Het sprookjesachtige ritueel van Prinsjesdag in Den Haag werd volgens de regels gevolgd door een lange zitting waarin alle 14 partijen in de kamer hun plas over de regeringsverklaring mochten doen. Eigenlijk twee contrasterende symbolische vertoningen, de één van de historische monarchie en de ander van de moderne democratie.  De laatste tijd gaan er echter steeds meer stemmen op die beweren dat na de monarchie ook de democratie als systeem heeft afgedaan. 

Die mening zou je inderdaad kunnen krijgen als je de toename van het aantal dictatoriale regimes in de wereld ziet. Of als je de wanhopig vastgelopen polarisatie tussen democraten en republikeinen in de VS volgt. Het land dat nota bene beweert de machtigste democratie ter wereld te zijn, maar een regering heeft met een halve zool als president en verder bestaat uit marionetten die naar de pijpen van de wapen- en de olie-industrie dansen. 

Krakende democratie

Ook in het Verenigd Koninkrijk kraakt de democratie in haar traditionele voegen. Want na een zogenaamd democratisch referendum over Brexit op basis van vrees voor migranten en opgeklopte nationalistische onderbuikgevoelens, dat met 1 % meerderheid doorslaggevend zou zijn, ziet eigenlijk niemand het referendum als democratisch systeem nog zitten. Als daar dan vervolgens een oeverloze discussie in het Britse House of commons op volgt waarin alle 650 leden slechts hun welbespraaktheid tonen zonder dat het tot iets zinnigs leidt, ga je toch echt aan het systeem twijfelen. In Nederland is de hopeloze verdeeldheid met 28 politieke partijen en de opkomst van het populisme ook al geen aanbeveling. Men kan zich dan ook in alle ernst afvragen in hoeverre Jan en alleman zonder enige kennis van en over de ingewikkelde vraagstukken waarvoor een regering tegenwoordig staat, zou moeten meebeslissen.

Daarentegen is het ogenschijnlijke gemak waarmee men in China zonder al te veel tegenspraak besluiten kan nemen, om jaloers op te worden. En toch ben ik wel een fan van John Bercow, the speaker of the house en zou ik voor geen geld in China willen wonen.

Maar misschien gaat het niet om de gevoelens van de burger en is vrijheid te veel verworden tot vrijblijvendheid. Misschien moeten we oordelen op grond van andere en hardere feiten zoals hoe een land de toekomst zeker stelt, de economie beheerst, de veiligheid garandeert en de gezondheid van haar inwoners bevordert.

Er gebeurt iets

Een feit is namelijk dat er juist in China wel economische en technologische wonderen gebeuren terwijl de rest van de wereld zichzelf pratend, ruzie makend of zelfs vechtend op steeds grotere achterstand doet geraken. Voor de zogenaamde president van de VS en zijn mallotige aanhang is die achterstand een reden om China daarvan de schuld te geven. Ze betichten China van vals spel in de handel, spionage, diefstal van intellectueel eigendom, oneerlijke staatssteun, dumping van goedkope spullen en zelfs geloven ze in de meest bizarre complottheorie ooit. China zou volgens hen het klimaatprobleem verzonnen hebben om daarmee de VS in een kwaad daglicht te stellen en economisch te benadelen. Die complottheorie raakt natuurlijk kant nog wal, maar misschien kan het toch geen kwaad eens wat feiten te noemen over de strijd om het klimaat in het land met de grootste bevolking en de grootste uitstoot van CO₂.

De bevolkingsgroei van China dreigde in de zestiger jaren ernstig uit de hand te lopen. In 1968 bedroeg die groei nog 2,8 % per jaar. In 1979 werd daarom de één-kind-politiek ingevoerd en dat heeft geholpen. In 2019 is de groei gedaald tot 0,4 % en met 1,4 miljard zielen is het hoogtepunt intussen vrijwel bereikt en de prognose is zelfs dat er krimp zal ontstaan omstreeks 2025. Hoewel de sinds 2013 gestopte één-kind-politiek daar een belangrijke rol in heeft gespeeld, waardoor er nu een tekort aan vrouwen is, zijn er ook andere factoren in het spel. Zoals de trek naar de steden, de industrialisatie en de groei van het inkomen. 

De urbanisatiegraad is in 35 jaar gestegen van 18 naar 60 % en de woningnood in de steden is zo groot dat er met gemiddeld 35 m² woonruimte per persoon helemaal geen ruimte is voor kindertjes. Dankzij een economische groei met ruim 9 % per jaar is het nationaal bruto product per hoofd van de bevolking sinds 1978 verveertigvoudigd van 200 $ tot 8500 $ per jaar, maar ook de kosten voor een appartement zijn intussen torenhoog. Wellicht de belangrijkste factor is echter dat van alle volwassen vrouwen ouder dan 25 jaar 60 % middelbaar of hoger onderwijs heeft genoten en 64 % een baan heeft. 

