De dalende vraag naar fossiele brandstoffen en het stijgende investeringsrisico kunnen de waarde van de olie-, gas- en steenkoolreserves met bijna tweederde verlagen, waarschuwt een nieuw rapport van de denktank Carbon Tracker. Een daling van dergelijke omvang zou een schokgolf door de wereldeconomie jagen.
Het nieuwe rapport Decline and Fall: The Size & Vulnerability of the Fossil Fuel System waarschuwt dat de olie-, gas- en steenkoolsectoren in toenemende mate te kampen krijgen met concurrentie van schone technologieën en een strenger overheidsbeleid. De covid-19-crisis versnelt dat proces nu: het International Energieagentschap (IEA) waarschuwde al dat de vraag naar olie met 9 procent kan dalen in 2020.
Door de omvang van het fossiele sector kan een dergelijke daling een aanzienlijke bedreiging vormen voor de wereldwijde financiële stabiliteit, stelt het rapport. Bedrijven in het hele fossiele sector zijn samen goed voor 18.000 miljard dollar aan beursgenoteerd vermogen, een kwart van de totale waarde van de wereldwijde aandelenmarkten, en 8.000 miljard aan bedrijfsobligaties.
Dalende winst
In 2018 waardeerde de Wereldbank de toekomstige winsten uit olie, gas en steenkool nog op 39.000 miljard dollar. Maar het rapport van Carbon Tracker stelt vast dat, als de vraag met 2 procent per jaar daalt in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs, die totale toekomstige winst daalt met bijna twee derde, tot 14.000 miljard dollar.
“We zijn getuige van de achteruitgang en de val van het systeem van fossiele brandstoffen”, zegt Kingsmill Bond van Carbon Tracker. “Dit is een enorme kans voor landen die fossiele brandstoffen importeren. Ze kunnen duizenden miljarden dollars besparen door over te stappen op een schone economie in overeenstemming met het Akkoord van Parijs. Dit is het moment om een ordelijke afbouw van fossiele brandstoffen te plannen en de impact op de wereldeconomie te beheersen in plaats van te proberen het niet-duurzame te ondersteunen.”
Tekenen
De fossiele industrie zelf denkt daar heel anders over. Bedrijven zoals Exxon blijven uitgaan van blijvend stijgende vraag naar fossiele brandstoffen, en de sector als geheel investeert jaarlijks in totaal 5.000 miljard in nieuwe vraag- en aanbodinfrastructuur. Toch zijn er ook tekenen dat de sector structureel verandert, stelt het rapport. Zo verlaagde Shell onlangs het dividend, schreef Repsol vorig jaar 4,8 miljard euro aan activa af en neemt het aantal faillissementen in de Amerikaanse sector van de fossiele brandstoffen toe.
Het rapport beschrijft hoe de de dalende vraag naar fossiele brandstoffen leidt tot overcapaciteit, lagere prijzen, lagere winsten en dalende aandelenkoersen. Veel bedrijven zullen gedwongen worden activa af te schrijven, investeringen te annuleren of zelfs failliet te gaan, en bedrijven die winstgevend blijven, zullen veel minder winst maken dan voorheen, stelt Carbon Tracker.
Economische impact
Het wereldwijde systeem van fossiele brandstoffen is enorm, met een fysieke vraag- en aanbodinfrastructuur ter waarde van 32.000 miljard. Elke achteruitgang kan dan ook schokgolven veroorzaken in de wereldeconomie, waarschuwt het rapport. Het systeem omvat naast de producenten van steenkool, olie en gas ook de bedrijven die energiecentrales, auto's, vrachtwagens, vliegtuigen en schepen bouwen en exploiteren; de staal-, cement-, petrochemische en aluminiumindustrieën die zware gebruikers zijn van fossiele brandstoffen, en de bedrijven die hun infrastructuur leveren en bouwen.
Een plotse achteruitgang van toekomstige winsten op fossiele brandstoffen zou ook de stabiliteit kunnen bedreigen in landen waarvan de economie afhankelijk is van inkomsten uit olie-export. Dat is het geval voor onder meer Saoedi-Arabië, Rusland, Irak en Iran. Venezuela, Ecuador, Libië, Algerije, Nigeria en Angola worden zelfs als “erg kwetsbaar” omschreven. Naarmate het rendement en daarmee de dividenden dalen, zullen ook beleggers worden getroffen.
Hernieuwbare energie
Carbon Tracker wijst er op dat schone energie in 85 procent van de wereld al de goedkoopste vorm van energieproductie in bulk is. Elektriciteitsbedrijven schakelen snel over op die hernieuwbare energiebronnen, terwijl ook autofabrikanten de productie verschuiven naar elektrische voertuigen.
Dat is significant omdat de stroomproductie goed is voor meer dan een derde van het verbruik van fossiele brandstoffen, en de automobielsector de belangrijkste afnemer is van olie.
Regeringen ondersteunen schone technologie in de strijd tegen de klimaatverandering en luchtvervuiling, die jaarlijks 4,5 miljoen mensen het leven kost. Ook energiezekerheid is een belangrijke stimulans, zeker voor landen als China en India, die sterk afhankelijk zijn van de invoer van fossiele brandstoffen.
Het rapport merkt op dat landen die fossiele brandstoffen importeren - samen goed voor 80 procent van de wereldbevolking - ook een financiële stimulans hebben om hernieuwbare energiebronnen te ondersteunen: samen maken ze 2.000 miljard dollar aan winst over aan de landen die fossiele brandstoffen produceren.
Het rapport waarschuwt investeerders: “Er zijn veel meer risico's inherent aan het fossiele brandstofsysteem dan wat conventioneel ingecalculeerd wordt op financiële markten. Beleggers moeten de rentevoeten verhogen, de verwachtingen verlagen, de eindwaarden verlagen en de schoonmaakkosten in rekening brengen. ”