Het nieuwe internet, of alleen het nieuwe Google? De blockchain is een digitale technologie met gigantische mogelijkheden voor sociale innovatie. Het eerste product van de blokchain is de bitcoin. Door de cryptografische veilige techniek is het mogelijk waarde toe te kennen aan data. Daardoor was een enkele bitcoin bijna niets waard toen hij werd gecreëerd. Nu is de waarde van 1 bitcoin meer dan 2.000 dollar.

Wat is blockchain?

Bitcoin is een elektronisch betalingssysteem via het internet dat gebruik maakt van blockchain-technologie. De gebruikers handelen in bitcoins. Deze bitcoins zijn niet meer dan een set getallen in een database. Alleen personen met een speciale sleutel tot de dataset kunnen transacties uitvoeren. In deze eerste applicatie van de blockchain heeft iedere gebruiker een pseudoniem. De transacties kunnen in de database bekeken worden, maar kunnen alleen herleid worden naar een gebruiker, niet naar de persoon daarachter.

Iedere set transacties tussen de verschillende gebruikers wordt in een blok gezet. De blokken krijgen een tijd-stempel, ongeveer net zoals bij emailen. Vervolgens worden deze blokken opgeslagen op computers op verschillende plekken in de wereld. De distributie is daardoor geregeld.

Hoewel de blokken zijn opgeslagen op verschillende computers, worden ze onderhouden als een normale database. Het is zeer moeilijk, bijna onmogelijk eigenlijk, om infrastructuren die op deze manier worden opgezet en gemanaged, te hacken. Een film kan ‘gestolen worden’ door er een digitale kopie van te maken. Maar je kunt bitcoins zoveel kopiëren al je wilt, de waarde ervan hangt nog steeds samen met het gebruik ervan binnen het netwerk. En dat gebruik is alleen mogelijk met een unieke sleutel. Daardoor is het vertrouwen verdeeld over alle knooppunten.

Het is in feite niet zo dat je ‘bitcoins bezit’. Aangezien jij de enige bent die transacties kan doen met de set van jouw sleutel, moet je op de andere knooppunten vertrouwen. Deze knooppunten hebben – gelet op de economische kosten die met het werk samenhangen – niet voldoende economische macht om de keten te veranderen.

Waarom is blockchain sociaal innovatief?

Zoals Vinay Gupta uitlegt is blockchain ‘relationele software’, software zonder eigenaar waardoor nieuwe vertrouwensmechanismen kunnen ontstaan die onze sociale relaties kunnen veranderen. Hierdoor kunnen vertrouwensbouwwerken ontstaan waarvan het transformerende potentieel niet in één keer bestaat, maar langzamerhand ontstaat.

Sociale innovaties kunnen worden gedefinieerd als nieuwe sociale relaties, met nieuwe manieren van doen, denken en organiseren. Nu handelen we nog lokaal via intermediairs, met blockchain kunnen we waar ook ter wereld  iemand betalen zonder transactiekosten te betalen. Nu hebben we nog wetten om contracten te kunnen maken. Binnenkort hebben we software die in de plaats komt van deze wettelijke procedures of zelfs van alle institutionele modellen. Discussiëren over crypto-economie en blockchain-ontwerpen zal net zo gewoon worden als praten over politieke systemen.

Waarde kunnen toekennen aan een digitaal muntje, betekent dat we iedere waarde kunnen toekennen aan vergelijkbare muntjes. Of het nu gaat om goud, aandelen of (rechten op) onroerend goed, het doet er niet toe: de waarde van deze ‘muntjes’ is verbonden aan de fysieke wereld, waardoor ze meer en meer implicaties hebben buiten de digitale wereld en zo innovatie mogelijk maken. Op deze manier kunnen we onze samenleving opnieuw creëren en samenstellen volgens de waardes die in een blockchain verankerd zitten (zoals in het voorbeeld van bitcoin).

De transformatieve mogelijkheden van blockchain

Met de ‘Verhandeling over de oorsprong van sociale ongelijkheid’ van Rousseau in het achterhoofd, geef ik onmiddellijk toe dat we sociale ongelijkheid creëren in cyberspace door het vestigen van digitaal eigendom. Satoshi Nakamoto (een pseudoniem), schreef in 2008 een white paper waarin hij voorstelt het eerste digitale betaalmiddel de markt te laten betreden. Maar het op het eerste oog foutloze ontwerp van Bitcoin heeft politieke consequenties.

