Geld is eigenlijk gewoon bankschuld
Het debat over de crisis verloopt verwonderlijk. De problemen die onlosmakelijk verbonden zijn met geldcreatie door bankschuld krijgen veel te weinig aandacht. En omdat de kern van de kredietcrisis al 5 jaar lang vaak genegeerd wordt, bieden de meeste analyses en debatten geen oplossing.
Een oplossing voor de kredietcrisis begint met het begrijpen van het huidige proces van geldcreatie. Dit is heel simpel. Iedere keer als iemand een krediet (bijvoorbeeld een hypotheek) neemt bij een bank, wordt nieuw geld 'uit het niets' gecreëerd. Al het girale geld, ruim 95% van het totaal in westerse landen, is momenteel op deze manier gecreëerd. In Nederland door banken als ING, Rabobank, ABNAMRO en SNS. Deze commerciële banken zijn dus geldscheppende instellingen. Kredietverlening = geldcreatie. Geld = bankschuld. Meer geld in omloop betekent meer bankschuld. En omgekeerd, als we al onze bankschulden aflossen, is er nauwelijks geld meer. We 'huren' nu in feite nagenoeg al het geld van banken tegen het geldende rentetarief. Deze privatisering van het geldsysteem is uit de hand gelopen. Steeds duidelijker wordt dat de bedrijfseconomische kredietbeslissingen van winstmaximaliserende banken niet overeenkomen met de macro-economische en maatschappelijke behoefte aan geld. De onzichtbare hand faalt.
Het huidige crisisdebat draait vaak om de vraag hoe de overheid aan geld komt en of zij wel of niet moet bezuinigen. De overheid kan momenteel slechts aan geld komen door belasting te innen of door geld te lenen. Zelden wordt geopperd om de overheid zelf geld te laten creëren. Afgelopen maandag deed de hoofdeconoom van de Rabobank, Wim Boonstra, dit opmerkelijk genoeg wel. Hij stelde in het Financieel Dagblad dat monetaire financiering, ofwel geldcreatie door de overheid, uit de taboesfeer dient te komen. Gelijk heeft hij. Om de crisis op te lossen is het zelfs noodzakelijk dat wij ons afvragen waarom commerciële banken het recht op geldcreatie hebben en of er alternatieve geldsystemen zijn. Er is een fundamenteel debat en een democratisch besluit nodig over het recht op geldcreatie. De beslissing 'hoeveel geld voor wat' is een essentieel economisch en maatschappelijk stuurmechanisme.
Gezien de omvang van de crisis dient op zijn minst overwogen te worden om van geldcreatie weer een taak van de overheid te maken. Het nationaliseren van de geldcreatie – wel te onderscheiden van nationalisatie van het bankwezen – is een weg uit de crisis en kan bovendien bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie en 100% duurzame energie. Banken mogen in zo'n geldsysteem niet meer uitlenen dan zij aan spaargelden binnenhalen en verliezen hierdoor hun geldscheppende karakter. Zij gaan doen wat velen denken dat ze al doen: intermediairen. Bankschuld- en rentevrije geldcreatie door de overheid heeft de potentie de maatschappij te veranderen. Zaak is wel de beslissing 'hoeveel nieuw geld?' en 'waarvoor?' van elkaar te splitsen, zodat misbruik door politici wordt voorkomen.
Pas indien de problemen van het huidige geldsysteem niet langer gebagatelliseerd worden, maar worden benoemd en aangepakt, is de crisis op te lossen. De huidige rol van banken in het economisch systeem is problematisch. Bankiers zijn dit niet. Hun bedrijfseconomische afwegingen zijn uiterst waardevol. De optelsom van al deze bedrijfseconomische afwegingen leidt echter niet tot de optimale maatschappelijke geldhoeveelheid. Daarnaast zijn er voldoende argumenten om de allocatie van nieuw geld niet langer te laten gebeuren op basis van korte termijn winstmaximalisatie, maar op basis van lange termijn maatschappelijke doelen. Het is tijd voor een fundamenteel debat over het geldsysteem in het algemeen en geldcreatie in het bijzonder. Juist nu de onzichtbare hand faalt.
Martijn Jeroen van der Linden (1980) studeerde Bedrijfseconomie in Tilburg, werkte bij ING en als daytrader. Nu is hij onderzoeker, coördinator van het Platform DSE en bestuurslid van Stichting Ons Geld.
