Als kind groeide ik eind jaren negentig op in de Nigeriaanse hoofdstad Lagos. Daarvan herinner ik me vrouwen die door mijn buurt zwierven en in de Yoruba-taal “onigo de o! Anra bata rubber ati ayo t’on jo” scandeerden. Dit laat zich vertalen als “De flessenhandelaar is er! We kopen rubberen sandalen en lekkende (aluminium) pannen.” Sommige gezinnen scheidden hun afval, omdat ze een deel daarvan aan deze vrouwen konden verkopen.
Er zijn tegenwoordig veel minder van deze handelaren, wellicht omdat flessenproducenten niet langer de flessen recyclen die deze vrouwen verzamelen. Maar een grootschalige poging langs deze lijnen om afval in Lagos te gelde te maken, mits op de juiste wijze gecoördineerd en gefinancierd, kan mogelijk grote invloed hebben op het vuilnisprobleem van de stad. En wat in Lagos werkt kan lessen inhouden voor veel andere steden – en niet alleen in de ontwikkelingslanden.
Voorbeeld Lagos
In Lagos is handelend optreden hard nodig. De stad heeft een bevolking van ongeveer 22 miljoen zielen en is, zoals de Wereldbank heeft benadrukt, zwaar verontreinigd. Vooral in de armere delen van de stad komen de inwoners die zich het niet kunnen veroorloven om voor de afvalinzameling te betalen 's avonds laat de straat op om hun afval op straat of in het water te dumpen. Als gevolg daarvan zijn de sloppenwijken bezaaid met papier, huishoudelijk afval en plastics.
Door het merendeel van de feitelijke afvalinzameling en -verwerking uit te besteden aan zo'n 375 particuliere bedrijven, heeft de Lagos Waste Management Authority, een overheidsinstantie, eraan bijgedragen dat de hoeveelheid afval aanzienlijk is afgenomen. Maar er kan en moet meer worden gedaan. Als mensen er niet toe worden aangezet hun afval te gelde te maken en de hoeveelheid die op vuilnisbelten en stortplaatsen terecht komt te verminderen, zal het vervuilingsprobleem blijven dooretteren. Drie opties zien er veelbelovend uit.
Drie opties
Om te beginnen kan Lagos een groen inruilprogramma introduceren, zoals dat ook bestaat in de stad Curitiba in Brazilië. Daar brengen de inwoners hun afval naar speciaal daarvoor aangewezen lokale centra, in ruil voor buskaartjes of voedsel. Veel werknemers in Lagos stappen al over van auto's op de spitsbussen van het openbaar vervoer, omdat ze zich de brandstofkosten niet meer kunnen veroorloven. Als met name armere mensen buskaartjes zouden kunnen krijgen in ruil voor hun afval, zou het leven makkelijker worden voor iedereen. Er zou minder vuilnis op straat terechtkomen, de wegen zouden minder verstopt zijn, en de mensen zouden niet meer op vuilniswagens hoeven te wachten om hun afval kwijt te raken. Bovendien zouden huishoudens sneller hun afval gaan scheiden als de stad voedselbonnen of fruit zou geven aan degenen die bijvoorbeeld een bepaalde hoeveelheid metaal, schoon plastic, of olieafval zouden inleveren.
In de tweede plaats zou Lagos zijn plastic afval kunnen terugdringen door nauwer samen te werken met flessenproducenten en andere fabrikanten. Dit zou publiek-private partnerschappen kunnen inhouden, die van ieder bedrijf vergen dat ze een recycling-centrum hebben waar consumenten hun gebruikte plastics heen kunnen brengen. Burgers zullen zich gemotiveerd voelen om hun plastic afval te recyclen bij centra met herkenbare merknamen, vooral als er in een beloningsprogramma is voorzien. Geen enkele flessenproducent heeft momenteel een recycling-voor-een-beloning-programma in de Makoko-gemeenschap in Lagos, waar ik ben opgegroeid. Het introduceren van dergelijke plannen zou zeker helpen de hoeveelheid plastic afval die wordt gegenereerd of weggegooid te verminderen.
Tenslotte zouden campagnes om het milieubewustzijn te verhogen tot een beter afvalbeheer leiden. Door burgers in het zonnetje te zetten die in hun dagelijks leven bewust omgaan met hun afval en het milieu, kunnen anderen worden geïnspireerd om hetzelfde te doen.
Voorbeeld Kentucky
Mijn huidige werk in Berea, Kentucky, bij The Greenie Project, een non-profit studenteninitiatief dat ik ben begonnen, laat zien hoe milieubewustzijn zich kan verspreiden. Onze film “The Carlbergs” is een kroniek van een plaatselijke familie, die op duurzame wijze grote evenementen bij hen thuis organiseert – door zilveren bestek en aardewerken borden te gebruiken in plaats van wegwerpborden en -bestek, en door te recyclen. De film heeft andere groepen en kleine bedrijven in de gemeenschap, zoals Berea Coffee and Tea, geïnspireerd om duurzamer te worden. Soortgelijke creatieve en plaatselijk relevante benaderingen zouden bijna overal goed werken.
Dat geldt ook voor Lagos, waar het afvalprobleem de armen bijzonder hard treft. Om dat aan te pakken moeten we de juiste prikkels creëren, zoals de flessenhandelaren in mijn deel van de stad twintig jaar geleden deden. Het te gelde maken van afval zal de armere gemeenschappen stimuleren om mee te doen, en bewustwordingscampagnes kunnen helpen te laten zien hoe makkelijk het is om groen te zijn. Het resultaat zal een schonere, leefbaarder stad zijn die als voorbeeld dient dat anderen kunnen volgen.
Stephen Nwaloziri