De populaties van migrerende vissen zoals zalm zijn wereldwijd met driekwart procent gedaald en in Europa zelfs met 93 procent sinds de jaren 1970. De sterke afname brengt de voedselvoorziening voor miljoenen mensen in gevaar.

Migrerende vissen zoals zalm, forel en meerval zijn van vitaal belang om aan de voedselzekerheid te voldoen en het levensonderhoud van miljoenen mensen over de hele wereld te ondersteunen.

Ze spelen ook een sleutelrol in complexe ecosystemen die rivieren, meren en wetlands gezond houden. Maar hun populaties worden sterk bedreigd door menselijke ingrepen, waarschuwt een omvangrijk rapport door de Zoological Society of London en de World Fish Migration Foundation.

Het rapport toont aan dat de populaties wereldwijd met 76 procent zijn gedaald tussen 1970 en 2016. Die daling is vooral in Europa dramatisch, met een terugval van 93 procent. Dit is hoger dan de daling bij landsoorten en mariene diersoorten.

Catastrofale verliezen

“De catastrofale verliezen bij migrerende vissen laten zien dat we onze rivieren niet kunnen blijven vernietigen”, zegt Arjan Berkhuysen, directeur van de World Fish Migration Foundation. “Dit zal enorme gevolgen hebben voor mens en natuur over de hele wereld. We kunnen en moeten nu handelen voordat deze cruciale soorten voorgoed verloren zijn.”

Vernieling van de habitat is de belangrijkste oorzaak voor de terugval, goed voor ongeveer de helft van de daling. Draslanden zijn essentiële habitats voor migrerende vissen, en die ecosystemen verdwijnen drie keer sneller dan bossen. Ook dammen en andere rivierbarrières vormen een groot probleem: ze vermijden dat vissen de gebieden bereiken waar ze kunnen paren of zich voeden.

Niet-duurzame visserij en bijvangst zijn verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de achteruitgang. Tot slot worden de vissoorten ook bedreigd door de gevolgen van de klimaatcrisis, die de voortplanting en voeding van de vissen in de war kan brengen.

Economische gevolgen

“Migrerende vissen zorgen voor voedsel en levensonderhoud voor miljoenen mensen, maar daar wordt zelden rekening mee gehouden in ontwikkelingsbeslissingen”, zegt Stuart Orr van het WWF.  “In plaats daarvan blijft hun belang voor economieën en ecosystemen ondergewaardeerd – en hun populaties blijven instorten. De wereld moet een noodplan invoeren om de schade aan migrerende vissen en alle zoetwaterbiodiversiteit om te keren – ten voordele van mens en natuur.”

Migrerende vissen zijn van onschatbare waarde voor de menselijke gezondheid en de wereldeconomie, stelt het rapport. Vis en bijproducten van vis vormen een van 's werelds meest verhandelde producten binnen de voedingssector. Alleen al de recreatieve visserijsector is miljarden dollars waard en goed voor tienduizenden banen.

Dammen

De cijfers tonen aan dat de juiste ingrepen de schade sterk kunnen verminderen. In Noord-Amerika bijvoorbeeld is de daling veel minder uitgesproken – gemiddeld 28 procent. In de VS zijn de afgelopen decennia veel dammen verwijderd: alleen al in 2019 werd meer dan 1000 kilometer aan rivieren weer toegankelijk gemaakt.

Ook in Europa is er steeds meer aandacht voor de verwijdering van dammen en andere obstakels. Verschillende projecten hebben aangetoond dat de populaties snel terugkeren als een dam verwijderd wordt.

“Rivieren en migrerende vissoorten vormen het bindweefsel van onze planeet – en de vissen zijn niet alleen een indicator voor de gezondheid van rivieren, maar ook van de talloze andere systemen die ze verbinden, van de diepzee tot de kustbossen”, zegt Jeffrey Parrish van The Nature Conservancy. “Door deze soorten en systemen te betrekken bij duurzame energie en voedselproductie, en door te investeren in hun bescherming en herstel, kunnen we ze terugbrengen.”

Er is nog steeds een kans om het tij te keren door meer onderzoek om het lot van zoetwatervisvissen te begrijpen en door praktische oplossingen te ontwikkelen die deze dieren herstellen en beschermen, stelt het rapport. Daarvoor moeten in de eerste plaats vrij stromende rivieren worden beschermd en moeten de bedreigingen worden aangepakt. De auteurs pleiten ook voor duurzame alternatieven voor de duizenden nieuwe waterkrachtdammen die over de hele wereld gepland zijn.