De deeleconomie: kansen voor en door alternatieve geldsystemen

Sinds in 2008 onze financiële instellingen kantelden, is het nog moeilijk vol te houden dat ons economische systeem goed werkt. De deeleconomie biedt een wenkend perspectief. Lynsey Dubbeld en Heidi Leenaarts zetten de kansen op een rij van nieuwe bedrijfsmodellen gebaseerd op het principe van sharing is caring.

Durf te vragen heeft ruim 21.000 volgers op Twitter. Daarnaast verscheen een boek over sociale overwaarde, en vinden in het hele land workshops plaats waarmee Nils Roemen en zijn collega’s mensen helpen meer te doen met minder. Durf te vragen is eenvoudig te begrijpen: het koppelt mensen met vragen en wensen aan mensen die deze wensen willen vervullen door hun kennis en hulp (gratis) aan te bieden. Het hulpinitiatief is een voorbeeld van de kracht van de deeleconomie in optima forma.

Durf te vragen afficheert zich met het label sociale overwaarde. Want door kennis te bundelen, wordt maatschappelijke meerwaarde gecreëerd. Dat inzicht is sterk verankerd in actuele deelinitiatieven. Want bij het delen van producten gaat het niet simpelweg om een zakelijke transactie, maar ontstaan ook nieuwe sociale interacties en verbanden.

Swapping

Anno 2015 kent de deeleconomie niet alleen een sociaal gezicht, maar ook een groene gedaante. In essentie draait de sharing trend om consumenten die elkaar tijdelijk gebruik laten maken van hun eigendommen – denk aan huizen, auto’s, of gereedschappen. Dat biedt allerlei milieuvoordelen. Omdat spullen efficiënter gebruikt worden, hoeven er minder nieuwe producten te worden gemaakt – en dat leidt tot besparingen in bijvoorbeeld grondstof- en energieverbruik.

Naast maatschappelijke en ecologische voordelen biedt de deeleconomie ook marktkansen. Stond de deeleconomie aanvankelijk in het teken van consumenten die onderling zaken doen, tegenwoordig kunnen ondernemers geld verdienen door deze transacties mogelijk te maken – en daarvoor commissie of entreegeld in rekening te brengen. De clothes swapping parties die op steeds meer plekken plaatsvinden, zijn gebaseerd op dit model. Fashionsta’s kunnen de garderobe gratis van een nieuwe impuls voorzien door hun afdankertjes te ruilen voor de tweedehandsjes van anderen. De organisator verdient aan de ticketverkoop.

En met dank aan de sharing trend heeft het aloude leasen een nieuwe impuls gekregen. Zo kunnen tegenwoordig niet alleen auto’s, maar ook bijvoorbeeld jeans en brillen geleased worden. De kledingbibliotheken in Utrecht en Amsterdam passen in deze ontwikkeling. Met een lidmaatschap kunnen consumenten dan regelmatig (tweedehands) kleding lenen.

Vriendendiensten

Veel van de actuele deelinitiatieven stellen het bestaande geldsysteem niet ter discussie. Toch zijn er ook koplopers die nadrukkelijk werken met ‘ander geld’ of nieuwe vormen van wederkerigheid. Bijvoorbeeld door dienstverlening af te rekenen met ingezette uren of met ter beschikking gestelde spullen in plaats van met euro’s. De Vriendendiensten die partners van Nudge aanbieden, zijn hiervan een voorbeeld.

Daarnaast liggen er nog volop mogelijkheden om deelconcepten te versterken met alternatieve geldsystemen. Niet voor niets is MudJeans, uitvinder van de leasejeans en sinds kort aanbieder van bedrijfskleding, deelnemer aan United Economy. Vanuit dit groeiende netwerk van bedrijven die (deels) via een onderling betaalmiddel zaken doen, kan MudJeans in een kort tijdsbestek nieuwe klanten aan zich binden, die niet in euro’s afrekenen maar met een eigen product of dienst.

En het voordeel van dit financieringssysteem is niet alleen bedrijfseconomisch van aard. De participatie in een onderling wederkerigheidsnetwerk zorgt voor een hechte band tussen de deelnemers. De United Economy is een krachtig middel voor community building. Bovendien draagt de inzet van ‘ander geld’ direct bij aan de hogere doelstellingen van maatschappelijk betrokken bedrijven. Met andere woorden: met deelname aan United Economy laten duurzame bedrijven overtuigend zien dat hun ondernemerschap niet alleen om euro’s en winst draait maar ook om wederkerigheid en welzijn.

Koopverslaafde consumenten

Hebben delen en alternatieve geldsystemen de toekomst? Vanuit het programma Nieuwe Business Modellen doet de Radboud Universiteit sinds 2014 onderzoek naar Hybride Bankieren: een sociaal business model, waarbij geld geen voorwaarde is om mee te doen, en waarbij samenwerking tussen burgers en ondernemers – die inzichten en/of producten leveren – centraal staat. Dat laatste punt is meteen de grootste uitdaging, constateerde Jan Jonker recent. Ondernemers zijn nu eenmaal gewend geraakt aan competitie in plaats van samenwerking.

Een ander struikelblok is de beperkte consumentenvraag naar deelconcepten. Negen van de tien Nederlanders heeft nog nooit iets gedeeld met onbekenden, blijkt uit recent onderzoek. Aan de andere kant constateerde BNP Paribas onlangs dat 53 procent van de ondervraagde Europeanen in de komende jaren denkt spullen te gaan delen.

De ontwikkelingen in de techwereld hebben geleerd dat de start-ups van vandaag de multinationals van morgen kunnen zijn. Het mag duidelijk zijn dat de huidige deeleconomie volop business opportunities biedt, zowel voor als door alternatieve geldsystemen. Het is nog wel de vraag hoe nieuwe deelinitiatieven zo aan kracht kunnen winnen dat de gevestigde orde wakker wordt geschud. Maar een pakkende campagne om traditionele ondernemers en koopverslaafde consumenten in beweging te krijgen, is vast wel met gesloten beurzen of alternatief geld te realiseren, toch?

Lynsey Dubbeld is trendanalist gespecialiseerd in duurzame mode, Heid Leenaarts is initiatiefneemster van United Economy

Meer te weten komen over dit onderwerp kan onder meer via:

• Het congres ‘Geld dat werkt’ op maandag 22 juni 2015 met sprekers als George van Houts (acteur ‘Door de bank genomen’) en Herman Wijffels. Doelgroep: bestuurders en professionals overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen. Meer info op: http://www.unitedeconomy.nl/geld-dat-werkt.

• Het boekje ‘En wat als we onze economie opnieuw uit zouden vinden?’. Hier gratis te downloaden.