• Service
  • Over ons
  • Leden
  • Vacatures
  • Contact
Duurzaamnieuws
  • Home
  • Nieuws
  • Kort nieuws
  • Inzicht
  • Opinie
  • Klimaat
  • Economie
  • Vakantie
  • Corona
  • Kantelpunten
  • Zoek
  • Menu Menu

De circulaire economie: voorbij de pioniersfase

2 mei 2017|doorredactie|incirculaire economie

oesterzwam paddestoelPaddestoelen op koffiedik kweken: het is inmiddels het schoolvoorbeeld van de ‘gezellige’ circulaire economie. Niet weg te slaan uit de meetups en kennelijk nog altijd op eenzame hoogte als het gaat om creatieve, circulaire overtuigingskracht. (De oesterzwammen hebben op het circulaire podium slechts de verhuurde spijkerbroeken van Mud Jeans en de geleasete verlichting van Philips naast zich te dulden.)

Het is dan ook een goed verhaal. Al die jaren hebben we de zwarte derrie weggegooid terwijl er goud onder onze handen bleek te liggen. Volgens Gunter Pauli kunnen oesterzwammen gekweekt op de prut van ons bakje troost wel zes keer meer geld in het laatje brengen dan de koffie zelf (Tegenlicht, 2 april). Zés keer de omzet van Nescafé, DE, Segafreddo, Illy, Peeze, Van Nelle, Starbucks en de rest bij elkaar! De koffiesector is goed voor een slordige honderd miljard dollar per jaar, dus dat is niet niks.

Het is een goed verhaal, maar ik maak me er toch een beetje zorgen over. Het is vooral een verhaal. Geschikt om een groot publiek mee aan te spreken en zich nieuwe routes te laten verbeelden, maar daarbuiten is het verhaal vrijblijvend en ontbeert het een breed handelingsperspectief. De optimistische, visionaire tactiek loopt daarmee het risico het doel voorbij te schieten. Doe je circulair ondernemen voorkomen als het rapen van gouden eieren, dan zaai je teleurstelling. En hoewel vertellers zoals Pauli een grootse sociale pathos aan de dag brengen, is het onderliggende denken zeer beperkt tot technologische veronderstellingen. ‘Koffiedikzwammen zijn technisch mogelijk, dus dan kan het ook meteen groot.’ De economie en de politiek van het verhaal zijn hier echter weggelaten, en dat is problematisch.

Om de economie en de politiek van zulke ‘nieuwe businessmodellen’ te begrijpen, helpt het om een, jawel, ecológische bril op te zetten. Dan zien wij het volgende. Koffiedikzwammen (en vergelijkbare projecten) zijn als de ‘pioniervegetatie’ van de groene economie. Pioniervegetatie is het type begroeiing dat als eerste opschiet nadat een nieuw bioom, ofwel een nieuw landschap is ontstaan. Pioniersoorten hanteren de tactiek van gratis en opportunistisch groeien op wat beschikbaar is. Dat wil niet zeggen dat pioniers het makkelijk hebben - het is vaak juist enorm behelpen - maar dat de randvoorwaarden van hun bestaan uitermate tijdelijk en uniek zijn. Na die fase vormt zich een duurzame nieuwe orde waarin er meer concurrentie is, en er geëconomiseerd moet worden.

speedcomfort radiatorventilator

De doorsnee creatief-circulaire pionier maakt vrijwel zonder uitzondering gebruik van een substraat (een grondstof zoals koffiedik) of habitat (een productiefactor zoals machinerie of vastgoed) die uit de economische wind is gehouden. Of om het platter te zeggen: ze krijgen de koffiedik, de machine of het pand zo goed als gratis. Zij danken dit dan aan de goedertierenheid van bijvoorbeeld de lokale overheid, een lokaal bedrijf of een aangeschreven fonds. Of er ligt ergens een berg grondstof te wachten waar nog even niemand aan had gedacht. In elk geval gaat het om incidentele assets die na vijf tot tien jaar niet meer op die ene specifieke manier, voor die ene leuke ondernemer, beschikbaar zijn. Na die periode zijn er ineens veel meer factoren die mee gaan tellen in de marginale kosten. En de kliek trouwe afnemers (vrienden en familie) kan de schoorsteen ook niet rokend houden.

Na de pioniersfase begint dus de realistische fase, waarin economie en politiek toch echt een rol zullen moeten gaan spelen. Ik bespreek hiervan vier scenario’s.

