Overstappen van fossiele vormen van energie naar nieuwe vormen zoals wind, zon, of geothermie vereist enorme investeringen. Niet alleen in technologie maar vooral ook in mensen. Om de klimaatdoelen van het kabinet te halen moet snel worden geïnvesteerd in scholing, het aantrekken van mensen, en in begeleiding van werk naar werk voor wie zijn functie ziet verdwijnen. De SER publiceert vandaag concrete aanbevelingen om de werkgelegenheidskansen te verzilveren en knelpunten op de arbeidsmarkt tijdig aan te pakken. Dit advies is een belangrijke bouwsteen voor het nog te sluiten Klimaatakkoord.
“De energietransitie biedt kansen op meer werk, innovatie en een duurzamer klimaat. Daarvoor zijn investeringen nodig in mensen, in technologie en scholing. Knelpunten op de arbeidsmarkt moeten dringend worden opgelost. Er moet veel gebeuren, en gelukkig is er ook al veel gaande. Samen werken aan scholing, aan werkgelegenheid en innovatie, met werkgevers, werknemers, overheid, onderwijsinstellingen, landelijke en regionale organisaties is cruciaal voor het succes. Zodat iedereen mee kan blijven doen.” Mariëtte Hamer, voorzitter SER.
Oplossingen voor tekorten
Voor een tijdige en succesvolle omslag naar een duurzaam energiesysteem zijn veel mensen nodig terwijl op dit moment de tekorten snel oplopen. Het gaat vooral om technisch- en ICT-geschoolden op mbo- en hbo-niveau om bijvoorbeeld nieuwe energie-installaties te bouwen en onderhouden, huizen aan te passen of te isoleren. Werknemers- en werkgeversorganisaties moeten samen, op landelijk en sectoraal niveau, oplossingen zoeken voor de tekorten. Op regionaal niveau zijn al allerlei initiatieven gestart om mensen om- en bij te scholen, en meer mensen te betrekken. Dit biedt ook kansen voor jongeren, zij-instromers, statushouders en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt wordt hiermee inclusiever. De SER beveelt aan om deze initiatieven uit te breiden en meer diversiteit onder werknemers na te streven. Daarnaast werkt de SER al met veel partijen samen om een cultuur te scheppen waarin een leven lang ontwikkelen voor iedereen een vanzelfsprekendheid is.
Regionale samenwerking
De kansen op de arbeidsmarkt moeten regionaal worden bekeken en benut omdat mensen veelal zoeken naar werk en scholing in de regio waarin ze wonen. De SER beveelt aan dat mbo- en hbo-scholen samen met ondernemers, en gesteund door regionale O&O (opleiding en omscholing) fondsen, meer en sneller dan nu al gebeurt, onderwijsprogramma’s maken die vaklieden afleveren met een goede basisopleiding plus de vaardigheden om zich vlot aan te passen aan veranderend werk. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking tussen Rijk, installatiesector en mbo-opleidingen om het tekort aan opleidingsplaatsen voor installateurs weg te werken. Overheden hebben daarnaast een taak in het helpen bij zoeken naar werk, scholing toegankelijk maken en opvang voor werknemers die mogelijk hun baan verliezen. Zo neemt het Rijk medeverantwoordelijkheid voor een eerlijke transitie, waarin ook de sociale gevolgen van de transitie worden opgevangen.
Werkgelegenheidsverlies opvangen
De energietransitie gaat ook banen kosten. Om dit te voorkomen is het van belang dat werkgevers en werknemers tijdig overleggen om van-werk-naar-werk trajecten te realiseren. Werknemers en werkgevers moeten samen initiatieven nemen, en nadenken over loopbaanadvies, opleidingsbudget en begeleiding van werk naar werk. In bedrijven die werken in de fossiele energiesectoren zoals olie- en kolenwinning kan het gaan om grotere groepen werknemers. Daar is samenwerking met regionale instanties nodig. Het Rijk heeft hierbij een maatschappelijke verantwoordelijkheid om maatwerkregelingen te treffen zoals bijvoorbeeld een sociaal vangnet voor de kolenketen (kolenfonds). De SER stelt voor dat het kabinet met sociale partners overlegt hoe hieraan invulling kan worden gegeven.
‘De energietranstie kan alleen maar slagen, als de rekening er van niet bij de gewone man komt te liggen. We moeten alles in het werk stellen om mensen te helpen van de ene naar de andere baan en tegelijkertijd ervoor zorgen dat hun koopkracht overeind blijft. Dat is wat mij betreft belangrijk in het SER-advies dat vandaag is uitgekomen’, aldus Maurice Limmen, voorzitter van het CNV, in een reactie op het zojuist verschenen SER-advies over het Klimaatakkoord. ‘Er zullen banen verdwijnen en er zal nieuwe werkgelegenheid ontstaan. En daarbij is het onze kerntaak om er voor te zorgen dat niemand van de wagen valt. En als het dan gaat om nieuwe banen moet eerst en vooral ook gekeken worden naar die 1,2 miljoen mensen die nu langs de kant staan en dolgraag aan het werk willen.’
‘Een van de grootste problemen is verder dat er nog ontzettend veel cruciale informatie ontbreekt. Welke sectoren gaan er als eerste wat van merken, wat betekent dat voor mensen, hoe gaan we er voor zorgen dat ze tijdig omscholen? Dat moet zo snel mogelijk duidelijk worden. We moeten dan ook zo snel mogelijk in kaart te brengen wat de situatie nu is, welke sectoren mogelijk onder druk komen staan, om hoeveel banen dat gaat.’ sluit Limmen af. ‘We moeten toe naar een beter milieu, maar dat gaat alleen lukken op basis van echt draagvlak onder werknemers. Dat wordt een van de grote opgaven bij dit het klimaatakkoord.’
Het advies is hier te vinden.
