Vierenzestig professoren uit duurzaamheid en milieu schrijven een open brief aan de regering en aan de Tweede Kamer. De boodschap: sluit alle kolencentrales voor 2020, en neem deze boodschap mee naar de klimaatonderhandelingen in Parijs. Alleen zo halen we mogelijk nog onze klimaatdoelstellingen, en herwinnen we misschien nog een beetje vertrouwen van de rest van de wereld als het gaat over wat onze groene inspanningen waard zijn.
Natuurlijk sputteren de kolenstokers, Eon voorop, tegen. En laat het nou niet gebeuren, zoals in Engeland, dat we kernenergie gaan toelaten als wisselgeld.
Dit schrijven de 64 professoren:
Sluiten kolencentrales belangrijk signaal voor klimaattop Parijs
Nederland is het slechtst presterende land in Europa wat betreft klimaat- en energiebeleid volgens recent onderzoek van het Europees Milieu Agentschap in Kopenhagen. Nederland staat onderaan de lijst op het gebied van duurzame energieproductie, uitstoot van broeikasgassen en primaire energieconsumptie.
De rechter heeft de Nederlandse regering op de vingers getikt vanwege nalatig klimaatbeleid en geëist dat Nederland in 2020 25% minder broeikasgassen uitstoot t.o.v. 1990. Dit vergt nog een forse beleidsintensivering volgens het Planbureau voor de Leefomgeving en het Energieonderzoekcentrum Nederland. Met de belangrijke klimaattop in Parijs in het verschiet en op de huid gezeten door de rechter, wordt het hoog tijd dat Nederland eindelijk eens een duidelijk duurzaam signaal afgeeft.
De meest effectieve maatregel die Nederland kan nemen is om alle 11 kolencentrales te sluiten. Niet alleen de oude uit de jaren 80 van de vorige eeuw, maar ook de nieuwere centrales, en zelfs de nieuwste drie die dit jaar pas in gebruik zijn genomen. Het ECN heeft de gevolgen berekend voor 2 scenario’s: zo snel mogelijk sluiten, per 1 januari 2017, of gefaseerd, per 1 januari 2020.
Het einde van het kolentijdperk is onvermijdelijk en het sluiten van alle kolencentrales markeert dat. De wereldwijde kolenindustrie is in grote problemen geraakt en is economisch niet langer levensvatbaar, mede door toedoen van de versnelde opmars van duurzame energie. De Citigroup bank in de VS voorziet een sombere toekomst voor de steenkoolsector en bouwt de financiering ervan af. Kolenleveranciers leiden miljardenverliezen op de beurzen in de VS en Europa. Kolenexperts verwachten dat over 10 jaar alle kolencentrales in Europa zijn gesloten. Groot-Brittannië heeft besloten om alle kolencentrales te sluiten voor 2025. Duitsland heeft onlangs besloten om 8 grote bruinkoolcentrales te sluiten. In de Verenigde Staten heeft Obama de aanval ingezet op de kwakkelende kolenindustrie. Sinds 2010 zijn er al 200
kolencentrales gesloten in de VS (40% van alle kolencentrales). Obama wil de komende jaren nog honderden kolencentrales sluiten en de productie van duurzame energie fors stimuleren. Zelfs China zet niet langer eenzijdig in op kolen. Weliswaar wil men nog steeds ca. 350 kolencentrales bouwen, overigens nog maar de helft van wat men oorspronkelijk van plan was, maar het kolenverbruik in China is voor het eerst gedaald in 2014, hoewel de uitstoot hoger blijkt dan gerapporteerd wordt. De lokale weerstand tegen de vervuilende kolen wordt echter steeds groter. Vandaar dat China massaal investeert in zonne- en windenergie: China heeft inmiddels al het grootste vermogen wereldwijd aan windenergie en op Duitsland na het grootste vermogen aan zonne-energie.
Er is dus een mondiale beweging tegen steenkool op gang gekomen. De OECD noemde eerder dit jaar (nieuwe) kolencentrales de grootste (klimaat) bedreiging voor de wereld. Ze produceren een enorme hoeveelheid CO2, drie keer meer dan gascentrales, en zijn ook erg vervuilend in de vorm van uitstoot van fijnstof, roet en zware metalen.
