Consument neemt de hoofdrol in de transitie naar duurzame energievoorzieningen
Grote energiebedrijven zijn niet flexibel en staan de transitie naar een duurzame samenleving in de weg. Juist consumenten zorgen voor verandering.
In 1971 werd in Duitsland de bouw voorbereid van een kerncentrale in Wyhl. Het kleine dorpje aan de Rijn was gekozen vanwege de gunstige ligging, omdat veel industrie zich aan de rivier bevond. De bevolking van Wyhl, nog geen 3.000 mensen, protesteerde, maar met weinig effect: op 17 februari 1975 werden de vergunningen verleend en begon de bouw van de kerncentrale. Een dag later blokkeerden de inwoners het bouwterrein, om vervolgens geweldadig door de politie verwijderd te worden. De beelden bereikten de bevolking van heel Duitsland via de televisie, en maakten zo van het lokale protest een landelijke kwestie.
Vijf dagen later stonden er 30.000 mensen op de bouwgrond, en nog een maand later werd de bouwvergunning voor de kerncentrale ingetrokken.
Dit was het begin van de Duitse ‘Energiewende’. Niet de overheidssubsidies op zonnepanelen, of de kernramp van Fukushima, maar de bevolking van het kleine dorpje Wyhl.
“We zeiden toen nee tegen kernenergie, maar we zochten ook naar alternatieven.” zegt Gerda Stuchlik. Wie nu in Wyhl rondloopt, ziet zonnepanelen op vrijwel alle daken. De grond waarop de kerncentrale gebouwd zou worden is nu een natuurgebied.
Inmiddels heeft ook de Duitse overheid zich tegen kernenergie gekeerd, en wordt zo’n 25% van de elektriciteit in Duitsland duurzaam opgewekt. Daarvan is slechts 12% in handen van de grote energiebedrijven, de vier grootste bezitten slechts 5%. De bewoners hebben meer dan 50% in handen.
Transitie in Nederland
In Nederland komt de overgang naar duurzame energie langzaam, maar vergelijkbaar op gang.
Hoewel Nederland al jaren een energieoverschot heeft, is het aantal zonnepanelen in ons land het afgelopen jaar verdubbeld. En dat is goed, want kolencentrales worden zo uit de markt gedrukt.
Dat terwijl de kolencentrale van Essent in Eemshaven nog moet open gaan, en het maar de vraag is of dat überhaupt nog ooit gebeurt. Het twijfelachtige bestaansrecht van de centrale heeft overigens wel een heel reeël prijskaartje van 2,6 miljard euro.
Grote energiebedrijven lijken het maar niet te snappen. Ondanks ons energieoverschot werd in 2013 voor 6.527 megawatt fossiele opwek capaciteit gebouwd door de grote enegiebedrijven als Nuon, Eneco, Essent, Eon, Delta en GDF Seuz.
Was ooit investeren in duurzame opwek riskant, is nu investeren in fossiele opwek dat.
De Correspondent schetst het volgende perspectief:
“Als we alle elektriciteitscentrales in Nederland in 2020 tegelijkertijd aan zouden zetten, produceren we bijna dubbel de hoeveelheid stroom die we op piekmomenten nodig hebben.”
De grote energiebedrijven bouwden in 2013, tegenover die 6.527 megawatt capaciteit voor grijze stroom, slechts 310 megawatt aan opwek capaciteit voor groene stroom. Voor hen lijkt duurzame opwek van energie zich vooral te beperken tot marketing.
Amory Lovins zei al eens: ‘Niet alle fossielen zitten in de brandstof.’
Energiebedrijven met kolencentrales zijn totaal niet flexibel
Het plan en de bouw van de Eemscentrale werd al in 2006 voorbereid, en nu - 8 jaar later - komt Essent erachter dat de centrale helemaal niet nodig is. Bovendien kon moederbedrijf RWE vorig jaar al 4,8 miljard euro afschrijven op haar centrales, om zo voor het eerst in zestig jaar verlies te lijden.
