De omstreden salarisverhoging van de raad van bestuur van ABN Amro heeft veel stof doen opwaaien. Het heeft geleid tot maatschappelijke verontwaardiging en uitspraken in de Tweede Kamer dat de bank zijn maatschappelijke rol niet lijkt te begrijpen. Ondertussen ontstaan er in de samenleving nieuwe business modellen, die voorzien in nieuwe vormen van financiering.
De aanleiding voor de salarisverhoging was het vorig jaar aangekondigde bonusplafond. In rap tempo zijn de bonussen in het bankwezen verlaagd en grotendeels gecompenseerd door een verhoging van het vaste salaris. En dat geldt niet alleen voor mensen die voor ABN Amro werken. Dit valt allemaal binnen de wet. Zoals ook de top van ABN Amro recent nogmaals benadrukte dat de eerder door hun en voor hun aangekondigde salarisverhoging niet onwettig is.
| Titanic: binnen de wet |
| In zijn boek ‘leaders eat last’ verhaalt Simon Sinek over de Oceanic Steam Navigation Company, de eigenaar van de Titanic. Toen de Titanic in april 1912 het ruime sop koos, voldeed het aan achterhaalde regels. De verantwoordelijkheden voor scheepseigenaren waren gebaseerd op boten die mensen vervoerden en die niet ver van het vaste land voeren. De Titanic was vier keer zo groot als de bestaande schepen. Ze had slechts zestien reddingssloepen aan boord, precies het aantal dat in de wet was vastgelegd. Toen het tegen de ijsberg botste, waren er niet genoeg sloepen voor alle opvarenden. Meer dan 1.500 van de 2.224 passagiers en bemanningsleden vonden de dood. Het was dus niet zo vreemd dat slechts iets meer dan een kwart van de opvarenden die vreselijke dag overleefde. In die tijd was overigens iedereen binnen de scheepsbranche zich ervan bewust dat de regels snel zouden worden aangepast. Daarom was op het dek van de Titanic zelfs al extra ruimte gecreëerd voor toekomstige reddingsboten. |
Sociaal contract: Bokito’s voordeel in ruil voor bescherming
In onze samenleving hebben we er geen probleem mee dat mensen met een hogere positie meer verdienen dan anderen en dat ze andere voordelen genieten. Sinek verklaart dat vanuit antropologisch en biologisch perspectief. Onze behoefte aan hiërarchie en alfa’s aan de top heeft tot doel onze kans op overleving en succes te vergroten. Overigens worden alfa’s naar hedendaagse normen niet alleen beoordeeld op grond van hun fysieke kracht. In ruil voor voordeeltjes voor de alfa’s verwachten anderen bescherming. De maatschappelijke verontwaardiging neemt toe nu meer mensen zien dat overbetaalde leiders wel het geld en de voordeeltjes inpikken, maar niet de bescherming bieden.
In het bankwezen wordt de financiële crisis afgewenteld op de belastingbetaler en het MKB krijgt nauwelijks krediet verstrekt. Sterker nog, de voorbeelden dat bij een herfinanciering de bank zijn risico’s verkleint en haar klanten tot onaangename keuzes dwingt, nemen toe. Weliswaar zuchten de grote banken onder strenge overheidsregels voor risico-inperking en solvabiliteit. Toch komt voor veel mensen de aap uit de mouw. Dan is het sociale contract opengebroken en dan gaat het mis.
Het eigenaarschap is anders geregeld bij familiebedrijven en nieuwe business modellen. De leider(s) zijn namelijk (vaak) ook eigenaar van het bedrijf. Het succes van het bedrijf hangt niet alleen van hun baan af, maar ook van hun eigen vermogen. Oftewel: hun hele hebben en houden. In ruil voor de voordelen staan hier direct voelbare risico’s tegenover. Niet zo verwonderlijk dat deze leiders realistischer risico’s nemen, zich vaker op de lange termijn richten en vaak genoegen nemen met een lager salaris dan managers in vergelijkbare posities.
Transitie
Ondertussen is de samenleving flink in beweging. Beproefde concepten van de oude economie worden op zijn kop gezet. Tim Draper, multimiljonair, investeerder en oprichter van de Draper University of Heroes, leidt in Silicon Valley ondernemers van de toekomst op. Hij heeft onder andere Tesla en Skype mee groot gemaakt. Als je hem vraagt waar hij vandaag de dag in investeert, dan noemt hij onder andere het bankwezen. Omdat dat in zijn ogen een bedrijfstak is waar weinig service geleverd wordt, waar de samenleving te veel voor betaalt en waar veel overhead en bureaucratie is.
Al meer dan 110.000 mensen zijn zich een hoedje geschrokken, na de uitzending van Radar eind januari dit jaar. Zij tekenden het burgerinitiatief ‘Ons Geld’ en pleiten voor een monetaire herziening om geldcreatie ten behoeve van kredietverstrekking weg te halen uit het bankwezen.
Hybride bankieren
Er ontstaan alternatieven die de kernmerken van nieuwe business modellen hebben. Eén van de drie principes die ten grondslag liggen aan nieuwe business modellen, betreft meervoudige waardecreatie. Het gaat om meer dan om geld alleen. Daarnaast is een nieuw business model georganiseerd als collectief (veelal in coöperatief verband: iedereen stuurt mee) en de waarde die georganiseerd wordt, wordt gedeeld (zowel de lusten als de lasten). Er is niet sprake van één Bokito. Ze ontbreken of ze zijn het allemaal.
| Bristol pound |
| In Bristol kunnen de inwoners sinds kort met de Bristol pound, een lokale munt, lokale belastingen betalen. Stichting STRO werkt daar en ook op andere plekken in Nederland aan regionale betaalnetwerken om de lokale economie te versterken. |
Kredietunies en afgeleide initiatieven organiseren ‘peer-to-peer’ financiering. En gelijktijdig een waarde creërend netwerk, dat beter en tegen lagere kosten in staat is om kredietnemers in de gaten te houden. Sterker nog, als het even mis dreigt te gaan, dan zet iedereen er zijn schouders onder, met minder faillissementen als resultaat. Dat heeft bovendien ook waarde op maatschappelijk en sociaal emotioneel vlak. De vele initiatieven die ontstaan, zitten veelal nog in de ‘dubbeltjes en de kwartjes’. Maar zo is de coöperatieve Rabobank ook ontstaan.
Bent u geïnteresseerd in nieuwe vormen van bankieren, noteer dan donderdag 18 juni in uw agenda: seminar Hybride Bankieren op het hoofdkantoor van ABN Amro in Amsterdam. Aanmelden en betalen met iDeal kan via www.nieuwebusinessmodellen.nl (Activiteiten)