We gaan het jaar uit met een knaller voor het klimaat: Urgenda wint op de valreep ook de laatste ronde in de klimaatzaak. Rutte en zijn club kunnen niet meer om de uitspraak van de rechter heen.
Maar net als bij het impeachment van Donald Trump kan het een papieren overwinning blijken. Trump blijft gewoon zitten en of Rutte werkelijk extra maatregelen neemt die effect sorteren moeten we nog maar afwachten.
2019 was überhaupt een jaar van veel kabaal. Herrie van boeren en bouwers, van gele hesjes en zwarte piethaters. Van moordende criminelen, #MeToovrouwen, klimaatmeisjes, EUverlaters en nog wat meer zich bedreigd, miskend of benadeeld voelende bevolkingsgroepen met of zonder gelijk.
Hoe verscheiden in aard, herkomst en bedoeling al die groepen ook zijn, een ding hebben ze gemeen: het onrecht dat hen in hun ogen is aangedaan domineert hun eigen werkelijkheid en voor genoegdoening moet de rest van de samenleving maar opdraaien.
Nuance wordt niet gepikt, laat staan afwijkende meningen. Elke andere zienswijze dan de eigen opvatting wordt afgedaan als nepnieuws. En ze voelen zich sterk, de kabaalmakers. Immers, de president van het land dat zich het machtigste van de planeet noemt doet dat immers ook?
De escalatie gaat nog verder: wie zich durft uit te spreken over hoe we de samenleving kunnen redden kan rekenen op doodsbedreigingen en heeft beveiliging nodig, zoals bij Greta Thunberg inmiddels het geval is.
Ziedaar de stroom waarop we 2020 binnendrijven.
De samenleving houdt zo gelijke tred met de natuur, die ook vaker en feller in brand staat dan mensen zich kunnen heugen. Misschien was de brand in de Notre Dame wel symbolisch voor de aanvang van een tijdperk waarin vast veronderstelde waarden in vlammen opgaan.
Als de onderlinge oorzaak speelt vooral een chronisch gebrek aan respect. Gebrek aan respect voor de planeet en gebrek aan respect door en voor de medemens. Mensen als ultieme hedonisten beschouwen planeet en medebewoners alleen nog maar als bronnen voor de eigen welvaart en de grenzeloze groei daarvan, zo lijkt het.
Ga je op zoek naar een schuldige, dan zul je die niet snel vinden. We bevinden ons eerder in een spiraal van toenemende omvang en complexiteit, waarin alles en iedereen met elkaar concurreert om het meeste uit de planeet te halen. Dat vinden we nu eenmaal ons recht. In die chaos gaan processen een eigen leven leiden en hebben individuele ingrepen en beslissingen steeds minder invloed op de uitkomst. Tenzij ze met groot machtsvertoon worden afgedwongen.
Daarin schuilt een derde dreiging, naast klimaatverandering en sociale desintegratie. De terugkeer van de totalitaire staat die rust en regels oplegt teneinde haar eigen bestaan zeker te stellen.
De voortekenen daarvan zijn duidelijk zichtbaar in de afbrokkelende democratische processen en de toename van het aantal autoritair optredende leiders.
Op het moment dat eensgezindheid, wederzijds respect en saamhorigheid meer dan ooit noodzakelijk zijn om aan de dreigende desintegratie van maatschappij en natuur te ontkomen, gebeurt precies het tegenovergestelde. Zo versterkt en versnelt zich een proces dat onze ultieme politieke waarde, het democratisch bestel, onderuit haalt. We staan erbij, we kijken ernaar, we hebben allemaal een andere mening en we lijken collectief blind voor wat zich vlak voor onze ogen afspeelt. Zo strompelen velen ieder voor zich 2020 binnen.
De tijd rond Kerst en de jaarwisseling is traditioneel een periode van reflectie, verwachting en van hoop. Mijn hoop is dat mijn bevindingen en mijn verwachtingen te zwaar zijn aangezet en dat ik de kracht van de kiemen van de oplossing onderschat. Die kiemen zijn er natuurlijk wel. Je ziet ze overal uit de grond schieten.
De vraag is: hoe houden we die kiemen levend en hoe komen we verder? Een deel van het antwoord is in elk geval: samen. De hoop is dat genoeg mensen dat op tijd zullen inzien.
Ik wens jullie een eensgezind nieuw decennium.
Peter van Vliet