Kan de Nederlandse energievoorziening het aan als alle kolencentrales worden gesloten? Ja. De totale netto capaciteit van de energiecentrales in Nederland is ca. 33 GW. Daarvan is naar schatting ca. 20 GW nodig voor binnenlands gebruik door industrie en huishoudens. Alle kolencentrales hebben een vermogen van ca. 7.5 GW. De gascentrales kunnen tezamen ruim 20 GW leveren. Als alle kolencentrales worden stilgelegd, blijft er nog ca. 5.5 GW aan reservecapaciteit over. We kunnen dus morgen alle kolencentrales uitzetten zonder in de problemen te komen. Daarbij gaan we er van uit dat het extra benodigde gas bij voorkeur uit Noorwegen komt.
Door het sluiten van alle kolencentrales daalt de CO2-uitstoot in Nederland met zo’n 15 Mton per jaar, doordat elektriciteit uit kolencentrales wordt vervangen door elektriciteit uit gascentrales. De CO2-reductie is iets minder dan 10% van de totale CO2-reductie. Dit betekent dat we de gestelde eis van 25% broeikasgasreductie in 2020 ruimschoots halen. Bovendien leidt de sluiting tot substantieel minder vervuiling: een grote kolencentrale (zoals de Eemshaven) produceert per jaar zo’n 100 ton fijnstof, 2 miljoen kilo stikstofoxide en 550 kilo zware metalen waaronder kwik. Kolencentrales dragen dan ook duidelijk meer bij aan gezondheidsschade door luchtverontreiniging dan alternatieve bronnen, inclusief gasgestookte centrales. Actie is geboden aangezien luchtverontreiniging nog steeds verantwoordelijk is voor meer dan 400.000 vroegtijdige sterfgevallen in Europa per jaar.
Natuurlijk, onder de ETS-regeling kan deze daling weliswaar elders in Europa worden gecompenseerd, maar dat geldt voor elke CO2-emissiereductie die onder het emissieplafond van het ETS valt (dus ook voor CO2-reductie door toename van wind- en zonne-energie). Het je verschuilen achter dit effect van het ETS systeem is bovendien een drogredenering. Beleid kan daar tenslotte de komende jaren zelf wat aan doen door meer krapte te creëren in het ETS systeem.
Er zijn ook nadelen verbonden aan het sluiten van kolencentrales. Zo halen we de duurzame energiedoelstelling in 2020 niet, doordat geen biomassa meer wordt bijgestookt in kolencentrales. Daardoor wordt het geschatte aandeel duurzame energie in 2020 10.8% i.p.v. 11.9%, ver onder de doelstelling van 14%. Hier weegt volgens ons de CO2-reductie doelstelling op korte termijn zwaarder dan de duurzame energiedoelstelling. Bijstoken van biomassa vertraagt in feite de transitie naar duurzame energie. Daar komt bij dat het verbranden van biomassa onder vuur ligt, o.a. vanwege de steeds grotere bijdrage aan de concentraties fijn stof in Europa, de twijfel over de bereikte CO2-reductie en het ongewenste effect dat subsidiëring van hout voor energie heeft op gebruik van biomassa voor hoogwaardigere toepassingen (cascadering).
Bovendien stijgt de Nederlandse elektriciteitsprijs met ongeveer 2-4 euro/MWh. Omgeslagen per gemiddeld Nederlands gezin is dat echter een gering bedrag, zo’n 10 euro per jaar. Uiteraard kost het de betrokken energiebedrijven ook geld, maar dat beschouwen wij als investeringsrisico. Een eventuele schadeloosstelling door de overheid valt hierbij niet uit te sluiten.
Beschouwen we de kosten en baten op macro-niveau, dan kost sluiting van de centrales max. 800 miljoen per jaar. Daar staat tegenover max. 500 miljoen minder uitgaven uit de SDE+ subsidieregeling door het wegvallen van biomassabijstook. Dat levert tot 2020 een netto kostenpost op van zo’n 300 miljoen euro per jaar. Dit is te overzien, bovendien zijn de maatschappelijke baten (zoals minder CO2-uitstoot en minder vervuiling) hierbij niet meegerekend.
