen bijdragen aan de transformatie waarbij per druppel water meer voeding wordt geproduceerd. Maar het zijn niet alleen boeren die belangrijke spelers zijn voor de vereiste verandering.
Met steeds meer geld in onze zakken zijn consumenten de aandrijvers van het voedselsysteem en zijn ze dus zowel slachtoffer als schuldige in de voedselcrisis. Er is beleid noodzakelijk om de vraag en het aanbod op één lijn te brengen met de nodige erkenning voor het voorkomen van waterverspilling, voedselverspilling en andere realiteiten.
Jan Lundqvist is Senior Adviseur aan het Stockholm International Water Institute (SIWI).