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht
@Peter den Braber
“kan een bank alles uitlenen wat ze zelf willen. Kijk eens naar banken…die vrijheid hebben ze niet”
Hebben de banken dan een beperking van wat ze uit mogen lenen? Ik dacht het niet.
Google aub even en lees u in.
Hier wordt het ook nog even in het kort uitgelegd:
https://www.youtube.com/watch?v=7m05ZI6jvxs (van Tros Radar in Nederlands)
Als iemand een lening afsluit tikken ze de getallen in op een computer. De lener kan beginnen met betalen, natuurlijk MET extra rente. De banken hebben dit recht op het creeren van gratis geld. De winsten mogen ze zelf houden. Onbegrijpelijk systeem. Vooral als je bedenkt dat de rente op het geleende bedrag NIET gemaakt wordt. Dus is er nooit genoeg geld om alle leningen terug te betalen. Vandaar is er altijd een groter wordend tekort op geld. De economie heeft dit idiote systeem tot nu toe alleen maar overleeft omdat de economie bleef groeien. Bij economische groei wordt geld geleend. Door de nieuwe schulden kwam er steeds genoeg geld bij om het systeem overeind te houden. Zodra de groei weg is, stort dit systeem in. Dat is wat we nu zien gebeuren.
Als je bovenstaande te eng vind om te accepteren, kun je beter niet naar onderstaand filmpje kijken.
Geld wordt gemaakt door banken en de huur van het geld maakt de 1% rijker ten kostte van de rest.
https://www.youtube.com/watch?v=ZzCegQVljdY
Maar gelukkig is er ook een oplossing voor deze problemen.
Als de overheid dit geld zelf maakt via een staatsbank, kunnen ze dat direct aan de mensen geven, bv met een basisinkomen. Dan komt dat direct in de echte economie terecht.
@ Gifkikker.
Indien wat jij zegt zou kloppen, kan een bank alles uitlenen wat ze zelf willen. Kijk eens naar banken…
die vrijheid hebben ze niet. Kredietverstrekking gaat maar tot zover.
En een hypotheek verstrekken in jouw voorbeeld: volgens mij weet je niet wat daar bij komt kijken.
Het geld wat de bank feitelijk leent (dus geen gedachtenexercitie dat ze dit eventueel zouden kunnen maar pas werkelijkheid wordt als jij ook echt dat geld wil hebben) aan jou als hypotheeknemer, leent de bank op de geldmarkt. Die zet daar dan een opslag op als vergoeding voor het uitlenen plus een risico-opslag.
En jouw voorbeeld over giraal geld wat geen echt geld zou zijn…. tja. Dat geldt dan wederzijds hoor.
Mijn hypotheekbetalingen gebeuren ook giraal. Betaal ik dan wel of geen geld….?
Zo kun je wel door blijven redeneren.
Waar je mogelijkerwijs een punt in hebt is een doorwerking van de overeenkomst van Bretton Woods.
Geld werd hierdoor gekoppeld aan een bepaalde hoeveelheid goud. Dat is dus discutabel. Doorvertaald kun je stellen: wat is iets waard? Als je daar op door filosofeert, kom je denk ik in meer realistische pat stellingen terecht.
citaat: bij krediet opnemen bij een bank wordt er nieuw geld gecreëerd.
Met alle respect: dat is absoluut GEEN onzin.
Het zit zo: Als je een huis wilt kopen en een hypotheek aanvraagt, moet je de bank beloven dat ze het huis mogen afpakken als je niet betaalt. Wat er op je rekening staat is wettelijk geen geld, maar een “belofte tot betalen”. En nu klopt de creatieve boekhoud-truc: De bank zet belofte van het onderpand in de boeken (ze hebben immers recht op hetzij het huis, hetzij het geld dat je als aflossing en rente betaalt) en hebben dus “ineens” geld, dat ze als belofte op jouw rekening kunnen zetten. Let wel, zolang jij het geld niet echt ophaalt blijft het een belofte en kan de bank er dus net zo creatief mee boekhouden als ze wil.
