De homo WEconomicus

Als econoom ben ik vertrouwd met het denken in termen van waarden en gepokt en gemazeld in het neoklassieke economische denken. Dat laatste is belangrijk, want in deze traditie is het begrip waarde op te vatten als financiële waarde. De overwaardering voor financiële waarde(n) vindt zijn weerslag in een sterke focus op een specifieke stakeholder, namelijk de aandeelhouder. Veel, zo niet alles moet in het werk gesteld worden om hem of haar tevreden te stellen en te houden.

Dat wat van waarde is, maar niet in financiële eenheden is uit te drukken wordt door economen bij voorkeur buiten beschouwing gelaten. We weten er domweg geen raad mee. Wat te denken van geliefden die aan het strand genieten van een goed glas wijn, een mooie zonsondergang en elkaar; voor economen ‘waarde(n)loos’.

Soms leidt het denken in termen van economische waarde ook tot kolderieke situaties. Neem het voorbeeld van twee vrouwen die beide werkzaam zijn in de kinderopvang. Beide vrouwen brengen hun kinderen naar de opvang en zorgen op deze manier voor elkaars kinderen. Beiden ontvangen ook een inkomen voor de door hun verrichtte arbeid. Doordat zij inkomen verdienen dragen zij bij aan het nationale inkomen en voegen zij waarde toe. Kortom, zij zijn van waarde voor de samenleving. Echter, als beide vrouwen zouden besluiten zelf voor hun eigen kinderen te zorgen, wordt er geen inkomen verdiend en dragen ze niet bij aan de welvaart van ons land. Een uiterst merkwaardige situatie, omdat immers in beide gevallen dezelfde waarden worden geleverd. Toch is er een belangrijk verschil. In het eerste geval wordt maatschappelijke waarde gecreëerd op voorwaarde dat het leidt tot individuele waardecreatie in de vorm van een geldelijk inkomen. In de tweede situatie wordt er maatschappelijke waarde gecreëerd ‘om niet’ en deze situatie past dan ook het beste bij de WEconomy.

In de ’WEconomy’ gaat het vooral om het ‘wij’, de collectiviteit, het samen delen en het creëren van meervoudige waarde(n). De WEconomy kent een belangrijke community-oriëntatie. Je zou kunnen zeggen dat de gemeenschap op de eerste plaats komt en het individu op de tweede plaats. Dat is heel anders dan in de ‘gewone’ economie, waar juist het eigenbelang een dominante plaats inneemt. En waar het algemeen belang een afgeleide is van het eigenbelang van alle individuen.

De transitie van een traditionele economie naar een WEconomy moet ook gepaard gaan met een transitie in denken. Namelijk van een gerichtheid op het individu naar een gerichtheid op de samenleving. In plaats van de homo economicus, de homo WEconomicus. Alle economen weten bovendien dat de homo economicus een niet bestaande persiflage is van wat hoogstens in de verte aan een mens doet denken. Waarom niet die niet bestaande koude, kille rationalist vervangen door de gepassioneerde, warmbloedige homo WEconomicus.

Idealistisch? Misschien, maar gezien de problemen waar we als samenleving mee geconfronteerd worden is niet alleen de behoefte aan de homo WEconomicus groot, maar is de komst van de homo WEconomicus noodzakelijk. We hebben geen andere keuze dan ons denken over waarde(n), over wat van waarde is en waardecreatie grondig te herzien, omdat het doel van het leven meer is dan alleen geld verdienen. Toch?

Maar ook voor de ‘hardnosed’ economen die maar geen afscheid kunnen of willen nemen van de neoklassieke homo economicus en voor wie winstmaximalisatie voorop staat is de meervoudige waarde creërende homo WEconomicus een geweldige optie. Onderzoek laat zien dat juist de bedrijven die de samenleving dienen het ook in financieel opzicht goed doen.

Ik zou zeggen: “laat maar komen die homo WEconomicus!”

Wanneer u geïnteresseerd bent in de WEconomy, dan mag u de Internationale Conferentie over Next Generation Business Models die op 2 oktober aanstaande op de Hanzehogeschool Groningen wordt gehouden niet missen. De conferentie wordt georganiseerd door de International Business School van de Hanzehogeschool, de stichting Our Common Future 2.0 (OCF 2.0) en het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN).

Tijdens deze internationale conferentie komt een drietal zaken aan de orde. Het gaat in de eerste plaats over hoe de volgende generatie business modellen er uitziet (kan zien). Ten tweede komen voorbeelden aan de orde hoe ondernemers samen met het onderwijs tot nieuwe business modellen komen. Ten derde is er ook ruime aandacht voor samenwerking tussen bedrijven in Europa en de steun die bedrijven hierbij van de overheid kunnen verwachten.

U kunt zich hier voor de conferentie opgeven. Hier treft u ook meer gedetailleerde informatie over het programma aan.

Egbert Dommerholt

Dr. Egbert Dommerholt is onderzoeksleider ’New Business Models’ bij de International Business School van de Hanzehogeschool Groningen. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor het duurzaamheidsonderwijs in de IBS bachelor en de mastersopleidingen en is hij master thesis coördinator.