De pijnlijke gevolgen van de klimaatcrisis en globalisering hebben boeren in Europa gemarginaliseerd en kwetsbaar gemaakt voor populistische politici van extreem rechts, waarschuwen antiracisme-actiegroepen en academici.
Zij stellen in The Guardian dat als de overgang naar een economie met lage CO₂-uitstoot niet goed gefinancierd, gepland en eerlijk gebeurt, dit het risico vergroot dat extreemrechts weer opkomt in Europa.
In de afgelopen jaren hebben boeren in West-Europa steeds feller geprotesteerd tegen milieubeleid dat volgens hen te duur is. Van Nederland, waar de tegenstand het hevigst is, tot België, Frankrijk, Spanje, Ierland, Duitsland en het VK, hebben protesten geleid tot tractoroptochten die wegen en havens blokkeren, bezettingen van hoofdsteden door boeren en zelfs koeien die naar de kantoren van ministers zijn gebracht.
Deze bewegingen worden gevoed door de oprechte klachten van boeren, die vinden dat de last om meer te betalen voor hun uitstoot een stap te ver gaat, zeker na een energiecrisis en pandemie die hen financieel hebben uitgeput. Ze voelen zich overbelast door regels en ondergewaardeerd door stedelingen, die hun eten kopen zonder zich te interesseren in waar het vandaan komt.
De afgelopen decennia is het aantal kleine boerderijen in Europa afgenomen doordat grote bedrijven ze hebben overgenomen, terwijl de toegenomen EU-mobiliteit heeft geleid tot een braindrain die plattelandsgemeenschappen heeft verzwakt.
Steun van extreem rechts
Door deze factoren krijgen boeren steeds meer steun van verschillende extreemrechtse en populistische groepen, van de partij Alternative für Deutschland (AfD) tot de BoerBurgerBeweging (BBB) in Nederland. Bij de Europese parlementsverkiezingen in september verschoof het parlement naar rechts, met 25% van de Europarlementariërs afkomstig uit de harde rechterhoek, het hoogste niveau ooit.
Nick Lowles, directeur van de Britse antiracismegroep Hope Not Hate, zei: “Wat we hebben gezien … zou een waarschuwing moeten zijn voor de politiek – de noodzakelijke snelle overgang naar een koolstofarme, duurzame economie moet goed gefinancierd zijn, goed gepland en eerlijk zijn, en niet ten koste gaan van werkende mensen.”
Lowles, die nauw samenwerkt met antiracismegroepen in Europa, waarschuwde dat de inzet nauwelijks hoger kan zijn nu extreemrechtse en populistische groepen grote winsten boeken in recente verkiezingen in het VK en Europa.
Hij zei: “Onze peilingen onder 15.000 mensen in Europa tonen aan dat mensen het helemaal gehad hebben met de politiek en politici en niet geloven dat ze aan hun kant staan. Dit maakt het nog belangrijker dat de transitie naar een duurzame toekomst voor en met de mensen wordt gedaan, en niet als iets dat hen onterecht wordt opgelegd door een afstandelijke politieke elite.”
In de steek gelaten
Volgens schrijver en academicus Richard Seymour, wiens laatste boek *Disaster Nationalism* onderzoekt hoe extreemrechts profiteert van economische schokken en klimaatcrises, maakt de combinatie van globalisering, een veranderend klimaat en hoge energieprijzen dat kleine boeren zich steeds meer in de steek gelaten voelen.
Seymour zei: “Voor boeren is er een hoop wrok die een doelwit nodig heeft. Maar veel van de dingen die schade veroorzaken – globalisering, kapitalisme, klimaatverandering – zijn abstract; je kunt klimaatverandering niet aanklagen, je kunt globalisering niet bestrijden… Maar complottheorieën en extreemrechtse verhalen bieden een manier om specifieke individuen of groepen – zoals culturele marxisten, globalisten, moslims – als de schuldigen aan te wijzen, dat is de aantrekkingskracht.”
“Boeren die sociaal of economisch achteruit zijn gegaan, die in hun leven een daling in levensstandaard en status hebben gezien, zijn bijzonder vatbaar voor deze ideologieën,” volgens Seymour. “Het giftige gevoel van mislukking, het gevoel dat je bent achtergelaten, verraden, terwijl je vroeger een bepaalde status had, dat is een giftige mix en daar komt extreemrechts mee binnen.”
In Nederland heeft de BBB nu twee ministers in de regering. De Guardian heeft herhaaldelijk gevraagd om een interview met een vertegenwoordiger van de partij, maar niemand was beschikbaar.