Die verbeterde maatschappelijke positie van de vrouwen is ook in andere landen gepaard gegaan met een drastische verlaging van het geboortecijfer. Net als in het westen gaat de demografische ontwikkeling trouwens ook gepaard met een hogere gemiddelde levensverwachting en een sterke vergrijzing. Men vreest dat mede daardoor niet alleen de omvang van de bevolking maar ook de economische groei haar hoogtepunt heeft bereikt. Wellicht is daarmee het belangrijkste gevaar voor milieu en klimaat beheersbaar geworden.

Spectaculaire ontwikkeling

Deze spectaculaire economische ontwikkeling en welvaartsgroei is natuurlijk gepaard gegaan met een enorme toename van het energiegebruik. Tot voor enige tijd werd daarin voor ongeveer 75 % voorzien door steenkoolcentrales met kolen uit eigen kolenmijnen, 20% hydro-energie uit een twintigtal gigantische stuwmeren, waarvoor circa 15 miljoen mensen hun huis moesten verlaten en een steeds toenemende import van olie. Daarnaast wordt in circa 46 kernenergiecentrales stroom opgewekt die in ongeveer 4 % van de elektriciteitsbehoefte voorziet.

Het gebruik van fossiele brandstoffen gaat gepaard met een enorme CO₂ uitstoot en ook met veel roet en andere vervuilende stoffen. De luchtvervuiling in de grote steden van China is berucht en niet voor niets loopt men met stofkapjes voor de mond. Jaarlijks zouden er 750.000 mensen sterven aan longziektes door luchtvervuiling. China stoot intussen twee keer zoveel CO₂ uit als de VS, maar het heeft wel vier keer zoveel inwoners. Per persoon wordt intussen gemiddeld circa 8 ton CO₂/jaar uitgestoten, net zoveel als inwoners van Europese landen en half zoveel als de mensen in de VS. 

Sommige Nederlandse politici roepen dan ook dat het helemaal geen zin heeft om hier veel geld uit te geven aan verduurzaming van de energie zolang die grote vervuilers als China en de VS gewoon doorgaan met gebruik van fossiele brandstoffen. In een democratie mag je natuurlijk  van alles roepen en met de opkomst van het rechts populisme geldt dat vooral voor onwaarheden.

In een artikel van Michael Barnard wordt echter op grond van betrouwbare bronnen een geheel ander beeld over China geschetst. In de grote steden zoals Beijing met 22 miljoen inwoners is het ondanks de verkeersdrukte in de zomer als er geen kachels branden, schoon en stil omdat intussen nagenoeg alle verkeer elektrisch is. 

Klimaatdoelen 10 jaar eerder

China is op weg om haar klimaatdoelstelling al 10 jaar eerder te bereiken dan was afgesproken. China heeft de afgelopen periode wel drie keer zoveel geïnvesteerd in productie van duurzame energie als de VS en produceert intussen meer groene energie dan enig ander land en distribueert dit in het onwijs grote land door middel van een hoogspanningsnetwerk met gelijkstroom, waarmee het technologisch vèr vooruit loopt. In de steden rijden bij elkaar 400.000 elektrische bussen die allemaal in China worden geproduceerd. Van alle in de wereld verkochte EV’s wordt 60 % in China geproduceerd en door de eigen bevolking gekocht.  

China heeft 30.000 km hoge snelheidslijnen in werking. Dat is 3 keer zo veel als in heel Europa. China is wereldleider op het gebied van elektrische fietsen, elektrische steps en scooters en 8 van de 10 grootste producenten van zonnepanelen zijn in China. Goldwind is na Vesta de grootste fabriek van windturbines in de wereld. China heeft een herbebossingsprogramma lopen voor een oppervlak zo groot als heel Frankrijk waarin sinds 1990 al 38 miljard bomen zijn geplant. Indrukwekkend, maar nog niet genoeg.

China is weliswaar hard op weg om door middel van verduurzaming  minder afhankelijk van olieleveranciers te worden maar importeert nog jaarlijks voor 240 miljard US $ olie. Dat is meer dan de 163 miljard US $  die de VS aan olie import moet betalen. De meest vervuilende oude kolencentrales in stedelijke gebieden zijn weliswaar gesloten en de bouw van nieuwe kolencentrales is sterk afgenomen, maar vanwege de groeiende energiebehoefte kan de verduurzaming eenvoudig niet sneller en nog steeds zijn de circa 3500 kolencentrales een enorme bron van vuile lucht en CO₂.  

Bezwaarprocedures tegen zonneparken en windturbines zijn in een land zonder democratie natuurlijk bij voorbaat kansloos en het gaat China waarschijnlijk lukken om in 2030 de bijdrage van zon- en wind energie in het totaal op 30% te krijgen. Samen met hydro- en kernenergie kan met uitkomen op 55% CO₂ vrije energieopwekking. 

Maar eerlijk is eerlijk in één opzicht blijft China mijlenver achter bij de rest van de wereld en dat is de vrijheid van meningsuiting en protest en daardoor met het aantal van miljoenen jeugdige klimaatstakers dat deze week op de been kwam om zich achter Greta Thunberg te scharen.  Een democratisch recht dat helaas nodig is omdat regeringen niet naar de burgers willen luisteren.

Han Blok