In deze aflevering van de serie Kantelpunten in de samenleving bespreken we de verschuivingen in economische macht. Die verschuift steeds meer van Amerika naar China.
Het falen van het communistische systeem in Rusland en hun eigen economische succes heeft Amerikanen gesterkt in hun bijkans religieuze verering van de American dream. Het is een ideologie van vrije democratie en vooral van kapitalisme en liberalisme die gepaard gaat met zo min mogelijke bemoeienis van de overheid met wetten en regels, weinig belasting en geen collectieve vangnetten voor zieken of werklozen.
Amerika domineerde lange tijd de economie in de wereld met de auto-industrie, met landbouwproducten, wapenindustrie, kernenergie en talrijke technologische ontwikkelingen zoals lange afstandsraketten, communicatiesatellieten en ruimtevaart.
Economische macht verschuift
Toch kwam er meer en meer concurrentie vanuit Europa, vanuit Japan en uiteindelijk ook vanuit China, Zuid-Korea, Taiwan en Hongkong. Met name de opkomst van de Chinese economie met een groei van het BNP die al meer dan 40 jaar schommelt rond de 10 % per jaar, is indrukwekkend. Dit in tegenstelling tot de groei in de VS en in de EU die een dalende trend vertonen van 5 naar 1 % per jaar met sterke dips tijdens de oliecrisis vanaf 1973 en de hypotheek/ bankencrisis na 2008. Ook de coronacrisis heeft in Amerika en Europa veel meer slachtoffers en daarmee economische schade opgeleverd dan in China. Volgens de officiële cijfers is het aantal besmettingen per miljoen inwoners in de VS 1400 keer en het aantal sterfgevallen 500 keer zo groot als in China.
Uiteindelijk is in 2020 de bruto productie van China uitgekomen op 24.2 trillion (= 1000 miljard) internationale dollar tegenover 20.8 US trillion voor de VS. De American dream mag dan superieur zijn aan de ideologie van het Sovjet communisme, maar is dat niet in vergelijking met het Chinese communisme. Het arbeidsethos en de sterke prestatiedrang van de Chinese arbeiders is niet te vergelijken met de lethargische mentaliteit in de voormalige Sovjet landen. Tegenover onbeperkte vrijheid en oeverloze discussies in de Westerse democratieën staat een door de staat afgedwongen eenheid, maar daardoor wel met een niet te evenaren besluitvaardigheid en daadkracht in China. Persoonlijk welzijn en mensenrechten tellen nu eenmaal niet mee in de economische machtsverhoudingen.
De VS en Europa zijn hun dominante positie als economische machten aan het verliezen en het eind van deze kanteling is nog lang niet in zicht. Het BNP van heel China lijkt wel veel maar met 1,4 miljard inwoners is het BNP per persoon in 2020 natuurlijk nog wel veel lager dan in de VS of in Europa: ruim 8.000 US$ tegenover ruim 53.000 US$ in de VS en tussen 30.000 en 100.000 US$ In de West Europese landen. De loonontwikkeling voor arbeiders en hoger opgeleiden verloopt echter veel sneller dan in de rest van de wereld en via grootschalige industrialisatie en uitbreiding van de dienstensector is de Chinese bevolking bezig met een enorme inhaalslag van de levensstandaard.
Vergelijking in auto’s
De inhaalslag van China blijkt bijvoorbeeld uit het aantal auto’s. Met een totaal van 250 miljoen auto’s anno 2020 is dat nog steeds minder dan 1 auto per 5 inwoners. In Nederland is er 1 auto per 2 inwoners en in Amerika is dat 1 per 1,3 inwoners. Het betekent dat er nog een enorme groeimarkt is voor Chinese auto’s terwijl Amerika en Europa eigenlijk alleen produceren voor vervanging van oude modellen.
In 1960 werden er wereldwijd 16,5 miljoen auto’s per jaar geproduceerd. De VS had daarin het grootste aandeel met 7,9 miljoen. Duitse, Franse en Engelse fabrikanten leverden er bij elkaar 5,2 miljoen. China en Japan telden nog nauwelijks mee. In 2000 was de wereldproductie daarentegen gegroeid tot 92 miljoen auto’s per jaar en zat de totale productie in de VS op 10,8 miljoen, waarvan het merendeel door Europese en Japanse merken. Op de lijst van de top tien meest verkochte auto’s in de VS, komen in 2019 nog slechts drie Amerikaanse merken voor. De bijdrage door Amerikaanse fabrikanten was nog maar 3,6 miljoen auto’s.
