Nu de gevolgen van de klimaatverandering voelbaar worden, gaan stemmen op om het effect te milderen via geo-engineering, zoals het filteren van zonlicht. Geen goed idee, zegt nieuw onderzoek in Nature: het zou immers landbouwgewassen treffen en zo de eigen impact teniet doen.

Als het ons niet lukt om de klimaatverandering op tijd een halt toe te roepen, kunnen we de aarde misschien wel op een andere manier afkoelen? Dat is het idee achter geo-engineering: het ingrijpen op natuurlijke systemen om de klimaatverandering tegen te gaan. Zo kan de hoeveelheid zonnestraling die op de aarde valt in principe worden beperkt door hoog in de atmosfeer fijne sulfaatdeeltjes (aërosolen) te injecteren. Die deeltjes weerkaatsen het zonlicht, waardoor het aardoppervlak kan afkoelen.

Maar de techniek is ook erg omstreden, omdat het neerkomt op een gigantisch, wereldwijd experiment met grote onbekenden. Wetenschappers vergelijken het met experimentele chirurgische ingrepen, die soms meer kwaad dan goed doen.

Vulkanen

“Potentiële, onbekende gevolgen maken iedereen nerveus als het aankomt op globale ingrepen, en dat hoort ook zo”, zegt Solomon Hsiang, hoogleraar aan de UC Berkeley en medeauteur van de studie in Nature. “Het probleem met het inschatten van de gevolgen, is dat we geen experimenten kunnen doen op planetaire schaal zonder de technologie daadwerkelijk in te zetten. De doorbraak hier was de ingeving dat we meer konden leren door de effecten van grote vulkaanuitbarstingen te bestuderen.”

De uitbarsting van de Pinatubo in 1991 bijvoorbeeld injecteerde zo’n 20 miljoen ton zwaveldioxide in de atmosfeer en verminderde zo het zonlicht met 2,5 procent en deed de wereldwijde temperatuur met een halve graad Celsius dalen.

Het team onderzocht welke invloed de concentratie van zwaveldioxide had op de productie van maïs, soja, rijst en graan in 105 landen tussen 1979 en 2009. Daaruit bleek dat het effect van een hogere concentratie zichzelf eigenlijk teniet doet.

Aan de ene kant maakt de toegenomen schaduw de planeet koeler, en daardoor groeien planten beter. Maar ze hebben ook het zonlicht nodig om te groeien, en bij meer schaduw wordt hun groei beperkt. Wat betreft de landbouw zijn beide effecten even groot, blijkt uit het nieuwe onderzoek.

“Het is zoals de ene creditcard gebruiken om schulden op een andere af te lossen”, zegt Hsiang. “Uiteindelijk eindig je waar je begonnen bent, zonder het probleem op te lossen.”

Niet helemaal afschrijven

De studie betekent niet dat geo-engineering helemaal afgeschreven moet worden, zeggen de onderzoekers. De studie richt zich immers enkel op de landbouw en doet geen uitspraken over andere delen van de economie.

Volgens de wetenschappers kan hun methode gebruikt worden om ook die effecten te onderzoeken, bijvoorbeeld op de economie, de volksgezondheid en de werking van natuurlijke ecosystemen.

“De maatschappij moet objectief naar geo-engineering kijken en een helder begrip ontwikkelen over de mogelijke baten, kosten en risico’s”, zegt Jonathan Proctor, hoofdauteur van de studie. “Momenteel is de onduidelijkheid over die factoren veel groter dan wat we wel begrijpen.”

“Het belangrijkste is dat we respect hebben voor de potentiële schaal, kracht en risico’s van deze technologieën”, zegt Hsiang. “Zonlicht is de motor van alles op aarde, dus we moeten de mogelijke gevolgen kennen voor we die kracht proberen beheersen.”

Momenteel de meest zekere manier om schade door de klimaatverandering te vermijden, is de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd terugdringen, besluiten de wetenschappers.