Het wk voetbal in Qatar, waar zijn de protesten?

[ Update ] Meer dan 6.500 werknemers uit India, Pakistan, Nepal, Bangladesh en Sri Lanka zijn omgekomen in Qatar sinds het 10 jaar geleden het recht won om het wereldkampioenschap voetbal in Qatar te organiseren, becijferde The Guardian in februari 2021.

Volgens de organisatie en de FIFA waren dat er slechts 3. Er waren luide protesten vanwege de soms dramatisch slechte arbeidsomstandigheden. Maar naarmate de start van het toernooi nadert werd het stiller rond mensenrechten en duurzaamheid in Qatar. De KNVB wil uitleg van de FIFA en de Tweede Kamer is tegen een afvaardiging. Toch wil de regering wel iemand sturen. Dat gaan we nog zien.

Strenge restricties voor de media

Wie steun verwacht van de media om uit te vinden hoe het nu echt zit daar in Qatar, krijgt een teleurstelling te verwerken. De media mogen zo goed als niets laten zien, buiten het stadion.

Internationale televisieploegen in Qatar voor de Fifa World Cup mogen geen mensen in hun eigen huis interviewen in het kader van ingrijpende beperkingen op de verslaggeving. The Guardian noemt de beperkingen “chilling”.

Omroepen mogen volgens de voorwaarden van de regering ook niet filmen op locaties waar bijvoorbeeld migrerende werknemers wonen. In plaats daarvan mogen zij slechts op drie plaatsen in Doha op openbare plaatsen filmen: de Corniche promenade, de West Bay en de Towers.

Het maken van opnamen bij of in overheidsgebouwen, universiteiten, gebedshuizen en ziekenhuizen is eveneens verboden, net zoals het maken van opnamen op privé locaties, zelfs met toestemming van de eigenaar.

Veel slachtoffers

De cijfers, samengesteld uit overheidsbronnen, laten zien dat sinds de toewijzing in 2010 elke week gemiddeld 12 migrerende werknemers uit deze vijf Zuid-Aziatische landen zijn omgekomen. Maar het totale dodental is aanzienlijk hoger, aangezien de cijfers geen rekening houden met sterfgevallen uit andere landen die veel arbeiders naar Qatar sturen, waaronder de Filippijnen en Kenia. Ook sterfgevallen in de laatste maanden van 2020 tellen niet mee.

Het grimmige dodental van Qatar wordt onthuld in lange spreadsheets met officiële gegevens met de doodsoorzaken. Maar verreweg de meest voorkomende oorzaken zijn zogenaamde “natuurlijke sterfgevallen”, vaak toegeschreven aan acuut hart- of ademhalingsfalen. Op basis van de gegevens die door de Guardian zijn verkregen, wordt 69% van de sterfgevallen onder Indiase, Nepalese en Bengalese werknemers gecategoriseerd als natuurlijk. Alleen al onder de Indiërs is dat 80%.

The Guardian heeft ook gemeld dat dergelijke classificaties, die meestal zonder autopsie worden gedaan, vaak geen legitieme medische verklaring bieden voor de onderliggende oorzaak van deze sterfgevallen.

Een rapport van de eigen advocaten van de regering van Qatar in 2014 adviseerde al dat het een onderzoek zou laten uitvoeren naar de dood van buitenlandse werknemers als gevolg van een hartstilstand, en de wet zou wijzigen om “autopsies toe te staan ​​… in alle gevallen van onverwachte of plotselinge dood”. De regering heeft geen van beide gedaan.

De regering van Qatar betwist het aantal doden niet, maar zegt dat het aantal doden in verhouding staat tot de omvang van de migrerende beroepsbevolking en dat de cijfers ook de bedienden omvatten die een natuurlijke dood zijn gestorven na jarenlang in Qatar te hebben gewoond.

Miljarden aan illegale wervingskosten

Migranten met een laag loon zijn bovendien de afgelopen tien jaar gedwongen miljarden dollars aan wervingskosten te betalen om hun baan in het gastland van het WK, Qatar, veilig te stellen, zo blijkt uit een nieuw onderzoek van de Guardian.

Mannen uit Bangladesh die naar Qatar migreren, hebben tussen 2011 en 2020 waarschijnlijk ongeveer $ 1,5 miljard aan vergoedingen betaald, en mogelijk zelfs $ 2 miljard. Nepalese mannen hebben naar schatting ongeveer $ 320 miljoen betaald, en mogelijk meer dan $ 400 m, in de vier jaar tussen medio 2015 en medio 2019.

De totale kosten van de laagbetaalde migrerende arbeidskrachten van Qatar zullen waarschijnlijk veel hoger zijn omdat werknemers uit andere landen in Zuid-Azië en Afrika ook hoge vergoedingen betalen. Per persoon gaat het om duizenden dollars, terwijl een maandloon vaak minder dan $ 300,- bedraagt.

Geen mores

Achter de schermen van de bouwplaatsen voor het wereldkampioenschap voetbal is veel mis. De hoge sterftecijfers laten zien hoeveel mensen hun werk voor het prestige van de oliestaat niet overleven. Maar ze laten niet zien hoe arbeidsmigranten werken in verzengende hitte, tegen extreem lage lonen en onder beroerde omstandigheden leven. Zelfs zijn ze niet vrij om het land te verlaten. En wie opkomt voor de onderdrukte werkers kan zelf worden opgepakt.