Merk ook op dat we het nog niet over fractioneel bankieren hebben gehad. Dat staat er namelijk los van. Pas als je het niet-bestaande geld ook daadwerkelijk wilt hebben treedt dat in werking. Maar ach, wie gebruikt er nog echt geld? En dan vooral in grote bedragen? Er zijn inmiddels al zat winkels waar je niet eens met echt geld kunt betalen omdat ze alleen bankenbedrog ondersteunen.
De enige “service” die een bank dus verleent is dat ze een onderpand in gijzeling houden en met creatieve boekhoud-truc net doen alsof ze geld uitlenen (wat niet bestond kan toch onmogelijk worden uitgeleend). O ja, de rente die ze berekenen als losgeld is niet gemaakt, zelfs niet door een boekhoudkundige truc, dus daar zul je nog meer onderpanden voor naar de bank moeten brengen.
citaat: bij krediet opnemen bij een bank wordt er nieuw geld gecreëerd.
Met alle respect: dat is onzin. Banken kunnen alleen geld uitlenen wat ze zelf hebben of geleend hebben. Het is niet zo dat ze maar onbeperkt geld kunnen uitlenen aan iedereen die dat wil. Terug naar de schoolbanken hoor. Misvatting nummer 1.
De Nederlandse Bank (DNB) bepaalt – i.s.m. de ECB – de geldhoeveelheid, dus hoeveel geld er maximaal in omloop is. Extra geld drukken betekent inflatie verhogen etc.
Allemaal vrij basaal economie, en aangezien de rest van je betoog hier op rust, is jouw verhaal onjuist.
Banken hebben niet het recht op geldcreatie, dat berust dus bij DNB. Misvatting nummer 2.
Aanpak van “de crisis”: ik denk dat de grootste “crisis” niet de geldcreatie is, maar de ongelijke welvaartsverdeling. Niet alleen qua vermogen, maar ook inkomen.
Daarnaast zijn er vele bedrijven die mega miljoenen of miljarden verdienen wat allemaal opgebracht moet worden door de consument. Ophopen van vermogen wat bij een kleine groep mensen terecht komt.
De maatschappelijke relevantie van die verdeling is in de afgelopen jaren alleen maar meer ter discussie komen te staan.
Nee, ik ben geen communist of socialist. Ik hecht wel waarde aan gelijke rechten binnen een samenleving, waarbij er best verschillen mogen zijn. Waar een voorzitter van een raad van bestuur geen miljoenen hoeft te verdienen vanwege de vermeende verantwoordelijkheid van zijn werk. Om maar een voorbeeld te noemen.
Maar dat is een andere discussie. 😉
dit hele blog over banken werd in DWDD door de daar aanwezige acteurs uitgelegd
Mooi stuk. Ga zo door 🙂
Het is de vraag of geld in zijn huidige vorm bestaansrecht blijft houden. Bij geld draait het immers om vertrouwen. Banken lenen (al dan niet gecreëerd) geld uit in het vertrouwen dat ze het terugbetaald krijgen, onder bijbetaling van een risico-premie in de vorm van rente. Mensen betalen goederen of diensten met geld, waarbij de koper het vertrouwen heeft dat het goed of de dienst een geldswaarde vertegenwoordigt die voor hem acceptabel is, en de verkoper ontvangt het geld in het vertrouwen dat hij met dit geld weer nieuwe bedrijfsactiviteiten kan ontplooien.
Nu heeft de krediet- en bankencrisis al een flinke deuk bezorgd in het vertrouwen dat geld zijn waarde in het economisch verkeer blijft houden, of tenminste een stabiel gegeven is. De economische crisis maakt dat geld voor steeds minder mensen een toegankelijk medium wordt, en dat deze mensen op zoek gaan naar andere manieren om in hun levensonderhoud te voorzien.
Zo kunnen er parallelle economieën gaan ontstaan die draaien op bitcoins, of op LETS, of simpelweg op ruilhandel. Dit zijn reële economieën, alleen blijven ze verborgen voor de overheid, en valt het niet mee om er belasting over te innen. Dus hier zit een duidelijk belang voor de overheid, en dus voor ons als samenleving, omdat teruglopende belastinginkomsten onvermijdelijk zullen leiden tot daling van het vermogen om allerlei voorzieningen in stand te houden, laat staan vernieuwing te bekostigen.
