Er is een eenvoudige manier om broeikasgassen te verminderen: door beter te zorgen voor de natuurlijke bossen in de wereld, zegt Tim Radford die een recente studie over bosbeheer in Borneo onder de loep neemt.
Europese en Amerikaanse wetenschappers stellen dat bosbeheer de beste troef is om natuurlijke bossen te herstellen zodat ze meer CO2 opnemen. Ga het bos in, beheer en plant, zeggen ze. Het zal misschien wat meer kosten, maar het zal ook doeltreffender zijn voor de opslag van CO2 en daarom economisch zinvol. In zekere zin zou je dus kunnen stellen dat geld wel degelijk aan de bomen groeit.
Onderzoekers van 13 universiteiten en onderzoekscentra rapporteren in het tijdschrift Science dat ze een stuk tropisch bos in Sabah (Maleisisch Borneo), zorgvuldig in kaart hebben gebracht en vervolgens hebben bestudeerd: het bos was meer dan 30 jaar geleden zwaar gekapt en tot plantage omgebouwd. Uiteindelijk werd het gebied beschermd tegen verdere schade. Het onderzoek bekeek waar, over duizenden hectares, de CO2-concentraties zaten, en hoe groot ze waren.
Sneller herstel
Volgens de onderzoekers konden de bossen die zich zonder menselijke hulp herstelden, jaarlijks 2,9 ton bovengrondse CO2 per hectare opslaan. Maar de bosgebieden die een handje werden geholpen, een ingreep die wetenschappers “actief herstel” noemen, deden het nog beter.
Bosbeheerders trokken de bossen in en hakten lianen terug - de klimplanten die gedijen in aangetaste bossen en concurreren met jonge boompjes - om zaailingen te helpen groeien. Ze wiedden ook waar nodig en verrijkten de mix van nieuwe aanplantingen met inheemse soorten.
Waar dit gebeurde, herstelde het bos zich 50 procent sneller en werd een bovengrondse opslag van CO2 tussen 2,9 en 4,4 ton per hectare gemeten.
De conclusie is dat het natuurlijke herstel van een bos na zestig jaar volledig voltooid is, terwijl dat met actief herstel in veertig jaar kan worden gerealiseerd.
Menselijke hulp
Het onderzoek toont twee dingen aan. Ten eerste dat bossen zichzelf kunnen en zullen herstellen: opportunistische planten zullen de open ruimte beheersen en dekking geven aan soorten die het best aangepast zijn om op lange termijn te overleven in het respectievelijke klimaat en in die habitat. De natuur zal beslissen. De tweede vaststelling is dat de natuur wel kan profiteren van selectieve menselijke hulp.
“Dit actieve herstel stimuleert diverse bossen, en is daarom veel gunstiger voor de biodiversiteit dan monoculturen of plantagebossen”, zegt Christopher Philipson van ETH Zürich.
“Op deze manier helpt herstel niet alleen om overgebruikte bossen terug te winnen, maar ook om ze ecologisch gezond en divers te maken.”
Er zullen ook argumenten zijn die tegen deze conclusie ingaan. Een daarvan is dat wat een goede oplossing is voor bossen in Zuidoost-Azië misschien niet het beste antwoord is voor Congo of delen van de Amazone: aangezien mensen het bos aantasten, kunnen ze ook het lokale klimaat beïnvloeden op een manier die sommige inheemse soorten meer begunstigt dan anderen. Dat wil zeggen dat het misschien nooit mogelijk zal zijn om een bos te herstellen tot wat het was voor de bijl van de boswachter er arriveerde.
Prijskaartje voor herstel
Er is een tweede argument: restauratiewerkzaamheden kosten geld. Of dat economisch wenselijk is, hangt af van de waarde die wetenschappers, politici en economen hechten aan de CO2 die als gevolg van bosherstel extra wordt opgevangen, en welke prijs de mensheid betaalt voor diezelfde CO2 in de vorm van extra broeikasgas dat de mondiale temperatuur doet stijgen, regenpatronen beïnvloedt, en mogelijk een catastrofale klimaatverandering veroorzaakt.
Welke waarde hebben bossen voor lokale bevolkingsgroepen, en wat is de waarde die wordt toegekend aan de wildernis van de wereld als mondiaal natuurlijk kapitaal?
“Nog niet zo lang geleden behandelden we gedegradeerde tropische bossen als een verloren zaak”, zegt coauteur, Greg Asner van de Arizona State University.
“Onze nieuwe bevindingen, gecombineerd met die van andere onderzoekers over de hele wereld, suggereren sterk dat het herstel van tropische bossen een haalbare en zeer schaalbare oplossing is om meer CO2 te kunnen opvangen.”
Tim Radford werkte gedurende 32 jaar voor de Britse krant The Guardian, de meeste tijd daarvan als wetenschapsjournalist. Hij schrijft sinds 1988 over de klimaatverandering.