Moedwillig of niet, de energiebedrijven hebben het zichzelf onmogelijk gemaakt om een leidende rol te spelen naar een duurzame samenleving. De consument vraagt steeds meer en steeds vaker om duurzame oplossingen en transparantie. En die CO2 belasting zit eraan te komen, waardoor investeringen in fossiele opwek veel minder opbrengen dan aanvankelijk ingeschat.
Door hun eigen situatie hebben grote energiebedrijven helemaal geen baat bij een transitie naar duurzame energie, en dus houden ze opzettelijk de markt ontransparant. Ondanks de mogelijkheden van het internet is het veel consumenten onduidelijk wat ze precies voor hun energie betalen en waar hun energie vandaan komt. ACM (Autoriteit Consument & Markt) constateerde dat drie op de vier Nederlanders wel wil overstappen, maar uiteindelijk afhaken omdat de informatie van energieleveranciers onduidelijk of onbegrijpelijk is.
Vergroening van energie is hier bij uitstek geschikt voor. Nergens in de wereld zijn in zo'n korte tijd zoveel huishoudens op groene stroom overgestapt als in Nederland, toen in 2004 de regeling Garanties van oorsprong startte. De vraag van de consument was er wel degelijk, maar de leveranciers beantwoordden die met een administratieve truc: 63% van de huishoudens heeft nu groene stroom op papier, terwijl slechts 10% van de stroom in Nederland duurzaam wordt geproduceerd.
Daarnaast hebben traditionele energiebedrijven een dubbel verdienmodel; ze verdienen aan het abonnement (vastrecht), en aan iedere kilowattuur stroom en kubieke meter gas die ze verkopen. Ze hebben er dus helemaal geen baat bij om hun klanten te laten besparen.
En dus heeft die consument zelf die rol opgeëist en speelt ze de hoofdrol in de transitie naar duurzame energievoorzieningen. Want in hetzelfde 2013 bouwden onafhankelijke partijen, zoals boeren en coöperaties, namelijk capaciteit voor 844 megawatt groene stroom, 272% dat van de grote energiebedrijven. Bovendien hebben ze dankzij initiatieven als Vandebron nu rechtstreeks toegang tot de Nederlandse consumentenmarkt.
Peter van Vliet schreef voor Duurzaam Nieuws: ‘Grootschalige infrastructuren zullen instorten en juist kleinschalige, decentrale en onafhankelijke netwerken zullen overleven.’
Die transitie komt eraan, en die komt van onder, zo is ook de stelling van Vandebron. Net als destijds in Wyhl.
Jaap Grolleman
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht, Opinie
De transitie bestaat uit zon, wind en goede decentrale oplossingen, ook voor flexibel vermogen. Dat doen we in Nederland al veel maar er is nog veel meer mogelijk. Dat wil de Provincie Gelderland ook laten zien op een nieuw evenement: Nieuwe kansen voor energiebesparing
Zelfs duurzame leveranciers verkopen groene producten die niet echt duurzaam zijn. Consumentenbond, Greenpeace, Hivos, Natuur & Milieu, Vereniging Eigen Huis, Wereld Natuur Fonds en WISE zochten dit voorjaar uit wat écht groene stroom is. Wat blijkt, wil je écht groen, dan moet je kiezen voor windstroom.
Op http://www.stroomsterren.nl zie je welke producten écht groen zijn en stap je direct over. Als je deze week overstapt via de website, of voor 5 juni maak je bovendien kans op een weekendje weg in de natuur.
Klaas,
Ik ga uit van de volgende situatie.
Een gezin koopt een stukje windaprk, en betaalt dat van het spaargeld. dat is het goedkoopste geld, goedkoper dan commerciele leningen di ebedrijven van dre bank krijgen.
Alleen overheden kunnnen nog goedkoper financieren.
De kosten opbouw van stroom uit je eigen stukje windpark is als volgt, gebaseerd op het rekenvoorbeeld van Agentschap voor een 15 MW windpark.
1 cent per kWh onderhoudskosten van het windpark
1 cent voor alle overige kosten, aansluiting, verzekering, WOZ, en vergoeding voor de grond eigenaar, en de balans kosten.
Balans kosten en de vergoeding voor de grond eigenaar kunnen hoger worden.
In de 2 tot 5 cent, zitten dan nog een bijdrage aan andere doelen van de cooepratie, of een gebiedsfonds, maar dat is aan de cooperatie, en zijn leden.
