Op vrijdag 24 april 2015) vond de derde editie van het Koningsontbijt plaats, waar naar verwachting 1,2 miljoen kinderen aan mee deden. Een mooie gelegenheid om de noodzaak van een goed ontbijt te benadrukken, maar daarnaast ook een uitgesproken kans voor voedselmerken zoals Venz en Bolletje om reclame te maken voor hun (te vaak onverantwoorde) producten. Onder het mom van voorlichting dringen voedselproducenten de scholen binnen, wat normaliter volgens de Reclamecode voor Voedingsmiddelen niet mag. Een slechte zaak, vindt foodwatch. De belangen van de voedselindustrie en van educatie verschillen fundamenteel van elkaar. foodwatch wil dan ook een wet die reclame van de voedselindustrie – ook onder het mom van voorlichting – op scholen weert.
Nationaal Schoolontbijt
In 2013 uitte foodwatch haar kritiek op het Nationaal Schoolontbijt, geïnitieerd door het Voorlichtingsbureau Brood. Ook daar bepaalden sponsorende voedselbedrijven de inhoud van de ontbijtpakketten. Het resultaat was dat de ontbijttafels vol stonden met te zoete, te zoute en te vette producten. Groente en fruit werd niet aangeboden, terwijl kinderen juist daar te weinig van eten. De organisatoren van het Nationaal Schoolontbijt hebben de kritiek van foodwatch serieus genomen. In 2014 stonden er namelijk alleen voorkeurs- en middenwegproducten (zoals het Voedingscentrum die beoordeelt) op tafel, werd er fruit toegevoegd aan het ontbijt, was het lesmateriaal reclamevrij en werden in de communicatiematerialen voor kinderen nergens merk- en productnamen genoemd.
Koningsontbijt: voedselbedrijven bepalen wat 'gezond' is
Het Koningsontbijt, een initiatief van supermarktketen Jumbo, heeft zich de kritiek van foodwatch en het Voedingscentrum minder aangetrokken; wel is het aanbod ten opzichte van vorig jaar enigszins verbeterd. Er liggen echter nog steeds uitzonderingsproducten (volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum) op tafel, zoals smeerworst en chocoladehagelslag. Op de website van het Koningsontbijt staat dat het aanbod uit gezonde en feestelijke producten bestaat.
foodwatch vindt goed en gezond ontbijten voor kinderen ontzettend belangrijk. Immers, in Nederland is één op elke zeven kinderen te dik. En ben je als kind te dik, dan is de kans groot dat je als volwassene ook te zwaar bent. Nu al is ruim 41 procent van alle Nederlanders te zwaar. foodwatch vindt het in die context onacceptabel dat de sponsors die de producten voor een educatief moment als het Koningsontbijt leveren, bepalen wat een 'gezond' ontbijt is. En niet de ouders of de school, of, zoals bij het Nationaal Schoolontbijt, een partij als het Voedingscentrum.
foodwatch pleit voor een wet die voedselreclame op scholen weert
foodwatch pleit al jaren voor bescherming van kinderen binnen de schoolmuren tegen de reclame die buiten de schoolmuren al zo prominent aanwezig is. “Dergelijke evenementen bieden voedselbedrijven de gelegenheid om jonge kinderen op school, achter de rug van ouders om, toch te kunnen bereiken onder het mom van 'voorlichting',” aldus Hilde de Vries, woordvoerder bij foodwatch. “Op die manier krijgen kindermarketeers een voet tussen de deur bij een leeftijdsgroep waar ze volgens hun eigen codes geen reclame op mogen loslaten. Maar bedrijven hebben een fundamenteel ander belang dan educatie, namelijk klantenbinding. Daarom moeten ze uit de scholen worden geweerd."
De Reclamecode voor Voedingsmiddelen verbiedt reclame op scholen en kinderdagverblijven. Maar de code maakt een uitzondering voor voorlichtende activiteiten waar een 'erkende autoriteit' mee instemt. Wie zo'n erkende autoriteit is, blijft echter onduidelijk. Van die ruimte maken voedselproducenten dankbaar gebruik. Het Koningsontbijt is bijvoorbeeld alleen mogelijk omdat het wordt gesteund door de Krajicek Foundation en de Cruyff Foundation. Andere voorbeelden van marketing op scholen die foodwatch eerder aan de kaak stelde betroffen het Blue Band Smeerdiploma dat jarenlang door Unilever werd aangeboden aan peuters in kinderdagverblijven en de shows over sporten en bewegen en opruimen en veiligheid die worden gegeven door de clown van McDonald's.
foodwatch liet eerder in het rapport 'Kindermarketing: onverantwoord en ongereguleerd' zien dat het ongezonde aanbod van de voedselindustrie een hoofdrol speelt in de huidige overgewichtsepidemie. Ook bleek uit haar eigen onderzoek dat 85% van de kinderproducten in Nederlandse supermarkten onverantwoord is.
Voedingscentrum: “Maak volgend jaar de stap naar een gezond ontbijt”
Het Voedingscentrum ziet het aanbieden van ongezonde ontbijtproducten op scholen als een vorm van kindermarketing en roept Jumbo op om volgend jaar die laatste stap naar een gezond ontbijt te nemen. Het Voedingscentrum ziet geen reden waarom Koningsontbijt niet, net als bij het Nationaal Schoolontbijt, volledig uit voorkeurs- en middenwegproducten kan bestaan. Dit voorbeeld laat namelijk zien dat feestelijk en gezond prima samengaan; Uit een evaluatie van het Nationaal Schoolontbijt, dat in november vorig jaar werd gehouden, bleek zelfs dat 90% van de scholen blij was dat het ontbijt gezond was.