En via de ruilhandel kom ik bij de kern van de problematiek. Waar economen, bedrijven en overheden massaal het groeibeginsel aanbidden, draait het bij economische groei eigenlijk maar om één ding: substitutie.
Voor alle groei moet iets opgeofferd worden. Zij het geld, arbeid, grondstoffen. Bij geld komt nu langzaam de notie naar boven dat dit niet onuitputtelijk gecreëerd kan blijven worden. Ook arbeid is beperkt, en hetzelfde geldt – en dat kan op deze plek die om duurzaamheid draait niet nadrukkelijk genoeg worden benoemd – voor grondstoffen en milieu. Tot nog toe merken we daar in onze westerse maatschappij niet zo veel van, omdat de opofferingen meestal gaan ten laste van plekken ver weg. Maar door de globalisering en de toenemende vraag en dus schaarste zal dit snel veranderen.
Het is dus zaak dat bij alle bespiegelingen over economische groei nadrukkelijk de vraag wordt gesteld: en wat wordt hier opgeofferd?
Weer een ‘economen’ die denkt met een nieuw, anders, onderbelicht standpunt te komen, terwijl het allemaal op hetzelfde neerkomt: het geloof dat de overheid (meer) moet ingrijpen en dat het dan beter zal worden.
Hoezo onzichtbare hand die faalt? Het principe van de ‘onzichtbare hand’ geldt in een vrije markt en dat is het bankwezen totaal niet. In de betreffende alinea wordt juist uitgelegd hoe geldcreatie in feite door gelegaliseerde fraude tot stand komt. Het zijn overheidswetten die dit falende systeem dragen.
De overheid bepaalt wat een wettig betaalmiddel is, wat de regels zijn voor geldschepping, welke banken een banklicenties krijgen, en zelfs welke banken wel of niet failliet mogen gaan. Als er werkelijk een privaat geldsysteem was dan zouden mensen al massaal de euro hebben gedumpt. En nu wil de schrijver dat deze falende overheid meer de regie in eigen hand neemt in plaats van de uitvoering uit te besteden. Misbruik door politici, die gewend zijn om andermans geld uit te geven aan eigen ideeën, moet worden voorkomen doordat de politiek duidelijke regels voor zichzelf gaat stellen… briljant!
Overigens: hoewel de overheid formeel geen geld kan bijdrukken, zet zij dit uiteraard wel in gang door bij banken geld te lenen. Waarbij het kapitaal van de bevolking, concreet de mogelijkheid om belastingen te verhogen, in feite het onderpand is.
En of het nu via de bank loopt of niet: er wordt inflatie opgeroepen en dat zorgt altijd voor verlies aan koopkracht onder de bevolking ten faveure van de overheid die het geld nog kan uitgeven voordat dit koopkrachtverlies heeft plaatsgevonden.
De oplossing is niet dat de overheid stopt met het verlenen van privileges aan banken. De oplossing is dat de overheid zelf geen privileges meer heeft, zodat mensen zelf kunnen bepalen welk ruilmiddel ze onder welke voorwaarden willen gebruiken, en hoe ze hun geld uitgeven.
De waarde van geld zit in het vertrouwen in de waarde zelf. Het is dus onnatuurlijk dat, via een overheid, wordt opgedrongen welk geld je moet gebruiken.
Interessante column. De economie en de crisis écht begrijpen doe ik nog steeds niet. De overheid kan toch echter wel geld creeeeren, namelijkd door geld te printen?
Geachte,
Graag wil ik opmerken, dat Dhr. Boonstra, zoals in bovenstaand artikel genoemd, in het Financieel Dagblad, nú met deze oplossing komt; om de overheid betreft ‘geldgenerering’ uit de taboesfeer te halen.
Weer een vorm van eigenbelang en doorschuifpolitiek; nu de banken zelf met deze problematiek zitten?
“Meer geld in omloop betekent meer bankschuld. En omgekeerd, als we al onze bankschulden aflossen, is er nauwelijks geld meer. ”
Sterker nog, er is te weinig geld om alle schuld af te betalen. Want op elke lening zit een rente die ook terug betaald moet worden, maar dat geld wordt niet door de bank gemaakt. Dus het huidige systeem kan niet anders dan vastlopen als de economie niet steeds blijft groeien. En dat is wat je nu ziet gebeuren.