Ook de afschrijving, is een vraag punbt, voor een gezin.
Schrijft een gezin het gebruik van de keuken, badkamer of bankstel af per gebruiks beurt, ik denk het niet.
Vooral omdt een gezoinsstukje windpark maar 2500 EUR kost.
Maar het afschrijvings deel is ca 3 cent, voor 20 jaar.
Een commercieel SDE windpark wordt meestal in 15 jaar afgeschreven. Maar dat bepaalt de eigenaar.
@HDaalder, “met een stukje windpark, wek je je eigen stroom op tegen de kostprijs, die is 2 tot 5 cent”
Geef eens een pratijkvoorbeeld met een kostprijs van 2 cent, mij lijkt het onjuist, zelfs 5 cent kan nauwelijks.
De transitie komt natuurlijk NIET vanonderen.
Als 70% van de Nederlanders duurzame stroom wil, en er word tmaar 4% duurzaam opgewekt, dan klopt er iets niet in de markt voor grote opwekkers en is er ook iets fout voor de kleinverbruikers.
Er is nu geen condumenten product dat we kunnen kiezen om duurzame storom te hebben.
Vergelijk het met de bouw van woonwijken. de helft woont in een koop woning en de andere helft in een huurwoning.
Als gemeente niet bij elk bestemmingsplan zouden afspreken hoeveel huur en koop woningen er in een nieuwe wijk moeten komen, en dat altijd aan de huisjesmelkers zouden overlaten, dan waren er alleen maar dure huurwoningen.
Maar gelukkig gunnen gemeenten hun inwoners ook een eigen huis, en heeft de helft van ons dat ook gekozen.
Zo is het ook nodig bij windparken nodig dat de gemeente besluit dat eenwindpark door de eigen inwoners gekocht kan worden, elk huishouden of MKB bedrijf een stukje voor eigen gebruik.
Dan is niet iedereen veplicht stroom te kopen van een commerciele windpark ontwikkelaar, die zijn winst gesubsidieerd krijgt.
Als we alleenvan onderop afwachten, blijven we dure gesubsidieerde windparken houdne.
Van oinder op of vanuit de politiek, of door een iets wijzere bestuurder, moet geregeld worden dat stroomverbruikers het vrucht gebruik van hun eigen stukje windapark mogen hebben.
Als eigenaar van een stukje windpark, wek je je eigen stroom op tegen de kostprijs, die is 2 tot 5 cent.
De spaar rente is nu zo laag, dat huishoudens hun stukje windpark van hun spaargeld kunnen kopen. En voor jezelf heb je ook geen gesubsidieerde winst nodig.
Daarom duurzaam goedkoper,als je als stroomverbruiker, eigenaar bent van jouw stukje windpark.
2 tot 5 cent per kWh, 20 jaar vaste prijs.
Help mee om het stukje windpark tot een populair consumenten product te maken.
De vraag van onderop
De regeling van boven.
Er gaat nu jaarlijks 10 miljard subsidie naar bedrijven, voor hun fossiele energiekosten. Daarvoor hebben ze o.a.via VNO NCW 63 regelinge bij elkaar gelobbied. Dat is echt niet allemaal “van onderop” gekomen.
@0: In Nederland komt de overgang naar duurzame energie langzaam, maar vergelijkbaar op gang”
Onzichtbaar langzaam in 2013 steeg het aandeel duurzame energie niet. Niet vreemd windenergie groeit nauwelijks, zon-pv is alleen aantrekelijk voor kleinverbruikers en de CO2 heffing bestaat nauwelijks. Zelfs de vliegtax, een geringe vorm van CO2 heffing, verdween met instemming van de milieugroepen.
Deels vergelijkbaar met Duitsland, ook daar blijven grootverbruikers buiten schoot met een lage stroomprijs. Zij verbruiken het merendeel van de stroom.
Nutsbedrijven doen zelf weinig om hun aandeel zon-windenergie te vergroten en de kleinverbruikers is voor zon-pv sterk afhankelijk van subsidieregels.
