De slag om een koud flesje water

“IJs is beschaving!,” roept Allie Fox triomfantelijk als het eerst brok ijs uit zijn zelfgetimmerde vriesmachine rolt. Harrison Ford speelt in The Mosquito Coast een dwaze uitvinder die met zijn gezin de zijns inziens uiteenvallende samenleving in de Verenigde Staten ontvlucht en in het oerwoud van Centraal Amerika een bestaan zonder consumentisme probeert op te bouwen. “Waar kijk je naar? Dit is de eerste keer sinds de schepping dat hier ijs smelt!” Zijn gezinsleden delen zijn enthousiasme niet.

Koeling als eerste levensbehoefte, diepvries is het temmen door de mens van de natuurwetten. Het eerste dat de vakantieganger checkt als hij het huurhuisje betreedt is of de koelkast werkt. Want hij heeft recht op een koud biertje, in ieder geval op een fles koud water.

Uit eigen fles

In Het Parool van 3 augustus vindt Marcel Levi het in zijn column tijd voor het afschaffen van plastic waterflessen. Het drinkwater in Nederland is zo goed, zorgvuldig door onze waterbedrijven ontdaan van chemicaliën en microben, dat mineraalwater uit flessen helemaal niet nodig is. Dat Levi’s voorstel niet nieuw is, en vooral leek te zijn ingegeven door zijn ergernis over kapotte statiegeldautomaten, laten we buiten beschouwing. Flessenwater is een overbodige luxe, hoe koud ook. 

Ook is flessenwater gevoelig voor bedrog en fraude, want het is heel interessante handel. Het water van de merken Sourcy en Bar le Duc komt uit dezelfde bodem van de Utrechtse Heuvelrug als het drinkwater dat het waterbedrijf Vitens daar oppompt. Niks Franse oeroude bronnen in mineraalrijke berggebieden. Wettelijk worden er aan kraanwater hogere eisen gesteld dan aan mineraalwaters uit flessen, die vaak veel zout bevatten, maar ook geregeld microben. Hoezo zuiver bronwater?

Kwaliteit verwatert

Foodwatch stapte begin dit jaar naar de Franse rechter toen Le Monde en Radio France hadden ontdekt dat Nestlé Waters en Sources Alma het water van hun merken, waaronder Vittel, Hépar, Vichy, Perrier en Cristaline, met niet toegestane technieken (UV-straling en koolstoffilters) jarenlang hadden bewerkt. “Het schandaal gaat niet alleen over het overtreden van voedselveiligheidsregels; het is een schril voorbeeld van de ondoorzichtigheid in de agri-voedingssector. Niemand staat boven de wet – zelfs een multinational als Nestlé niet,” aldus Ingrid Kragl van de Franse afdeling van foodwatch. 

Nestlé, het grootste voedingsconcern ter wereld, is al langer gefixeerd op water. In 2013 zond de VPRO een aflevering van Tegenlicht uit met de titel  De slag om ons drinkwater. Op de site van de omroep: “In de VS betaalt Nestlé, of een van haar dochterondernemingen, vaak niet meer dan tien dollar voor een trucklading van 30.000 liter opgepompt grondwater. Nadat het in een fabriek in een flesje is gestopt, is zo’n zelfde lading 5000 keer zoveel waard: een verbijsterende $50.000,-.”

Water stelen is nog goedkoper. Nestlé pompte nabij Vittel ook water op uit bronnen in de buurt waarvoor het bedrijf geen toestemming had. De inwoners van het plaatsje in de Vogezen voerden een bittere strijd tegen het Zwitserse bedrijf. “Als je niet meewerkt, maakt Nestlé je kapot,” kopte De Standaard in 2022. Dat was ook de ervaring van de Amerikanen die in de aflevering van Tegenlicht een het woord kwamen.

Tot de laatste druppel

Nestlé Waters noemt zichzelf ‘The Healthy Hydratation Company’ en voert op het moment van schrijven 52 merken gebotteld water, van Turkije tot Brazilië, van China tot Libanon. Het bedrijf koopt waterbottelarijen, concessies van bronnen en alle mogelijke oude merken mineraalwater op en is hard op weg naar een monopolie op flessenwater. Italianen zijn tenminste nog zo fatsoenlijk om de dorstige reiziger slechts een euro te rekenen voor een half liter flesje, en geen €3,50 zoals in Nederland. Anderzijds schrikt een hoge prijs de consument ook af, wat in dit geval geen slecht idee is. 

Italië is sowieso vriendelijk voor de toerist. Tijdens de grote droogte op Sicilië, Sardinië en andere regio’s in Zuid-Italië blijft de watervoorziening voor hotels en ander toeristische faciliteiten zo veel mogelijk op orde, ten koste van de landbouw, de grootste verbruiker van water. Akkers en grasland verdorren, koeien lijden dorst, geiten worden geslacht. “We hebben besloten de landbouw op te offeren aan het toerisme,” zegt een lokale bestuurder in The New York Times. Toeristen moeten kunnen douchen, de golfbanen moeten groen blijven, de zwembaden gevuld. Een toerist gebruikt vijf keer zo veel water als een gewone bewoner.

Als hij de stekker van de koelkast in het stopcontact heeft gedaan valt het oog van de vakantieganger op het briefje met veel uitroeptekens op de koelkastdeur. “Van tien uur ’s avonds tot zes uur ’s ochtends is het water afgesloten vanwege de droogte!!!. Gebruik van douche, wc, wasmachine en vaatwasser is dan niet mogelijk. Sorry”. Goed drinkwater is een mensenrecht, maar twee miljard mensen hebben geen toegang tot schoon water en de bijbehorende hygiëne, volgens het Rode Kruis, ’s nachts niet en overdag niet.

Water en snood

En dat aantal zal alleen maar toenemen door de klimaatverandering. Grote perioden van droogte en hittegolven worden niet gecompenseerd door de extremere regenbuien. Sterker, hoe schaarser goed drinkwater, hoe meer gevaar voor overstromingen. Bijna 75 procent van de natuurrampen zijn watersnoodrampen, volgens het Rode Kruis. De slachtoffers van verwoestende overstromingen hebben altijd dringende behoefte aan water. Uit flessen.

Om een oplossing voor Levi’s dilemma te bedenken hoef je niet aan de TU Delft gestudeerd te hebben. Koop een flesje water en gebruik het daarna, gevuld met kraanwater. Het dopje blijft tegenwoordig verplicht vastzitten aan de fles, dat scheelt zoeken. Wel eerst goed schoonmaken, volgens de tips van het Voedingscentrum. 

Navullen kan thuis, maar ook bij de vele watertappunten. Op de Drinkwaterkaart.nl staan alle watertappunten in Nederland vermeld. Het mes snijdt aan twee kanten: flesjes worden hergebruikt en het drinken van water wordt gestimuleerd, een belangrijk punt van het Nationaal Preventieakkoord in de bestrijding van overgewicht. 

Het lijkt een beetje kinderachtig, maar het werkt: vul de lege halfliterflesjes met kraanwater en zet ze in de koelkast. Net echt, niemand proeft het verschil, alleen The Water Snobs misschien. Zo word je je eigen Healthy Hydratation Company.

Huib Stam