In Spanje, waar hittegolven en droogtes olijfolie tot het meest gestolen supermarktproduct hebben gemaakt, heeft de extreemrechtse partij Vox protesten gebruikt om hun verzet tegen de Europese Green Deal te rechtvaardigen – met het argument dat het de leefbaarheid van het platteland bedreigt. In Duitsland hebben AfD en nog extremere, antidemocratische groeperingen hun steun uitgesproken voor boeren en de protesten. In Frankrijk heeft het extreemrechtse Rassemblement National de protesten gebruikt in hun campagne tegen “bestraffende ecologie,” wat hen grote winsten opleverde in de Europese verkiezingen, maar niet genoeg was voor succes bij de daaropvolgende nationale verkiezingen.
In het VK werd de campagnegroep ‘No Farmers, No Food’, die zich uitspreekt tegen de netto-nuldoelstellingen, niet opgericht door een boer, maar door James Melville, een commentator op GB News en communicatieadviseur. Melville deelde een bericht van voormalig LBC-presentator Maajid Nawaz waarin stond: “Boeren staan tussen ons en de wens van het WEF dat we INSECTEN gaan eten, niets bezitten en gelukkig zijn.” Melville deelde ook een bericht met een complottheorie die stelt: “Tussen Bill Gates, de CCP & het WEF, zal er geen privélandbouwgrond meer over zijn. Ze willen dat je insecten eet.”
Magid Magid, voormalig Groen-Europarlementariër en oprichter van Union of Justice, een groep die strijdt voor klimaatrechtvaardigheid, zei: “Ik geloof fundamenteel dat het een kwestie van communicatie is, geen ideologie, als het gaat om boeren.”
“Enkele van mijn voormalige collega’s aan beide kanten van het politieke spectrum hebben toegestaan dat extreemrechts klimaatbeleid als elitair heeft kunnen framen. De grootste slachtoffers van klimaatverandering zullen boeren zijn, en we moeten onze argumenten voor hen zo formuleren.”
Desinformatie
Maar wetenschappers waarschuwen dat het debat wordt vertroebeld door desinformatie. De natuurherstelwet van de EU, die amper door het wetgevingsproces kwam, werd sterk afgezwakt om boeren te kalmeren. Een open brief ondertekend door 6.000 wetenschappers stelde dat tegenstanders van de wet “niet alleen wetenschappelijk bewijs missen, maar het zelfs tegenspreken.”
Een aparte analyse van desinformatie op sociale media tijdens de boerenprotesten, uitgevoerd door het non-profit European Fact-checking Standard Network, vond dat extreemrechtse politieke partijen verantwoordelijk waren voor 82% van de populairste berichten die klimaatbeleid ondermijnden.
Sommige boeren maken zich zorgen dat hun campagnes worden gekaapt door populistische groepen. Geraint Davies, boer in het Snowdonia Nationaal Park in Wales, zei: “De meeste boeren begrijpen dat klimaatverandering echt is, maar ze zien iemand die hen hoop biedt door elk beleid dat op landbouw wordt gericht te willen afschaffen – dat is echt gevaarlijk.”
Davies zei dat klimaatverandering zijn boerderij “best hard heeft getroffen de afgelopen vier, vijf jaar, wat eerder nooit gebeurde.”
“Ieder jaar moeten we ons aanpassen aan een nieuw weertype. Deze groepen proberen een ander verhaal te pushen richting boeren om hen weg te sturen van duurzame voedselproductie.”
Davies voegde toe dat veel boeren zich geïsoleerd en genegeerd voelen door de samenleving, wat hen een gemakkelijke prooi maakt voor complottheorieën en populistische verhalen. “Isolement is enorm in de landbouw en als iemand je een sprankje hoop geeft, met woorden die je graag wilt horen, kun je denken dat ze in jouw belang handelen, maar het draait om zelfpromotie voor hun eigen doelen.” Hij zei dat de oplossing is “boeren eerlijk te betalen en hen duidelijkheid en trots te geven in de rol die ze moeten spelen in een goed gepland, goed gereguleerd groene transitie.”
Lowles zei dat het cruciaal is dat reguliere partijen zich bewust zijn van de dreiging en zorgen voor een eerlijke, goed geplande en gefinancierde groene transitie.
“Als deze waarschuwing niet wordt opgevolgd, lopen we het risico op de verdere opkomst van extreemrechts in de komende jaren – met vrij sombere gevolgen, waaronder het verlaten van de klimaatagenda, met alle gevolgen van dien voor toekomstige generaties.”
