Verduurzaming per wijk helpt tegen energiearmoede

Door woningverbetering wijk voor wijk, planmatig en grootschalig aan te pakken, worden drie vliegen in één kap geslagen: energiearmoede wordt teruggedrongen, het bedrijfsleven kan opschalen en kosten reduceren en er wordt fors op aardgas en dus CO₂-uitstoot bespaard. Van het geld dat het rijk dit jaar uittrok voor het energieplafond, kunnen 1.129.000 gezinnen een structureel veilige energierekening krijgen, die gemiddeld 1.100 euro lager wordt dan nu. Bij de huidige hoge energieprijzen scheelt het zelfs 1.700 euro. Dat blijkt uit onderzoek van Ecorys in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) en TKI Urban Energy. Op basis van dat onderzoek stelt de NVDE voor een Rijksregeling te maken die gemeenten en burgers financieel en praktisch ontzorgt en de markt perspectief biedt op zekerheid, voorspelbaarheid en volume.

Hoewel de energieprijzen weer zijn gedaald, is de verwachting niet dat deze structureel zo laag zullen blijven als voor de Oekraïne-oorlog. Dit jaar besteedt het Rijk vele miljarden aan het prijsplafond voor energie. Dat geld zou structureel effect op de energierekening hebben gehad, als het aan woningverbetering was besteed.

“Gewone mensen iets moois bieden”

NVDE-voorzitter Olof van der Gaag: “De energietransitie gaat alleen lukken als we gewone mensen, met een krappe beurs echt wat moois te bieden hebben. Er zijn best veel regelingen om woningen te verbeteren, maar die zijn te versnipperd, te ingewikkeld of te karig. We stellen voor Rijksgeld te besteden aan een ruimhartige regeling voor de grootschalige aanpak van woningverbetering, te beginnen in buurten met de meeste energiearmoede. Zo wordt de energierekening weer veilig.” Gemeenten kunnen met woningeigenaren en marktpartijen consortia vormen om buurten aan te pakken. Dat zou kunnen door huizen verregaand te isoleren, of door ze helemaal aardgasvrij te maken.

Grootschalige en voorspelbare uitrol van woningverbetering stelt netbeheerders beter in staat om veel planmatiger te werken bij het versterken van netten. Dat is hard nodig om netcongestie tegen te gaan. Het vergoot ook de kans op de realisatie van collectieve warmtenetten. Die zijn dikwijls efficiënter dan de optelsom van individuele oplossingen én ontzien het zo zwaar belaste stroomnet.

Michiel Kirch, directeur TKI Urban Energy en partner in het versnellingsprogramma Verbouwstromen: “Om de verduurzaming van woningen in grote aantallen te versnellen, moeten zogenaamde verbouwstromen op gang worden gebracht. Om de grote verbouwing van Nederland te realiseren is intensieve, langjarige samenwerking tussen woningeigenaren en bedrijven nodig. Dit leidt namelijk tot efficiëntere processen, kostenverlaging en het vrijspelen van arbeidscapaciteit. Product- en procesinnovatie zal hierin een sleutelrol spelen. Nieuwe technologieën die op een slimme manier worden toegepast zullen bijdragen aan die grote schaal.”

Parallel met windenergie op zee

Van der Gaag trekt de parallel met de doorbraak rond windenergie op zee: “Iedereen wilde tien jaar geleden windenergie op zee. Maar het was nog duur. En bedrijven aarzelden om te investeren. Doordat de overheid een voorspelbare, planmatige uitrol van wind op zee beloofde en de bureaucratie op zich nam, durfden bedrijven de sprong te wagen en gingen de kosten snel omlaag. Zo’n aanpak zouden we ook graag rond woningverbetering zien. Want pas als de markt een grote en stabiele vraag ziet, zal er geïnvesteerd worden in de grootschalige aanpak van woningverbetering die we nodig hebben”.

Uitkomsten onderzoek

• Het Ecorys-onderzoek brengt de kosten en baten van verschillende investeringsscenario’s in beeld. Voor een bedrag van 11,2 miljard (de laatste schatting van het kabinet voor de kosten van het energieplafond) kunnen (uitgaande van een eigen bijdrage van vijftig procent door woningeigenaren die niet in energiearmoede leven) ruim 1.129.000 woningen aardgasvrij gemaakt worden, waarvan 126.000 woningen van mensen in energiearmoede. De financiële baten van dat scenario (in termen van lagere energierekeningen) zijn 1,3 miljard per jaar, de CO₂-reductie is 2,1 megaton per jaar. Als de overheid alle investeringskosten zou dragen, ook voor eigenaren zonder energiearmoede, dan zouden er 639.000 woningen aardgasvrij gemaakt kunnen worden.
• Ecorys rekende ook uit hoeveel woningen aangepakt zouden worden als deze niet helemaal aardgasvrij worden gemaakt, maar wel stevig geïsoleerd. Met het bedrag dat dit jaar aan het energieplafond is besteed, hadden 1.562.000 woningen een grote stap kunnen maken  richting aardgasvrij. De jaarlijkse baten van die operatie zijn 700 miljoen, de CO₂-reductie is 0,9 megaton per jaar.
• Ecorys gaat er in een voorzichtige aanname vanuit dat een grootschalige, planmatige uitrol leidt tot twintig procent kostenreductie, waardoor er van hetzelfde geld (in het voorbeeld van 11,2 miljard) 223.000 extra woningen aardgasvrij gemaakt kunnen worden of 325.000 extra woningen goed geïsoleerd kunnen worden.