De autoproductie in de drie Europese landen was wel gegroeid en zat mede dankzij fabrieken in de VS en China bij elkaar op 8,7 miljoen. Maar in Japan en Zuid Korea werden er bij elkaar 13,6 miljoen en in China 26 miljoen geproduceerd. Ook Koreaanse en Japanse merken hadden fabrieken in de VS gebouwd.
Vergelijkbare trends hebben zich voorgedaan bij de productie van motorfietsen, camera’s, TV toestellen, airco installaties, zonnepanelen en windturbines.
Duurzame energie
Windenergie, zonne-energie en accu’s vormen een snel opkomende industrie met moderne technologie. Volgens Global Wind Energy Council moeten we wereldwijd elk jaar 100 tot 200 GW nieuwe capaciteit toevoegen om de klimaatdoelstellingen te kunnen halen. In 2019 was de totale capaciteit in de wereld 651 GW en werd er 60 GW toegevoegd, dus beduidend minder dan nodig is.
In 2020 werd alleen in China 72 GW aan capaciteit nieuwe windenergie geïnstalleerd. Samen met 48 GW zonneparken en 13 GW waterkracht werd daar 133 GW nieuwe duurzame energiecapaciteit geïnstalleerd. De totale capaciteit duurzame energie kwam daarmee op 960 GW. Dat levert ongeveer 1 kWh per persoon per jaar op een gemiddeld stroomgebruik van 4600 kWh, zodat er nog wel wat aan duurzaamheid te wensen over blijft.
Hoewel Amerika op de tweede plaats komt, blijven ze toch vèr achter ten opzichte van hun extreem hoge energieverbruik. In 2019 werd er 13,4 GW en in 2020 14.2 GW nieuwe capaciteit windenergie gebouwd waarmee het totaal uitkwam op 148 GW. De totale capaciteit duurzame energie bereikte in 2019 bijna 200 GW en dat levert ongeveer 1,6 kWh per persoon. De gemiddelde Amerikaan gebruikt echter bijna 2,5 keer zo veel energie als de gemiddelde inwoner van China.
Ook op het gebied van zonne-energie is China leiding gevend. Meer dan 95 % van de wereldproductie van PV zonnepanelen vindt plaats in Chinese fabrieken. Het idee dat er alleen goedkope rommel wordt gemaakt klopt allang niet meer. De nieuwste panelen van JinkaSolar hebben een conversie efficiëntie van 25 % en dat is ruim boven de 15% voor de meest verkochte panelen tot nu toe. In Abu Dhabi in de UAE wordt door JinkaSolar een zonnecentrale van 1,2 GW gebouwd en wordt stroom geleverd tegen een contractprijs van 2,4 dollarcent/kWh. Dat is de helft van de prijs die in de rest van de wereld voor stroom uit een bestaande gas- of kolengestookte centrale betaald moet worden.
In China is de opgestelde capaciteit zonne-energie in 2019 al geaccumuleerd tot 205 GW en in de VS is dit 76 GW. De vijf grootse Europese landen Frankrijk, Duitsland, VK, Spanje en Italië hebben samen 100 GW opgesteld vermogen zonne-energie.
Big high-tech
Omstreeks 1975 werden in de VS diverse high-tech bedrijven opgericht die sindsdien via de internet platforms een groot deel van ons leven bepalen. In 2020 zijn Microsoft, Apple, Google en Amazon uitgegroeid tot een gigantische omvang. Elk van deze bedrijven heeft nu een beurswaarde boven de 1000 miljard US$. Apple bereikte in 2020 zelfs een beurswaarde van 2153 miljard US$ bij een omzet van 275 miljard US$ en een winst van 57 miljard US$. Silicon Valley werd een legendarisch centrum van nieuwe technologie en leek niet te evenaren.
Opvallend is echter dat de meeste gadgets van Apple zoals de i-Phone worden gemaakt in China o.a. in een fabriek die met 230.000 werknemers 24 uur per dag en 7 dagen per week doorwerkt. China heeft gewoon meer hardwerkende en geschikte arbeiders beschikbaar tegen lagere lonen en zit dichter bij de leveranciers van grondstoffen.
Ook op het terrein van sociale media en on-line verkoop is Azië, met Zuid Korea, China en Japan bezig met een razendsnelle inhaalslag. In 1999 werd het e-commerce bedrijf Alibaba opgericht en dit heeft nu al een beurswaarde van 570 miljard US$. Het bedrijf Huawei behaalde in 2019 een omzet van 67 miljard US$ en het populaire platform TikTok behaalde een omzet van 17 miljard. Het in 1998 opgerichte Tencent met WeChat en video games bereikte in 2019 een beurswaarde van 700 miljard US$ en een omzet van 55 miljard US$. Dit zijn natuurlijk allemaal momentopnamen. Op grond van de groeisnelheid kan echter worden voorspeld dat de Chinese Internet sector binnen enkele jaren Silicon Valley zal overtreffen.