Kostakis en Giotitsas merken op dat er een bitcoin aristocratie is in het netwerk. Door de manier van ontwerpen is het aantal bitcoins dat gecreëerd kan worden gelimiteerd. Dat zorgt ervoor dat inflatoire druk ontstaat. Gedecentraliseerd bestuur kan ook centraal worden: ongeveer 70% van de knooppunten is gevestigd in China waar hardware en elektriciteit goedkoop zijn. Het creëren van bitcoins vraagt een schokkend hoge hoeveelheid energie, hoewel er andere manieren zijn om dit protocol te vervangen.

Ik zou de technologie in willen zetten om sociaal innovatief te transformeren met behulp van de eerste technologie wet van Kranzerg’: het is ‘(…) niet goed of slecht, en ook niet neutraal’. Het zet verschillende actoren in gang en zet deze ook weer uit. Het kan gebruikt worden en doet dat ook al in overeenstemming met verschillende visies op een betere toekomst.

In dit speciale geval doet Bitcoin niets anders dan centrale bankinstituten vervangen, wier rol in het garanderen van vertrouwen is gedecentraliseerd door nieuwe bestuursmechanismen. Hoewel opgezet om andere organisaties van vergelijkbare aard te ontmantelen, wordt de technologie helaas overgenomen door de financiële industrie en private investeerders. Banken zijn op dit moment de grootste eigenaren van octrooien op technologieën die te maken hebben met blockchain.

Oproep aan sociale innovators

Ik roep sociale innovators op om zich meer bezig te houden met blockchain en de technologie die ermee samenhangt. Als de woorden blockchain en bitcoin worden geassocieerd met databases die gecontroleerd worden door grote instituten, dan bestaat het risico dat het model dat bitcoin introduceerde, alleen nog maar gebruikt wordt door de instituten die het aanvankelijk wilde vervangen.

Sociale innovatie is deel van een markt-georiënteerde maatschappij en moet daarom vechten om geaccepteerd te worden, linksom of rechtsom. Het voordeel van de eerste gebruikers biedt sociale innovators de kans om vooraan de rij te staan. Ik ben van mening dat bestaande netwerken van sociale innovators, zoals onderzocht door TRANSIT, in hoge mate kunnen profiteren van deze ontwikkelingen. Zij hebben de mogelijkheden hun connecties aan te sporen over te stappen en het network te gebruiken in hun voordeel. Dit zorgt ervoor dat ze op gelijke voet komen met organisaties die gesettled zijn in de markt met hun gebruikers en cliënten. Deze bestaande organisaties zien waarschijnlijk op tegen het innoveren, waardoor ze geen actie ondernemen en geen organisatiemodellen aannemen met mogelijk ontwrichtende gevolgen.

Een aantal voorbeelden: Transition Towns die werken aan lokale veerkracht kunnen ook meewerken aan duurzame energie, die dan vervolgens verdeeld kan worden via digitale betaalmiddelen. Het Slow Food netwerk kan hun data over voedingsmiddelen beschikbaar stellen, waarbij ze duurzame samenwerking voorop stellen. Kredietunies zouden kunnen gaan samenwerken met het digitale betaalmiddel FairCoin, waardoor het meer geaccepteerd wordt en de economie ecologisch en veerkrachtig maakt.

Backfeed probeert zo’n sociaal system op te zetten; hun doel is een blockchain te ontwerpen dat zorgt voor grootschalige open-source samenwerking zonder centrale coördinatie door een besturingssyteem van consensus over bijdrage van waarde. Backfeed zoekt samenwerking met mensen die er ook zo over denken.

Deze experimenten zijn ontwikkeld voor een sociaal innovatieve wereld gebaseerd op vertrouwen, wachtend op deelnemers.

Francisco Santos
Dit artikel is een vertaling van de oorspronkelijke tekst op transitsocialinnovation.eu

Vertaling: Olga Boogaers