Scenario 1: het Marktequilibrium. In dit scenario blijkt de business ook in een gewone concurrentieomgeving haal- en schaalbaar. Dat is prachtig, maar het groepje vrienden dat ooit spelenderwijs aan het initiatief begon, zal concessies moeten doen. Ten eerste zul je zin moeten hebben in het ‘echte’ ondernemerschap, waarbij winstgevendheid toch de grote toetssteen blijkt, en de regeldruk toch best hoog. Veel van de oorspronkelijke flair kan niet meer worden volgehouden. Je vervoerde alles per zeilboot en bakfiets, of de grondstof kwam van die leuke hobbyisten uit de wijk, of je zat op dat prachtige rauwe plekje pal naast de microbrouwerij. Deze bijzondere extra’s leggen het stukje bij beetje af tegen de aandacht die naar de core business gaat. De tip: ga ervoor, maar wees je tijdig bewust van deze keerzijden van het ‘succesvolle’ scenario.

Scenario 2: de Schillenboer. Hier geldt dat het concept alleen duurzaam (als in ‘volhoudbaar’) is, als de grondstof een bijzondere status krijgt en gratis blijft. De oude schillenboer had zo’n model. In de schrepele (na)oorlogsjaren waren aardappelschillen geschikt veevoer en werden daarvoor van deur tot deur opgehaald. Er wisselde wel eens een penning van hand, maar dat was op basis van noodzaak en vertrouwen. De schillenboer was geen marktspeler, maar vervulde een publieke functie, die bovendien zeer contextgebonden was. Deze context en cultuur zijn echter antiquiteiten die in de moderne consumptiemaatschappij. Het model dat nu nog het dichtste bij komt is het statiegeld: een publiek afgedwongen regeling die goed werkt voor een klein aantal soorten fles, en daarmee basta. De tip (gericht aan de politiek): breid statiegeld uit zodat het ál die geschikte flessoorten omvat, in plaats van maar de helft ervan.

Scenario 3: de Hipsterhobby. Je blijft vooral het ‘verhaal’ verkopen, maar vindt daarbij voldoende klandizie om het hoofd boven water te houden. Want er zijn best veel consumenten die bereid zijn te betalen voor een mooi product, hoor. Zo zorgt de ‘third wave’ in de koffiebranche voor succesvolle branders en barretjes in vrijwel alle steden ter wereld, waarbij passie en winstgevendheid naast elkaar kunnen bestaan. Een klein, bijzonder initiatief dat oude duurzaamheidslogica op z’n kop zet is misschien wel veel waardevoller dan het trage doormodderen van de grote jongens. Maar klein zul je blijven: zes keer de beurswaarde van Starbucks ligt echt niet in het verschiet. De tip: probeer, als je het zelf druk hebt met de techniek of de handel, samen te werken met organisaties (zoals media) die je verhaal kunnen verbreden en verspreiden. En geniet van het moment.

Scenario 4: een Nieuwe Economische Logica. Dit scenario is eigenwijs en weigert de status quo te accepteren. De beperkingen die in dit stuk aan de orde kwamen, zouden namelijk kunnen worden omgebogen, mits ze in samenhang worden aangepakt. Uit alle kleine verhalen zal dan een Groot Verhaal moeten ontstaan waarin de gewone mens ineens de opties krijgt die nu alleen nog in het kleine circuitje creatieve stedelingen bestaat. Hoezo dominantie van de consumptiemaatschappij? Hoezo economies of scale? Hoezo géén schillenboer? Voor al deze variaties op ‘het is niet anders’ zijn oplossingen, maar dat is even flink maatschappelijk aanpoten. Het gaat dan om een deel technologische vernieuwing (vooral ‘sociale’ technologie: ICT, kleinschalige maak-faciliteiten), een deel sociaal plichtsbesef (ik druk dat nu even niet mooier uit dan het is) en een deel politieke durf (als in: het weer durven benoemen van een publiek belang dat inspanning vergt van iedereen).

Een echte circulaire economie is niet makkelijk en gaat om veel meer dan ‘economie’. De focus op pioniers en bedrijven, die nu overheerst, miskent dat de drijvende kracht achter de verandering veel meer sociaal gedreven is, dan technologisch. Na de pioniersfase van het circulaire denken, is het stutten van die sociale kracht door een politieke bezieling de volgende grote stap. Ik hoop dat u erover mee wilt denken.

