De wereldeconomie zal dit jaar waarschijnlijk in de grootste economische crisis belanden sinds de crisis van de jaren dertig, schrijven economen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Dat de coronacrisis grote gevolgen heeft voor de economie is een feit. Veel ondernemers zien hun omzet verdampen en kunnen hun werknemers niet uitbetalen. Daar staat tegenover dat consumenten veel geld overhouden, omdat ze niet uit eten gaan, niet op een terrasje gaan zitten, niet autorijden, niet vliegen, niet winkelen, etc. Een korte termijn oplossing zou dus kunnen zijn om deze burgers te vragen/verplichten dat uitgespaarde geld over te maken naar de schatkist, waarmee de overheid de gedupeerde ondernemers en werknemers schadeloos kan stellen. Rondpompen van geld dus via de schatkist, zonder de volgende generatie op te zadelen met meer staatsschulden. Een ander woord hiervoor is herverdeling van inkomsten.
Dematerialisatie
Het netto resultaat is dematerialisatie: het geld blijft rollen, zonder dat daar materiële consumptie tegenover staat. Dat is goed voor het milieu en de aarde. Erger is misschien wel dat ook de immateriële consumptie afneemt, we kunnen immers niet naar musea, concerten en festivals. Maar ook hier geldt dat mensen geld overhouden omdat ze verplicht thuis moeten blijven. Dus koop nu die museumjaarkaart of wordt vriend van je favoriete museum of orkest.
Economische groei
Verwacht wordt dat de Nederlandse economie met 7.5 % zal krimpen dit jaar. We moeten dit echter wel in een context zien van jarenlange economische groei. Het Nederlandse BNP is in de afgelopen 40 jaar meer dan verviervoudigd: van 189 miljard dollar in 1980 tot 824 miljard dollar in 2017. Dit is een gemiddelde groei van 3.5% per jaar. Als we dit jaar 7.5% krimpen komen we weer op het niveau van 2016. Hoe erg is dat nou eigenlijk? Leefden we toen in armoede? Veel mensen wel, als je de naar de groei van het gebruik van voedselbanken kijkt, maar economische groei is geen garantie voor het wegkwijnen van de voedselbanken. Het omgekeerde lijkt het geval: het aantal mensen dat gebruik maakt van de voedselbank is in de afgelopen tien jaar verdubbeld. Voor minder bedeelden is herverdeling dus belangrijker dan economische groei.
Na de crisis
Niemand heeft deze crisis gewild, maar nu die er toch is moeten we nadenken over de vraag hoe we de economie op een duurzamer pad kunnen brengen. Welke bedrijfstakken willen we weer terug en onder welke voorwaarden? Natuurlijk willen we de horeca terug en de cultuursector. Maar of we weer terug moeten naar de oude situatie als het om vliegen gaat, is de vraag. We zouden bijvoorbeeld het belastinggeld dat wordt gestoken in het overeind houden van bijvoorbeeld KLM als lening moeten verstrekken die terugbetaald wordt via vliegticket taks en/of kerosine taks. Dan zal het aantal vluchten tot 1000 km vanzelf afnemen. Dit geldt ook voor andere milieu- en mens belastende activiteiten zoals vleesproductie en consumptie, het rijden op fossiele energie, de aanleg van infrastructuur en de import van niet duurzaam geproduceerde grondstoffen (denk aan biomassa voor energieproductie en veevoeder). En passant lossen we dan de stikstofcrisis ook op.
Covid-19 ontwricht levens, maar biedt tegelijk een historische kans om de maatschappij “radicaal duurzamer” te maken, aldus 170 Nederlandse wetenschappers en nu ook Groenlinks. Ik sluit me daar graag bij aan.
Frans Vollenbroek