Wetenschap en technologische ontwikkeling
Zoals blijkt uit de uitgaven voor R&D heeft China de VS al ingehaald. Vele duizenden post graduate studenten werken aan Amerikaanse Universiteiten. Een groot deel blijft in de VS, maar sinds enkele jaren gaan er ook jaarlijks duizenden terug naar China. Uiteraard nemen zij kennis en ervaring mee. Maar de Amerikaanse universiteiten profiteren ook van de inbreng van Chinees talent.
In 2016 was in de twee meest vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften Science en Nature 20 % van de artikelen geschreven door wetenschappers met een Chinese achtergrond.
De nieuwe Chinese zijderoute
3,5 % (=50 miljoen) van het aantal van 1.400 miljoen Chinezen woont in andere landen. Daarvan wonen er 10 miljoen in Amerika.
Zo heeft bijna elke grote stad in Azië, Europa en in de VS wel een China- kwartier. Veel Chinese emigranten verlieten hun moederland in vorige eeuwen uit armoede of als handelslieden. Sinds 1980 zijn 2,5 miljoen Chinezen het communistische regiem ontvlucht op zoek naar de vrijheid in de VS. Sinds 2013 werkt de Chinese regering echter systematisch aan uitbreiding van haar economische en politieke invloed in Oost-Azië, Europa en Oost-Afrika. In tal van landen worden goedkope leningen aangeboden voor infrastructurele projecten. Er wordt direct of via de Asian Infrastructure Investment Bank geïnvesteerd in spoorlijnen, pijpleidingen, snelwegen, havens, energiecentrales (op steenkool), koper- en goudmijnen en soepele grensovergangen die dwars door de voormalige Sovjet-Republieken gaan, naar Pakistan, India en Europa. De aanleg gebeurt veelal door Chinese aannemers met Chinese arbeiders die een voor ons onnavolgbaar arbeidsethos bezitten. De motivatie om door keihard te werken de top van de maatschappelijke ladder te bereiken, overtreft die van de Amerikanen met hun dream ruimschoots.
De activiteiten die China op veel plaatsen in het buitenland ontwikkelt, verlopen niet allemaal probleemloos en Chinese emigranten integreren over het algemeen niet met de bevolking en de cultuur in het gastland. De VPRO documentaire serie van Ruben Terlou “De wereld van de Chinezen” toont diverse projecten waar het om allerlei redenen fout kan gaan.
Scheve handelsbalans
Als sinds 1990 is het jaarlijkse handelstekort van de VS met China stijgend. Per 2018 was het opgelopen tot boven de 420 miljard US$. Een groot deel ontstaat doordat de VS haar ruwe producten in China voor goedkope lonen laat assembleren tot complete producten die dan weer terugkomen.
Door handel met Europa en de VS heeft China daarentegen een positieve handelsbalans van zo’n 500 miljard US$ per jaar. De staatsschuld van de VS is tussen 2000 en 2020 gestegen van 5,600 miljard naar 28.000 miljard US$. Die van China van 500 naar 2,400 miljard.
Door deze comfortabele positie kan China zich veroorloven om vele miljarden aan kapitaal te investeren in het eigen land en tegen bescheiden rente kapitaal uit te lenen aan andere landen, waarmee het contracten voor eigen bedrijven binnenhaalt en tegelijk meer invloed krijgt.
Amerika op de tweede plaats
Al met al komt het dus niet geheel uit de lucht vallen dat Trump met de slogan “America first” en “Make America Great Again” China tot de nieuwe vijand verklaarde en een handelsoorlog begon met importtarieven en beschuldigingen over spionage en ontduiking van patenten. Van de troon gestoten worden doet pijn.
Als kantelpunt kan deze verschuiving van economische macht betekenen dat burgers – zeker in landen die door China gedomineerd worden – juist minder invloed krijgen op economische ontwikkelingen en hu invloed op klimaat en duurzaamheid.
Samen bepalen we de richting van de toekomst, elke dag weer. Koelen we het klimaat weer af? Blijven we veilig? Maken we de samenleving eerlijker? Als je kunt, help dan mee. Steun ons als lid of donateur. Want zonder voldoende ondersteuners redden we het niet. Dank je wel.
Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.
Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws
