Kamp schuift hoofdpijndossier salderen door naar volgende regering

Nadat minister Kamp van EZ in december 2016 het rapport van PwC over De historische impact van salderen had ontvangen, heeft hij recent in mei 2017 het resultaat van een studie van ECN gekregen over Effecten van een aantal hervormingsopties. Alle opties leiden tot een ongunstiger beeld voor de particulier en een gunstiger beeld voor de staat. Kennelijk ligt het salderen hem zwaar op de maag, maar hij heeft in ieder geval tot 2023 zekerheid gegeven voor handhaving van het huidige systeem. Daarna moet een andere regering maar beslissen, waarbij zijn voorkeur uitgaat naar een terugleversubsidie.

Dat zou betekenen dat de ontvangende energieleverancier van zonnestroom een marktconforme vergoeding geeft en de staat daar nog een variabele premie per kWh aan toevoegt. Hoe zo zekerheid? Iemand die overstapt op zonnestroom denkt op langere termijnen dan zes jaar en als gegarandeerde saldering voor altijd te lang is, dan toch gedurende de dertigjarige levensduur van een installatie.

Salderen werkt prima

Je kunt je afvragen wat deze minister bezielt. Het huidige systeem werkt prima, het wordt door tientallen landen toegepast, is administratief zeer eenvoudig en voor iedere kleingebruiker gelijk. Het blijkt een enorme stimulans voor woningbezitters om een bijdrage te leveren aan de reductie van klimaatopwarming. Er is ook helemaal geen reden om nu al te stoppen want er is nog een heel eind te gaan willen we van het huidige aantal van 400.000 naar circa 2 miljoen woningen met PV. En als dat al ooit bereikt wordt, hebben we daarmee nog maar 1 % van ons totale energiegebruik verduurzaamd.

Ik kan me slechts drie argumenten indenken die de minister zou kunnen aanzetten tot dit zwalkende en onbetrouwbare beleid.

1 Het zou te gunstig worden voor de particulier. Want als de PV systemen ook in de nabije toekomst nog goedkoper worden, worden de zogenaamde terugverdientijden (TVT) wel erg kort. Dat zou niet eerlijk zijn tegenover mensen die niet in PV op hun dak kunnen investeren (ECN rapport 2017).

2 Het huidige salderingssysteem zou geen stimulans zijn voor decentrale energieopslag in accu’s en daardoor zou op den duur de continuïteit van de stroomvoorziening in gevaar komen (PwC rapport 2016).

3 Het salderen zou de staat te veel geld gaan kosten, doordat er over al de geproduceerde stroom geen energiebelasting en BTW meer wordt ingehouden (VVD uitgangspunt dat alles alleen om geld draait en de overheidsuitgaven omlaag moeten)

Onzinnige argumenten

Laat ik met het laatste argument beginnen. Het is volstrekt onzinnig. Zelfs al zouden rond 2050 twee miljoen woningen met een PV systeem in eigen stroomgebruik kunnen voorzien, verliest de staat niet meer inkomsten dan ca 0,85 miljard per jaar. Dat is erg weinig want de staat geeft grootverbruikers nu al minstens 12 miljard belastingverlichting door de extreem lage tarieven energiebelasting in de tweede en derde schijf. Ook besteedt de staat al 8 miljard per jaar aan subsidies via de SDE+ regeling en nog een onbekend aantal miljarden aan belastingverlichting via de energie-investeringsaftrek en de belastingvrijstellingen voor elektrische voortuigen. De gederfde inkomsten door de saldering voor kleinverbruikers zijn dus gemakkelijk te compenseren met een iets hogere belasting voor de grootverbruikers en dit zou de broodnodige investering in duurzaamheid door grootverbruikers enorm stimuleren.

Het tweede argument over de decentrale energieopslag in accu’s is nog onzinniger. Het is ten eerste strijdig met het laatste argument want als alle PV bezitters door middel van accu’s niet meer hoeven te salderen, heeft de staat ook geen inkomsten meer uit de energiebelasting. Maar het is bovendien niet realistisch en volstrekt onnodig.

Onnodig omdat de dag/nacht discontinuïteit van de PV productie door maximaal 2 miljoen woningen zorgt voor een welkome afvlakking van de nationale gebruikscurve in een etmaal, waardoor minder onrendabele centrales nodig zijn en energie alleen maar goedkoper zal worden. De nivellering tussen zomer en winter met accu’s is ook helemaal niet nodig omdat de wisselende hoeveelheid zonnestroom gemakkelijk gecompenseerd wordt door een omgekeerd patroon bij windenergie. Het is ook totaal niet realistisch omdat een huishouden voor opslag in accu’s ter overbrugging van de zomer/winter verschillen minstens € 350.000 zou moeten investeren. Zelfs als accu’s straks nog maar een tiende van de prijs zijn, is dat niet haalbaar.

Terugverdientijd en goedkopere stroom

Tenslotte het argument over de terugverdientijd. Allereerst is het helemaal niet zeker dat PV systemen in de toekomst nog veel goedkoper zullen worden. In de calculaties van ECN is gemakshalve geen rekening gehouden met vervanging van omvormers en teruglopende productiviteit, terwijl het besparingsvoordeel voor de consument wellicht niet zal toenemen door hogere kostprijzen van grijze stroom maar juist afneemt als de stroom in de toekomst steeds goedkoper wordt.

De toepassing van het begrip TVT door particulieren om al of niet te investeren is helaas erg gangbaar, maar als criterium om salderen te beperken is het nogal onzinnig. Investeren in PV doen we niet om er aan te verdienen maar omdat het moet vanwege het klimaat. Je berekent toch ook geen TVT over een noodzakelijke chirurgische operatie! De minister dient zich niet af te vragen hoe er geld verdiend of bespaard kan worden maar hoe hij er via fiscale maatregelen toe kan bijdragen dat we met z’n allen vóór 2050 volledig klimaatneutraal zijn. Nederland moet geen stapje terug maar een paar tandjes erbij en als Nederland het niet kan betalen, kan niemand het.

Daarbij komt ook dat we met z’n allen van het gas af zullen moeten. Huishoudens kunnen daaraan bijdragen door overschakeling op warmtepompen. Dat zal vooral bij de circa 0,7 miljoen vrijstaande woningen, nadat de nodige isolatiemaatregelen aan de woning zijn verricht, de enige oplossing zijn. Het kan bij elkaar toch weer 1 % van ons totale energieverbruik in Nederland verminderen. De investering daarvoor is circa twee keer zo hoog als voor een PV systeem en de TVT via besparing op gas is meer dan 20 jaar doordat de belastingtarieven op gas relatief laag zijn. In combinatie met extra PV om de warmtepomp van stroom te voorzien, komt de totale TVT in de buurt van de 10 jaar, maar dit kan alleen als het verschil tussen zomer en winter gesaldeerd wordt. Naarmate het salderen verder wordt beperkt, zal er dan meer subsidie nodig zijn om de investering in de warmtepomp te stimuleren.

Het is te hopen dat een volgende regering zich wel drie keer zal bedenken voordat zij aan de saldering gaat morrelen.

Han Blok