Het sluiten van alle kolencentrales is dus niet alleen een effectieve maatregel, maar is bovendien een belangrijk signaal van Nederland op weg naar de klimaattop in Parijs. Wij menen bovendien dat Nederland als voorzitter van de EU in de eerste helft van 2016 leiderschap moet tonen. Deze maatregel zou dat onderstrepen. Sluiten van deze centrales betekent overigens dat ze buiten werking worden gesteld, ze kunnen eventueel nog gebruikt worden onder extreme omstandigheden of bij calamiteiten. Het maakt bovendien een eind aan de internationaal onbegrepen paradox dat één van de landen die het meeste te vrezen heeft van klimaatverandering het minste doet om er paal en perk aan te stellen.
Wij roepen het kabinet en de 2de Kamer daarom op om alle werkende kolencentrales in Nederland te sluiten vóór 2020.
Getekend door:
| Prof. dr. Jan Boersema | hoogleraar milieukunde Leiden/Amsterdam VU |
| Prof.dr. Theo Beckers | hoogleraar vrijetijdswetenschappen en adviseur Brabants centrum duurzame ontwikkeling Tilburg |
| Prof. dr. Jeroen van den Bergh | hoogleraar milieueconomie Barcelona/Amsterdam VU |
| Prof. dr. Frank Biermann | hoogleraar politicilogie en milieubeleid Amsterdam VU |
| Prof.dr.ir. Han Brezet | hoogleraar duurzame productontwikkeling Delft |
| Prof. dr. ir. Bert Brunekreef | hoogleraar milieu-epidemiologie Utrecht |
| Prof. dr. Bram Buscher | hoogleraar sociologie van ontwikkeling en verandering Wageningen |
| Prof.dr. Gerard van Bussel | hoogleraar windenergie Delft |
| Prof. dr. Marcel Canoy | distinguished lecturer Erasmus School of Accounting and Assurance |
| prof. dr. Marcel Dicke | hoogelaar entomologie Wageningen |
| Prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen | hoogleraar klimaatontwerp en duurzaamheid Delft |
| Prof.dr. Ellen van Donk | hoogleraar aquatische ecologie Utrecht |
| Prof.dr. Peter Driessen | hoogleraar milieu-maatschappijwetenschappen Utrecht |
| Prof.dr.ir. Klaas van Egmond | hoogleraar geowetenschappen/milieukunde Utrecht |
| Prof.dr. Josee van Eijndhoven | emeritus-hoogleraar duurzaamheidsmanagement Rotterdam |
| Prof.dr. John Grin | hoogleraar beleidswetenschap en systeeminnovaties Amsterdam |
| Prof.dr.ir. Michiel Haas | emeritus-hoogleraar duurzaamheid en materialen Delft |
| Prof.dr. Wim Hafkamp | hoogleraar milieukunde Rotterdam |
| Prof. Dr. Maarten Hajer | hoogleraar urban futures in Utrecht |
| Prof. Dr. Ir. Anke van Hal | hoogleraar duurzaam bouwen Nyenrode en Delft |
| Prof.dr.ir. Arjen Hoekstra | hoogleraar watermanagement Twente |
| prof. dr. Kees Hummelen | hoogleraar organische chemie Groningen |
| Prof.dr. Harry Hummels | hoogleraar ethiek, organisatie en samenleving Maastricht |
| Prof.dr Ekko van Ierland | hoogleraar milieu-econmie Wageningen |
| Prof.dr. Jan Jonker | hoogleraar duurzaamheid Nijmegen |
| Prof.dr. Rene Kemp | hoogleraar innovatie en duurzame ontwikkeling Maastricht |
| Prof.dr. Alfred Kleinknecht | emeritus-hoogleraar economie van innovatie Delft |
| Prof.dr. Carolien Kroeze | hoogleraar management, wetenschap en technologie Open Universiteit/Wageningen |
| Prof.dr. Rik Leemans | hoogleraar milieu-systeemanalyse Wageningen |
| prof. dr. Harro van Lente | hoogleraar filosofie van duurzame ontwikkeling Maastricht |
| Prof.dr. Pieter Leroy | hoogleraar beleidswetenschappelijke milieukunde Nijmegen |
| Prof.dr. Derk Loorbach | hoogleraar socio-economische transities Rotterdam |
| Prof.ir. Peter Luscuere | hoogleraar Building Services Delft |
| Prof.dr. Pim Martens | hoogleraar duurzame ontwikkeling Maastricht |
