[updated] Mogelijk als eerste wetenschapper in Nederland hield Jan Jonker een verantwoordingsrede. De aula van de universiteit zat vrijdag 13 november bomvol. Meer dan vierhonderd mensen kwamen af op zijn initiatief, van mensen uit het bedrijfsleven tot ambtenaren, maar ook andere hoogleraren, studenten en ex-studenten. Jonker keek niet alleen terug naar wat hij heeft bereikt, maar ook zijn plannen voor de komende zeven jaar presenteren.
De titel van de verantwoordingsrede ‘Duurzaam Ondernemen: Over waardecreatie, anders organiseren en transitie’ verwijst naar de ontwikkeling in denken over een andere economie en de daarbij horende nieuwe business modellen.
In zijn betoog liet Jan Jonker zien dat hij met zijn onderzoekers en een team daaromheen de afgelopen vijf jaar niet heeft stilgezeten. Veel publicaties van anderen en van eigen hand passeerden de revu. Alles begon met het rapport van Gro Harlem Brundtland uit 1987 dat Jan Jonker met een groep van 450 mensen na 25 jaar ‘overdeed’. Dat resulteerde in de bestseller Duurzaam Denken Doen (Kluwer, 2012), waarvan inmiddels meer dan 10.000 exemplaren zijn verkocht. Dat zette veel mensen aan het denken, maar de vraag kwam al snel ‘hoe doe je dat nu in de praktijk?’
Met Werken aan de WEconomy werden praktijkvoorbeelden gegeven van nieuwe business modellen in ontwikkeling of al in bedrijf. Verhalen van organisaties en bedrijven uit verschillende sectoren kwamen aan bod.
IN 2014 schreef Jan Jonker via een crowd-thinking project met 35 co-auteurs het boek Nieuwe Business Modellen; Samen Werken aan Waardecreatie. Dit boek bestaat uit 2 delen: een theoretisch deel, waarin de 3 kernprincipes van nieuwe business modellen uitvoerig worden belicht, namelijk gedeeld, collectief en meervoudig. In het praktijkdeel wordt in 5 hoofdstukken ingegaan op de praktische kant van het opzetten of ombouwen van een nieuw business model (NBM). Deze hoofdstukken zijn Principes, Ontwerpstructuur, Propositie, Community en als laatste Waardecreatie-vergelijking.
Na het verschijnen van bovengenoemd boek (dat ook binnen een jaar een bestseller werd: meer dan 5.000 verkochte exemplaren binnen een jaar) is het onderzoek verder gegaan. Onderzoek naar Hybride Bankieren. Bij Hybride Bankieren wordt de waardecreatie niet alleen uitgedrukt in geld, maar ook in andere waarden. Met die andere waarden, zoals tijd, kennis, talent zou ook gespaard of betaald moeten kunnen worden. Er hebben in het voorjaar van 2015 twee pilots gedraaid in Arnhem, waarvan de uitkomsten gedeeld werden met belangstellenden op een seminar op het hoofdkantoor van ABN AMRO in Amsterdam op 14 juni.
In juli werd de Landelijke Database Nieuwe Business Modellen in de WEconomy gelanceerd, waaraan docenten en studenten van een 14 tal HBO instellingen en Universiteit(en) deelnemen. Studenten kunnen in het kader van hun studie opdrachten krijgen om nieuwe business modellen te zoeken en te beoordelen en na goedbevinden aan te melden bij de database (www.nieuwebusinessmodellen.nl\onderzoek). Ook kan er een benchmark uitgevoerd worden tussen verschillende NBMs in een branche of regio. Als laatste opdracht kan er contact gelegd worden met een NBM, waarna een interview wordt afgenomen, dat uitgewerkt wordt in een casebeschrijving. Wanneer het een interessant initiatief of NBM is, kan deze casebeschrijving worden gepubliceerd op bovengenoemde website of op de website van mediapartner Duurzaamnieuws.nl .
Dit alles heeft plaats op het snijvlak van onderzoek en maatschappelijke betrokkenheid. De universiteit dient niet een ivoren toren met veel kennis te zijn, maar deze kennis dient ook een maatschappelijk nut te hebben. Alle verkregen inzichten en gegevens kunnen start-ups mogelijk helpen om hun nieuwe business model vorm te geven en/of uit te bouwen.
Waar zowel hoogleraar Jan Jonker, als Maurits Groen, en inleider en afsluiter Ben Dankbaar de nadruk op legden is dat we nu maar eens moeten ophouden met praten en discussiëren. Dat doen we al sinds het rapport Our Common Future. Daar is geen tijd meer voor; de tijd dringt als we het tij nog willen keren. Als we de aarde nog leefbaar willen houden voor onze kinderen en kleinkinderen en voor alles op aarde, dient er nu actie te worden ondernomen!
In de afsluitende borrel bleek tijdens gesprekken dat veel van de aanwezigen door de drive van Jan Jonker weer waren gemotiveerd en er werden afspraken gemaakt om gezamenlijk iets op te starten om die hoognodige omslag te realiseren. Hopen dat dit niet bij borrelpraat blijft en dat er ook daadwerkelijk weer nieuwe initiatieven gerealiseerd worden. Ik heb er alle vertrouwen in dat zowel Jan Jonker als zijn toehoorders geen pas op de plaats maken, maar met een enorme drive zich (blijven) inzetten voor een duurzame economie.
Ine Nijland