Revoluties ontstaan waar verschillen uit de hand lopen. De leus van de revolutie die de moderne wereld tot gevolg had bouwde op vrijheid, gelijkheid, broederschap. De oorzaken ervan waren vergelijkbaar met de omstandigheden nu: toenemende ongelijkheid onder een zichzelf verrijkende elite en een bevolking die niet of nauwelijks profiteerde van economische voorspoed. Het protest ontvlamde ook toen in Parijs.
Meer dan twee eeuwen na de bestorming van de Bastille gebruiken we opnieuw een leus van drie woorden om de waarden van de toekomst mee aan te duiden: people, planet en profit zijn de ingrediënten van de duurzame omslag die we willen maken en waaromheen de Verenigde Naties hun Sustainable Development Goals hebben geformuleerd.
Anders dan toen is de leus, in de vorm van een duurzame toekomst, nu onderdeel van de politieke agenda van de meeste moderne landen. Maar net als toen is het negeren van het welzijn van de gewone mens de oorzaak van de onrust waardoor de vlam in de pan slaat. Het zal de bedoeling van de Gele Hesjes niet zijn, maar ze zetten met hun protest de noodzaak van een brede maatschappelijke duurzaamheid wel nadrukkelijk op de agenda.
De druppel was de verhoging van de brandstofprijzen in Frankrijk, door Macron voorgesteld als maatregel om de co2 uitstoot te verminderen en het klimaat te sparen. Een extra belasting die de bevolking, die zich toch al uitgeknepen voelt, niet meer pikt maar die tegelijk een bres slaat in het draagvlak voor klimaatmaatregelen. Het gebrek aan sociale duurzaamheid haalt het draagvlak voor ecologische duurzaamheid onderuit.
Armoede de wereld uit. Het is een van de bekendste en belangrijkste Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Maar we denken daarbij vrijwel automatisch aan arme landen ergens rond de evenaar. De Gele Hesjes bezorgen de boodschap luid en duidelijk op onze eigen deurmat, dat het bij armoede niet gaat om de ver-van-mijn-bedshow, maar om concrete problemen in onze eigen rijke Europese samenleving. Het is het gevolg van een decennialange stelselmatige ontkenning van een harde economische en ecologische werkelijkheid waarin de economische verschillen tot explosief niveau zijn gestegen.
Dat we in Nederland nog geen uitgebrande autowrakken en ingeslagen winkelruiten zien mag ons niet in slaap sussen. Ook hier merken we binnenkort de gevolgen van de stijgende energieprijzen. Misschien niet meteen aan de pomp, dan wel in de maandelijkste gasnota die de laagste inkomens het hardst zal raken. Ook in ons eigen land wordt de achterstand van de middenklasse en de minima alsmaar groter op een economische elite die, met steun van de politiek, geen enkel signaal van begrip of solidariteit afgeeft. Niet met mensen en niet met het klimaat. En dan zijn er nog de duurzame veelverdieners in Tesla’s en maatkostuums met eco-logootjes in de voering, die een vorm van groen exhibitionisme vertonen wat de rest van de samenleving een dubbel stigma bezorgt: arm en vervuilend.
De roep om groene hesjes uit die hoek is dan ook een vertoon van sociale en politieke ongevoeligheid en van onbegrip voor de nieuwe armoedeval waarin een groot deel van de samenleving wordt gevangen. Te arm om duurzaam te kunnen zijn, verder verarmend omdat ze niet duurzaam kunnen zijn.
Meer dan twee eeuwen na de revolutie die het moderne Europa het daglicht liet zien dreigt datzelfde Europa slachtoffer te worden van de zelfde fouten die haar voorgangers letterlijk de kop kostten. Het toont de armoede van Europa.
Peter van Vliet
