De succesvolle Klimaatzaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat die begon in 2013 en uiteindelijk in 2019 tot een uitspraak door de hoge raad leidde, heeft in diverse landen navolging gekregen. Inmiddels is advocaat Roger Cox betrokken bij een proces van Milieudefensie tegen Shell samen met zes andere organisaties (Greenpeace, Fossielvrij.NL, Waddenverenigingen, Jongeren Milieu actief, ActionAid, BothEnds) en mede namens ruim 17.000 personen.
Deze zaak is in april 2019 ingediend en zal pas volgend jaar tot een uitspraak leiden. Voorlopig denkt Shell weg te komen met een verweer waarin ze beweert juist voorop te lopen met maatregelen en dat een rechtszaak tegen Shell de consument niet zal verhinderen om auto te rijden.
In de Verenigde Staten heeft het hooggerechtshof in 2019 beslist dat staten en steden het recht hebben om aanklachten tegen de olie- en gasindustrie in te dienen. In een twaalftal gevallen waaronder New York en Baltimore was dat al gebeurd en werden de zaak niet ontvankelijk verklaard. Deze zaken betroffen dan de eis tot schadevergoeding voor de opgelopen klimaatschade en de kosten voor de preventieve maatregelen zoals dijkverzwaring.
Dit jaar start er een opmerkelijke nieuwe zaak door de openbare aanklager Karl A Racine van Washington District Columbia tegen ExxonMobile, BP, Chevron en Shell. In deze aanklacht gaat het om de doelbewuste misleiding van de consument door de vier bedrijven.
Zij wisten al sinds 1950 dat het verbranden van olie en gas zou leiden tot gevaarlijke opwarming van de aarde door het broeikaseffect van CO2. In 1968 werd in een rapport door het American Petroleum Institute (API) voorspeld dat het CO2 gehalte zou stijgen van 280 naar 370 ppm in het jaar 2000. In 1982 voorspelde wetenschappers van ExxonMobile dat het gehalte in 2019 naar 415 ppm zou gaan en dat is inderdaad gebeurd. Zij wisten ook dat de gevolgen desastreus zouden zijn.
Naarmate daar meer wetenschappelijke consensus over ontstond, hebben zij echter miljoenen uitgegeven aan campagnes om deze kennis te verdoezelen. Zij deden dat o.a via organisaties zoals API, Gobal Climate Coalition en Advancement of Sound Science Coalition. Deze laatste organisatie was eerder al door de tabaksindustrie opgericht en een aantal van dezelfde pseudowetenschappers dienden nu de olie- en gasindustrie.
De misleidende campagnes duurden tientallen jaren en lopen nog steeds door. Van de aanvankelijke ontkenning van klimaatverandering via de ontkenning dat de mens daarvoor verantwoordelijk zou zijn, richtte men zich op de onzekerheden in de klimaatmodellen en ging men vervolgens over tot het aanprijzen van de eigen producten als “clean”, “safe” en “emission reducing”. Met maakte goede sier met investeringen in duurzame alternatieven, maar dit was niet meer dan “greenwashing” omdat het slechts een kleine fractie van hun investeringen betrof (0,2 % voor ExxonMobile en Chevron, 1,2 % voor Shell en 2,3 % voor BP) Tegelijkertijd werden vele miljarden geïnvesteerd in drastische vergroting van de productie en het aanboren van nieuwe bronnen.
Indien deze zaak gewonnen wordt zal er een boete betaald moeten worden en zal het district een tegencampagne inzetten met de waarheid over het gebruik van olie en gas.
Rechtszaken duren lang en het zou wel eens kunnen zijn dat de olie- en gasindustrie al voordat er een uitspraak in deze lopende zaken komt, veel zwaarder getroffen zal worden door de economische recessie in combinatie met de opkomst van de elektrische auto. De rechtszaken kunnen bijdragen aan het bewustzijn van de beleggers dat hun aandelen in deze bedrijven straks in waarde zullen dalen. Zodra het grote kapitaal zich uit deze bedrijven terugtrekt zal het over en uit zijn met deze tak van sport.
Han Blok