Qatar neemt het niet zo nauw met mores. Het WK voetbal werd gekocht in 2010. De Amerikaanse justitie acht corruptie bewezen, schrijft Trouw in het voorjaar van 2021: “Bij de locatiekeuze voor het WK van 2018 en 2022 werden Fifa-bestuurders voor miljoenen dollars omgekocht. Die hadden geen boodschap aan de aard van het land. Qatar is geen democratie, homoseksualiteit is verboden en de pers staat onder controle. De positie van de vrouw werd in één beeld duidelijk bij de prijsuitreiking van het WK voor clubteams in februari. Sjeik Joaan bin Hamad Al Thani, de broer van de emir, stond op het podium. Hij gaf alle langslopende arbiters een vriendschappelijke boks, maar negeerde de vrouwelijke scheidsrechters Edina Alvez Batista en Neuza Back volkomen.” Nog een saillant detail over Qatar: het investeert nog steeds hevig in Rusland.

Sinds Qatar in december 2010 de organisatie van het WK kreeg toegewezen, publiceerde Amnesty International diverse rapporten over de omstandigheden waaronder de arbeidsmigranten moeten werken en wonen. Sindsdien heeft het land belangrijke stappen gezet om het leven van de arbeiders te verbeteren, schrijft de organisatie op haar website.  Zo zijn in 2020 hervormingen aangekondigd om hun bewegingsvrijheid te vergroten en een nieuw minimumloon in te voeren. Daarvoor zijn al hervormingen doorgevoerd die de arbeidsomstandigheden moeten verbeteren.

In een verklaring zei een woordvoerder van de FIFA, het wereldbestuur van voetbal, dat het zich volledig inzet voor de bescherming van de rechten van werknemers bij FIFA-projecten. Maar volgens andere critici is daar weinig van te merken.

Duurzaam wereldkampioenschap voetbal, misschien

De nieuwe tempels voor het wk voetbal zijn voorzien van de laatste technieken. De lucht wordt er gekoeld, aangenaam voor voetballers en publiek. Wie denkt dat dit niet duurzaam is: het WK wordt CO2-neutraal, claimt de organisatie. Het vervoer van het publiek zal via nieuwe metro- en tramlijnen milieuvriendelijk zijn. Negentig procent van het afval wordt hergebruikt. Als compensatie voor de bouw is ter grootte van 121 voetbalvelden nieuwe groene ruimte gecreëerd, met 16.000 bomen. De voetbaltempels kunnen getransformeerd worden tot winkelcentra en ziekenhuizen. 170.000 stadionstoeltjes gaan straks gratis naar arme landen. Maar hoeveel er bespaard had kunnen worden als het evenement in bestaande locaties elders zou worden gehouden, daarover hoor je niemand.

Waar zijn de protesten gebleven?

Vooral rond het begin van de kwalificatiewedstrijden voor het wereldkampioenschap voetbal hoorde je regelmatig protesten tegen de locatiekeuze van het toernooi. Er waren oproepen voor een boycot. Freek de Jonge en GroenLinks bemoeiden zich ermee en alle zichzelf respecterende media namen stelling. Maar het rumoer verstilde. Zelfs Amnesty International sprak zich uit tegen een boycot. De kritiek vanuit de wereld zou Qatar aanzetten tot belangrijke hervormingen, was de boodschap, en de wereldwijde exposure door het toernooi zou zo beter werken dan uitsluiting.

Eind vorig jaar, een jaar voor aanvang van het evenement, was daar nog weinig van de merken, blijkt uit een rapport van Amnesty International. Maar zelfs dat rapport kreeg nauwelijks meer media-aandacht. Wie nu op Google zoekt naar “wk Qatar protest” krijgt vooral hits van vorig jaar. Hoe dat komt? De kaartverkoop is onlangs gestart en naarmate het toernooi dichterbij komt spenderen de sponsoren meer in de media. Dat zijn doorgaans momenten waar je als uitgever geen kritische geluiden omheen wil hebben. En lezers, kijkers en surfers hebben de laatste tijd zoveel ellende voor de kiezen gekregen, dat ze er mogelijk geen oren meer naar hebben. Wat de oorzaak ook is, het grote geld wint blijkbaar, nog voordat er een bal is getrapt. Het zal niemand verbazen.

[ update ] Op 7 april meldde de NOS dat de sponsoren van het Nederlands elftal niet naar het wereldkampioenschap voetbal in Qatar zullen afreizen, uit protest tegen de schendingen van de mensenrechten. Een aantal van hen zullen ook geen reclame maken rond het evenement.

[ update 22 november ] We zijn van start en van hard protest is geen sprake. Dat had ook eigenlijk niemand verwacht. Regenboogbanden zijn verbannen op straffe van gele kaarten, alle andere regenboogachtige accessoires en kledingstukken worden in beslag genomen en Gianni Infantino maakt zichzelf onsterfelijk onmogelijk met zijn spraakmakende toespraak. We laten het hier maar bij.