Kortom van een “overgang” is in de praktijk geen sprake, maar sommigen willen dat graag negeren
Reactie van Eneco laat precies zien wat het artikel aan de kaak stelt. Niet flexibel.
Beste Jaap, voor onze 2,2 miljoen klanten is er as we speak simpelweg onvoldoende 100% duurzame stroom voorhanden. Die capaciteit moet gebouwd worden en dat kost tijd. Terecht dan ook je opmerking over de transitiefase waarin we zitten en zo lang het duurt te maken hebben met een GVO-systeem van de overheid dat zegt dat gecertificeerde stroom als groen mag worden vermarkt. Mijn punt is dat -accepterend dat we in een transitiefase zitten- Eneco een partij is die niet investeert in fossiele opwek maar als enig energiebedrijf al zijn investeringen richt op duurzame opwek met als backup een gasgestookte centrale. We zijn in het belang van onze klanten realisten 🙂
Toby, er zijn zeker gradaties in de duurzaamheid van de grote leveranciers, maar Eneco koppelt ook certificaten los van de bijbehorende energie, en verkoopt 47% van haar stroom met het label Noorse waterkracht. Op de site staat dan “U weet dus zeker dat voor de duurzame energie die u van Eneco krijgt, geen fossiele brandstoffen worden gebruikt.”, terwijl Eneco gewoon een gascentrale heeft en grijze stroom op de markt inkoopt. Het is medeverantwoordelijk voor het ontransparant houden van de markt.
Er is zelfs een blogbericht op Eneco’s website genaamd “‘Sjoemelstroom’ is een zegen!”, waarin een werknemer doodleuk schrijft; “Tot slot wil ik alle Nederlandse afnemers van groene stroom gewoon bedanken, zonder deze afnemers zou ik namelijk zonder werk zitten!”
Beste Jaap, ik bestrijdt ook geen cijfers. Je maakt de fout door alle energiebedrijven in Nederland over één kam te scheren. Eneco vaart al jaren een volledig duurzame koers. Feit blijft dat we geen fossiele capaciteit bouwen en klanten laten besparen op hun stroomverbruik wél een toekomstbestendig businessmodel is.
Beste Toby, ik heb de genoemde cijfers uit de Energeia Energy Tracker.
Beste, in tegenstelling tot wat in het artikel wordt beweerd, heeft Eneco in 2013 geen fossiele capaciteit gebouwd. Eneco beschikt over een gascentrale, als felxibele backup voor het geval het niet waait of de zon niet schijnt.
Sinds 2007 voert het bedrijf een duurzaam only strategie. Vorig jaar is de duurzame capaciteit (wind, zon, bio) vergroot met ruim 300MW waardoor inmiddels meer dan de helft van de circa 2700MW capaciteit volledig uit duurzame stroom bestaat. Waarom dan niet onmiddellijk naar 100% zoals het artikel blijkbaar als maatstaf neemt; het vergt nu eenmaal tijd om zaken als e.g. financiering, vergunningen, bouw en bemensing voor elkaar te krijgen. We zitten in een transitiefase die met vallen en opstaan aan snelheid en momentum wint.
Overigens, het artikel stelt ook dat energiebedrijven geen heil zien om hun klanten te laten besparen. Eneco ziet dat anders, onze klanten laten besparen is in onze strategie een belangrijke pijler. Eneco is ervan overtuigd dat deze kanteling van het businessmodel (commodity naar partnering) de enige weg vooruit is. De vele projecten die we inmiddels samen met klanten op dit gebied hebben uitgevoerd, zijn hiervan het beste bewijs. Maar ook hier geldt, het vergt tijd.
Die kolencentrales hebben het verdienmodel congestie-management. Deze centrales maken met Tennet/Kamp/economische zaken afspraken hoeveel ze krijgen om de centrale niet te laten draaien. Kerncentrale Borssele graait daar ook aardig in mee.
Zou eens uitgezocht moeten worden, hoeveel congestie management subsidie er naar kerncentrales en kolencentrales gaat, en welke bedrijven daar het meest aan verdienen.
Deze subsidie regeling zou gewoon afgeschaft moeten worden, lijkt mij gewoon bedrijfsrisico waar de burger niet voor op zou hoeven te draaien.