| Prof. dr. Cees Midden | emeritus-hoogleraar cultuur en technologie Maastricht |
| Prof.dr. Henk Moll | hoogleraar natuurlijke hulpbronnen, duurzame productie en consumptie Groningen |
| Prof dr. Wolf Mooij | hoogleraar aquatische ecologie Wageningen |
| Prof.dr. Paquita Pérez Salgado | hoogleraar Unesco-leerstoel voor duurzame ontwikkeling Open Universiteit |
| Prof.dr. Sjoerd Romme | hoogleraar ondernemerschap en innovatie Eindhoven |
| Prof. Dr. Annemieke Roobeek | hoogleraar strategisch innovatiemanagement Nyenrode |
| Prof. dr. ir. Rudy Rabbinge | hoogleraar duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid Wageningen |
| Prof.dr.ir. Jan Rotmans | hoogleraar transitiekunde Rotterdam (initiatiefnemer van de open brief) |
| Prof.dr. Huub Savenije | hoogleraar hydrologie Delft |
| Prof. Dr. Ton Schoot Uiterkamp | hoogleraar milieukunde Groningen |
| Prof.dr. Johan Schot | emeritus-hoogleraar transitiestudies Eindhoven, directeur SPRU-beleidsonderzoek Sussex (UK) |
| Prof.dr.ir. Gert Spaargaren | hoogleraar duurzame leefstijlen en consumptiepatronen Wageningen |
| Prof. dr. Jan Stel | hoogleraar oceanische ruimte en menselijke activiteit Maastricht |
| Prof.dr. Frans Stokman | hoogleraar methoden/technieken Groningen |
| Prof.dr.ir. A. van Timmeren | hoogleraar milieutechnologie en ontwerp Delft |
| Prof.dr. Arnold Tukker | hoogleraar duurzaam innoveren Delft/Trontheim |
| Prof.dr. Rob van Tulder | hoogleraar international business-society management Rotterdam |
| Prof.dr.ir. Pier Vellinga | hoogleraar klimaatverandering Wageningen |
| Prof.dr.ir. Geert Verbong | hoogleraar systeeminnovatie en duurzame transitie Eindhoven |
| Prof. mr. Jonathan Verschuuren | hoogleraar Europees en internationaal milieurecht Tilburg |
| Prof. dr. Louise Vet | hoogleraar evolutionaire ecologie Wageningen |
| Prof. Dr. Marcel Visser | hoogleraar ecologische genetica Wageningen |
| Prof.dr.ir. Arjen Wals | hoogleraar sociaal leren en duurzame ontwikkeling Wageningen |
| Prof.dr. Gail Whiteman | hoogleraar duurzaamheid en klimaatverandering Rotterdam |
| Prof. dr. Herman Wijffels | hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering Utrecht |
| Prof.Arjen van Witteloostuijn | hoogleraar economie Antwerpen,Tilburg/Utrecht |
| Prof. dr. Ernst Worrell | hoogleraar energie, materialen en milieu Utrecht |
| Prof.dr. Aart de Zeeuw | hoogleraar milieu-economie Tilburg |
| Prof.dr.ir. Miro Zeman | hoogleraar zonne-energie Delft |
| Prof.dr.ir. Bastiaan Zoeteman | hoogleraar duuurzame ontwikkeling Tilburg |
Fantastisch dat dit op gang komt. Zonder onze irrationele angst voor kernenergie hadden we weliswaar al veel verder kunnen zijn – maar beter laat dan nooit!
Zoals de professoren zelf al aangeven gaat het hier om symboolpolitiek. (het afgeven van een signaal). Het is een goed geschreven verhaal, maar er wordt gebruik gemaakt van gelegenheidsargumenten. En zoals wel vaker worden middel en doel door elkaar gehaald. Ons doel is op den duur een 100% duurzame energievoorziening. Het middel is terugdringen van het gebruik van fossiele energie. Dit is een (duurzame) ontwikkeling die nog jaren in beslag neemt. Uiterlijk over 20 jaar worden de kolencentrales vanzelf afgeschakeld omdat ze overbodig zijn. Als we dit nu gaan doen kost dit minimaal 5 miljard euro. En daar kun je ook de nodige windmolens voor aanschaffen. Nog los van het feit dat we eigenaars van de centrale niet kunnen dwingen maar alleen omkopen. En wat is er duurzaam aan het vernietigen van kapitaalgoederen.