Socrates Schouten
is auteur van De circulaire economie: waarom productie, consumptie en groei fundamenteel anders moeten (Leesmagazijn, 2016). De tweede druk verschijnt in mei.

Ook in mei vindt het landelijk slotcongres van een onderzoek naar de stand van het land rond de Circulaire Economie en Business Modellen plaats. Aanmelden kan hier.

duurzaam nieuws en duurzame informatie op mastodon
  • Delen op Facebook
  • Delen op LinkedIn
  • Delen via e-mail
Goed dat je Duurzaamnieuws leest. Hier vind je breed inzicht in actuele ontwikkelingen rond duurzaamheid, klimaat en veiligheid. Dat bieden we onafhankelijk, zonder subsidies, overheidssteun of rijke aandeelhouders, maar vooral met hulp van bijdragen van onze lezers. We willen zo lang mogelijk onze informatie gratis aanbieden en voor iedereen toegankelijk houden, omdat het zo belangrijk is dat iedereen meedoet aan de omslag naar duurzaamheid en daar goed en eerlijk over geïnformeerd is.

Dit is een belangrijke tijd, waarin we de richting van de toekomst bepalen. Krijgen we klimaatverandering en de pandemie onder controle? Kunnen we onze veiligheid in stand houden? Nemen we de juiste maatregelen, ook voor een eerlijker samenleving? Als je kunt, is dit een mooi moment om ons te helpen. Steun ons als lid of donateur. Dank je wel.

Hier kun je lid worden.
En hier kun je doneren.



Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.

Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws

Nieuws

  • nul op de meterVerduurzaming per wijk helpt tegen energiearmoede28 maart 2023 - 13:32
  • Duurzaam de week door DDWD Duurzaam De Week Door 1226 maart 2023 - 14:45
  • air pollution EU houdt deur open voor auto’s op e-brandstoffen25 maart 2023 - 13:41
  • wilde bij Pesticiden veranderen gedrag van bijen meer bij warmer weer25 maart 2023 - 10:50
  • duurzaamheidsverslag Duurzaamheidsverslag wordt gemeengoed bij bedrijven25 maart 2023 - 10:39

Inzicht

  • toekomst van ons voedselRegeneratieve landbouw moet concreter en beter meetbaar22 maart 2023 - 15:06
  • agro industrieZorgen groene subsidies voor meer protectionisme?19 maart 2023 - 14:19
  • plastic afval Wat kan ik daar nu aan doen?11 maart 2023 - 10:16

Opinie

  • nieuwe duurzaamheid houdt ons overeind We hebben een nieuwe duurzaamheid nodig4 januari 2023 - 17:01
  • ontmenselijking 2022 het jaar van ontmenselijking11 december 2022 - 11:00
  • Een sprong in de tijd9 november 2022 - 09:16

Duurzaamnieuws wordt mede mogelijk gemaakt door:

elektrischeautolease.nl - elektrische auto leasen

energie aanbiedingen
energie vergelijken

Service

  • Gratis nieuwsbrief
  • Lid worden
  • Doneren
  • Privacy policy
  • Blog
  • Mastodon

Rubrieken

  • Nieuws
  • Inzicht
  • Opinie
  • Info

Onderwerpen

  • Energie
  • Economie
  • Klimaat
  • Voeding
  • Hormoonverstoorders
  • Kantelpunten
  • Corona

Creative Commons-Licentie

CC uitsluitend van toepassing op tekst redactie. Overige content alle rechten voorbehouden aan auteurs / producenten.

Duurzaamnieuws, nieuws over duurzaamheid

is een uitgave van stichting iNSnet.

duurzaam nieuws en duurzame informatie op mastodon
duurzaam nieuws en duurzame informatie op facebook
duurzaam nieuws en duurzame informatie op twitter
duurzaam nieuws en duurzame informatie op rss
TenneT gaat blockchain gebruiken voor balanceren met batterijenMoniek Kamm: Circulaire Economie is noodzaak om de wereld leefbaar te houde...
Scroll naar bovenzijde

AVG Toestemmingen

Bij duurzaamnieuws.nl nemen wij uw recht op privacy serieus. Wij plaatsen enkele cookies die nodig zijn om onze website optimaal te laten functioneren. Onderstaand ziet u welke verplichte en optionele toestemmingen u ons verleent om uw persoongegevens te verwerken op deze website. Als u deze toestemmingen wilt intrekken klikt u op 'Vergeet mij' onderaan deze pagina.

Privacy verklaring | Sluiten
Instellingen