Ketentransparantie wordt steeds belangrijker: consumenten willen graag weten waar hun voedsel vandaan komt en welke weg het heeft afgelegd. Daarom heeft de overheid het thema hoog op de agenda in de foodsector geplaatst. Staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken wil consumenten meer mogelijkheden bieden om informatie over producteigenschappen, herkomst en certificering te achterhalen. Dat aansluiting op bestaande standaarden daarvoor onontbeerlijk is, erkent de hele sector. De grote vraag is op welk detailniveau leveranciers en retailers de gevraagde informatie moeten verstrekken.
Onder consumenten groeit de behoefte aan eerlijker, natuurlijker en beter voedsel. Consumenten willen ‘weten’ wat ze eten. Waar komt het voedsel vandaan? Hoe wordt het gemaakt? “De gedachte is dat meer transparantie in de keten leidt tot meer vertrouwen bij consumenten”, vertelt Hein Gorter de Vries, oud-directeur Innovatie van GS1 Nederland. “De vraag is of dat daadwerkelijk zo is. In de pers verschijnen ook artikelen die stellen dat meer transparantie juist tot minder vertrouwen leidt. Er komen dan immers meer incidenten aan het licht. Die trekken vaak de meeste aandacht.”
Gorter de Vries deed de uitspraak tijdens het Food Future Event in ’s-Hertogenbosch. Hij sprak daar over traceerbaarheid vanuit zijn rol als kwartiermaker voor de Alliantie Verduurzaming Voedsel (AVV) en het Ministerie van Economische Zaken. Samen met de andere kwartiermakers heeft hij het rapport ‘Reis door de keten’ opgesteld, dat in december is gepubliceerd. “Maar er zijn meer initiatieven. Denk aan het initiatief van de overheid voor een voedingsapp van het Voedingscentrum, gevoed door GS1 Data Source.”
Herkomst vs tracering
Gorter de Vries maakt onderscheid tussen herkomst en tracering. De herkomst maakt duidelijk of het voedsel een maatschappelijk verantwoorde oorsprong heeft. Daarvoor bestaan verschillende standaarden zoals het GlobalGAP-nummer en het EG-erkenningsnummer (het ‘ovaaltje’ op vlees en zuivel) die allebei de producent aanduiden, meestal van de consumenteneenheid, maar soms ook een partij hoger in de keten. Tracering gaat veel meer in detail over de weg die een product door de keten heeft afgelegd. “De vraag is op welk niveau je informatie geeft. Praat je over het type product, dan gaat het bijvoorbeeld om de productinformatie zoals die op het etiket staat. Of praat je over de batch of over het individuele product?”
De uitdaging is om de juiste balans tussen kosten en baten te vinden. Veel informatie over herkomst en certificering is beschikbaar in systemen van verschillende bedrijven in de keten, maar de kosten om die systemen aan elkaar te knopen wegen niet zonder meer op tegen de baten. “Neem een diepvriespizza. Als we de consument in staat willen stellen om alle ingrediënten nauwkeurig te traceren, kost de pizza een veelvoud van de drie euro waarvoor die nu in de winkel ligt. Met name de kosten voor implementatie en operatie zijn gigantisch. Een koffiebranderij telt bijvoorbeeld meerdere stortkokers, waarin vele balen koffiebonen van heel veel verschillende koffieboeren worden gestort. Probeer dan maar eens te achterhalen waar de uiteindelijke koffie in een pak precies vandaan komt.”
Juistheid van data
Een andere uitdaging is de juistheid van de vastgelegde data. Gorter de Vries verwijst naar de al genoemde voedingsapp, waarvan op dit moment een beta-versie wordt getest. Deze app geeft consumenten informatie over de samenstelling en voedingswaarde van de artikelen in het schap. Ook retailers en cateraars willen deze informatie aan hun afnemers kunnen geven. “Dat vraagt om standaarden voor het vastleggen en uitwisselen van productinformatie. Die informatie moet dan wel kloppen. Daarom is GS1 het programma DatakwaliTijd 2.0 gestart om de datakwaliteit structureel te verbeteren. Zonder betrouwbare data heeft uitwisseling via een datapool als GS1 Data Source geen zin.”
Gorter de Vries stelt dat de consument geen behoefte heeft aan te veel detail. “Een zeker niveau volstaat om vertrouwen te generen”, reageert hij op de opmerking vanuit de zaal dat de trend bestaat om bij productgroepen zoals babyvoeding elk individueel product een serienummer toe te kennen. “Als je het mij vraagt, is het voor de consument voldoende om te traceren op batch-niveau, niet op item-niveau.”
Vervolg op ‘Reis door de keten’
Om meer duidelijkheid te verschaffen heeft het Ministerie van Economische Zaken het initiatief genomen voor een vervolg op het project ‘Reis door de keten’. Dit project met de naam ‘Trusted Source’ wordt getrokken door de Universiteit van Wageningen. De centrale vraag: hoe organiseer je het beste betrouwbare data over voedingsmiddelen? Gorter de Vries is opnieuw bij dit project betrokken. “Er moet een bron voor betrouwbare informatie over de herkomst van voedingsmiddelen zijn. Wat moet die bron zijn? Dat is de vraag waarop we een antwoord proberen te vinden.”